wd wp Пошук:
    ⬜

    Усходняя Арменія

    Усходняя Арменія[1][2][3][4] (арм.: Արևելյան Հայաստան), Закаўказская[5][1] (каўказская[6]) Арменія, таксама Перс-Арменія[7][8] для перыяду V—VI вв., Руская Арменія[1][9] для перыяду XIX — пачатку XX стагоддзяў — тэрмін, якім у гістарыяграфіі пазначаюцца ўсходнія вобласці гістарычнай Арменіі[10][11]. Мяжой паміж Заходняй і Усходняй Арменіяй з’яўляецца Арарацкая даліна, якая з’яўлялася цэнтрам культуры і дзяржаўнасці армян[12].

    Гісторыя тэрміна

    Першапачаткова тэрмін выкарыстоўваўся для назвы ўсходняй часткі Армянскага царства[7], падзеленага паміж Рымам і Сасанідскай Персіяй[7] у 387 годзе. Пасля падзелу рэгіёна паміж Асманскай імперыяй і Персіяй па міры 1639 года, тэрмін быў уведзены географамі, гісторыкамі і вандроўнікамі для пазначэння той часткі армянскіх земляў, якая адышла да Персіі (да ўсходу ад ракі Ахуран), што ўключала ў сябе адміністрацыйныя адзінкі Чухур-Саад (Ерэван і Нахічэвань) і Карабах (уласна Карабах, а таксама Гянджа і Зангезур)[13].

    Геаграфія

    Усходняя Арменія займае вобласць Арарацкай даліны і прылеглыя да яе горныя вобласці Малога Каўказа — Сюнік, Лары, Тавуш і г.д.[2], такім чынам уключае ў сябе ўсю тэрыторыю Рэспублікі Арменія[11][14][15][16] і Нагорны Карабах[14][17][18][19][5]. У цэлым складае ўсходнюю палову Армянскага нагор’я — каўказскую частку (Паўднёвы Каўказ), цалкам ці часткова ўключае 6 яго гістарычных правінцый: Арарат, Гугарк, Сюнік, Арцах, горныя вобласці Утыка, а таксама два гавары правінцыі Васпуракан — Нахчаван і Гохтн, якія галоўным чынам адпавядаюць сучаснай Нахічэванскай АР.

    Гісторыя

    Гл. таксама: Гісторыя Арменіі

    I падзел Армянскага царства

    Асноўны артыкул: Першы падзел Арменіі Тэрмін «Усходняя Арменія»[20] ўпершыню быў ужыты ў канцы IV стагоддзя, калі Армянскае царства, што стала арэнай суперніцтва паміж Рымскай імперыяй і Сасанідскім Іранам, было падзелена ў 387 годзе на Усходнюю і Заходнюю[7]. Прыблізна 3/4 Армянскага царства (правінцыі Арарат, Сюнік, Васпуракан, Туруберан, Мок, Тайк, частка Гугарка) утварылі васальную вобласць, пад валадарствам Сасанідаў.

    На першыя часы ў Заходняй Арменіі і Усходняй Арменіі, была захавана намінальная ўлада армянскіх цароў, але ўжо ў 428 годзе яна была скасавана, і апошні прадстаўнік дынастыі армянскіх Аршакідаў — Арташэс IV, быў пазбыты царскага прастола. З гэтага перыяду Усходняя Арменія звалася таксама «Перс-Арменіяй» і стала персідскім марзпанствам[21].

    II падзел Арменіі

    У 591 годзе Арменія зноў была падзелена[22][23][24][25][26]. Большая частка армянскіх земляў у складзе дзяржавы Сасанідаў была заваявана Візантыяй у ходзе ірана-візантыйскай вайны 571—591 гг.[20].

    Арабскае валадарства

    Гл. таксама: Армянскі эмірат У сярэдзіне VII стагоддзя Усходняя Арменія трапіла пад валадарства Арабскага халіфата. Потым, у 639 годзе да халіфата былі далучаны таксама землі Заходняй Арменіі.

    Багратыдская Арменія

    Асноўны артыкул: Анійскае царства Гл. таксама: Сюнікскае царства, Ташыр-Дзарагецкае царства і Хачэнскае княства У 885 годзе ў было ўтворана Армянскае царства Багратыдаў. Яно ахапляла большую частку Усходняй Арменіі[27].

    Ва Усходняй Арменіі знаходзілася частка Анійскага царства — Сюнік (пазней Сюнікскае царства), Гугарк (пазней Ташыр-Дзарагецкае царства) і Хачэн (у Нагорным Карабаху). У 1045 годзе адзінае Армянскае царства пала, але тэрытарыяльная цэласць Арменіі захоўвалася ва ўмовах іншаземнага валадарства.

    Позняе і высокае сярэднявечча

    У XVI—XVII стагоддзях велізарную шкоду нанеслі Арменіі бесперапынныя турэцка-персідскія войны, якія вяліся за кантроль над Арменіяй. Згодна Амасійскаму дагавору 1555 года Усходняя Арменія адышла да Сафавідскага Ірана, а Заходняя Арменія — да Асманскай Турцыі[28]. Турэцка-персідская мяжа на армянскіх землях праходзіла па рацэ Ахуран, горам Армянскі ланцуг і Загрос. Пасля гэтага тэрміны «Усходняя Арменія» і «Заходняя Арменія» ізноў увайшлі ва ўжытак.

    Карты
    Правінцыі(недаступная спасылка) Вялікай Арменіі. George Whiston, апублікавана ў 1736 годзе.
    Персія(недаступная спасылка), Парфія, Арменія. Рэст Фенер, апублікавана ў 1835 годзе.
    Арменія(недаступная спасылка), Месапатамія, Вавілон і Асірыя з прылеглымі рэгіёнамі. Карл фон Спрунер, апублікавана ў 1865 годзе.
    Усходняя(недаступная спасылка) Арменія (Armenia orientalis) на карце 1740 года.
    Усходняя(недаступная спасылка) Арменія на карце Персідскай імперыі. Джон Пінкертон, 1818 год.
    Тэрыторыі(недаступная спасылка) былога Карабахскага ханства ў складзе Расійскай імперыі на карце 1823 года.
    Зангезурскі(недаступная спасылка) павет Елізаветпальскай губерні Расійскай імперыі.
    Армянская(недаступная спасылка) вобласць Расійскай імперыі займала тэрыторыі былых Эрыванскага (пазначана жоўтым) і Нахічэванскага (пазначана светла-салатавым) ханстваў.
    Армянская(недаступная спасылка) вобласць у складзе Расійскай імперыі (існавала да 1849 года).
    Арменія(недаступная спасылка) ў складзе Расійскай і Асманскай імперый.

    Заўвагі

    1. 1 2 3 Ronald Grigor Suny. Transcaucasia, nationalism and social change: essays in the history of Armenia, Azerbaijan, and Georgia. — 2. — University of Michigan Press, 1996. — P. 69. — 543 p. — ISBN 0472096176, ISBN 9780472096176. Арыгінальны тэкст (англ.)   

    Eastern Armenia, thereafter known as Russian or Transcaucasian Armenia 2. 1 2 Н. Г. Волкова. «Этнические процессы в Закавказье в XIX—XX веках», Кавказский Этнографический сборник, IV часть, Институт Этнографии им. Н. Н. Миклухо-Маклая АН СССР, Москва, Наука, 1969, стр. 23: Арыгінальны тэкст (руск.)   

    Восточная Армения — Араратская долина с прилегающими к ней горными областями Малого Кавказа (Лори, Иджеван, Зангезур и др.) — была центром формирования армянской нации. 3. ↑ George A. Bournoutian(руск.) бел.. A History of the Armenian People. — Mazda Publishers, 1994. — Vol. II. 1500 A.D. to the Present. — P. 69, 118, 190. — 238 p. — ISBN 1568590326, ISBN 978-1568590325. 4. ↑ Rudolph P. Matthee. The politics of trade in Safavid Iran: silk for silver, 1600—1730, Cambridge University Press, 1999, p.23: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    Their activity centered on various towns in eastern Armenia, of which Julfa was the most prominent 5. 1 2 Michael P. Croissant. The Armenia-Azerbaijan conflict: causes and implications, p. 9: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    «At the time, much of the focus was on the heartland of Turkish Armenia, but two regions in Transcaucasian Armenia also stirred significant irredentist feelings: Nagorno-Karabakh and Nakhichevan—both of which were attached to Azerbaijan under the imperial Russian system of administration.» 6. ↑ Ch. Carter, Y. L. Arbeitman. La zoologie des Montagnais, Peeters Publishers, 2000, p. 85: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    With the exception of the period of Arabic influence over Armenia during the Caliphate (7th-9th centuries A.D.), this Persian power extended from the time Darius the Great until the early 19th century, when the Russian Empire took over the control of Caucasian Armenia and, increasingly under the Soviet period ….

    1. 1 2 3 4 Armenia And Iran — артыкул з Encyclopædia Iranica
    2. ↑ Iran Chamber Society: History of Iran: Armano-Iranian Relations in Pre-Islamic Period
    3. ↑ Charles Knight. The English cyclopaedia, Volume 2, 1866, p.1145: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    The province of Nakhichevan, which forms the south-eastern part of Russian Armenia, is divided into two districts— Nakhichevan and Ordoobad 10. ↑ James Stuart Olson. An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires. — Greenwood Publishing Group, 1994. — С. 40.: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    In present-day terms, historic Armenia comprised a large parts of eastern Turkey, the northeastern corner of Iran, parts of the Azerbaijan and Georgian republics, as well as the entire territory of the Armenian Republic. It was defined by a number of natural boundaries: the Kura River, separating the Armenian highlands from Caspian and Georgian lowlands in the east and northeast; the Taurus-Zagros chains, connecting to the Iranian Plateau and separating Armenia from Kurdistan and Iran in the south and southwest, and Euphrates River, marking and western boundary of historic Armenia 11. 1 2 Thomas M. Leonard. Encyclopedia of the developing world, Volume 1,p 87: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    Historic or Greater Armenia includes not only the Republic of Armenia but also a small area in northeastern Iran, most of the eastern part of Turkey, and secitions of the present republics of Azerbaijan and Georgia 12. ↑ В.А. Гадло / mer.info/bibliotek_Buks/Culture/gadlo/08.php Армяне(недаступная спасылка) /Народы Закавказья/ “Этнография народов Средней Азии и Закавказья: традиционная культура” Изд-во Санкт-Петербургского университета, 1998г.— Стр.64-73 (94) ISBN 5288021619, 9785288021619

    Араратская долина делит землю армян на две части - восточную и западную. Она же является центром армянской культуры и государственности. Процесс формирования армянской народности в основном завершился в VII-VI вв. до н.э., когда на территории Армянского нагорья возникло первое армянское рабовладельческое государство (Государство Ервандуни), объединившее местные кавказкоязычные и пришлые индоевропейские племена.

    1. ↑ G. Boumoutian, раздзел «Eastern Armenia from the 17th Century to the Russian Annexation» из «The Armenian People from Ancient to Modern Times, Volume II» под редакцией Richard G. Hovannisian. Стр. 81—82: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    At the start of the sixteenth century, Armenia became the center of conflict between the Ottoman sultans and the Safavid shahs of Persia. After continuous warfare between the two empires, a compromise was finally leached by the Treaty of Zuhab in 1639. Under this agreement, the Ottomans recognized almost all of Transcaucasia as being part of Persia. The plain of Shuragial and the Arpachai River became a sort of boundary; Armenian lands east of that zone were considered part of Persia, and all lands west of it fell into the Ottoman sphere. The terms “Eastern” or “Persian” Armenia and ‘Turkish" or “Western” Armenia were soon coined by contemporary travelers, geographers, and historians.
    For the next eight decades Eastern Armenia remained under the control of the Safavids, who divided it into two administrative units: Chukhur-i Sa’ad, or the territory of Erevan and Nakhichevan; and Karabagh, formed from the combined regions of Karabagh, Zangezur (Siunik) and Ganja.     14. 1 2 Richard G. Hovannisian. The Armenian People from Ancient to Modern Times: Foreign dominion to statehood : the fifteenth century to the twentieth century, Palgrave Macmillan, 2004, p.89: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    «Hence by the second haf of the eighteenth century, Eastern Armena was composed of four khanates: Erevan, Nakhichevan (which included a number of settlements south of Araxes River), Karabakh (which included Zangezur), and Ganja.» 15. ↑ Edmund Wright, Thomas Edmund Farnsworth Wright. A dictionary of world history, p. 34: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    «The Republic of Armenia comprises the north-eastern part of the historic kingdom of Armenia» 16. ↑ Шнирельман В. А. Войны памяти: мифы, идентичность и политика в Закавказье / Рецензент: Л. Б. Алаев(руск.) бел.. — М.: Академкнига, 2003. — С. 236—237. — 592 с. — 2 000 экз. — ISBN 5-94628-118-6. 17. ↑ Michael P. Croissant, The Armenia-Azerbaijan conflict: causes and implications, p.11: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    Importantly, disunion amongst the five princes allowed the establishment of a foothold in mountainous Karabakh by a Turkic tribe around 1750. This event marked the first time that Turks were able to penetrate the eastern Armenian highlands…» 18. ↑ James Stuart Olson, Lee Brigance Pappas, Nicholas Charles Pappas. An Ethnohistorical dictionary of the Russian and Soviet empires, p.44: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    Only pockets such as Karabagh (Karabakh) and Zangezur in eastern Armenia and Sasun and Zeitun in western Armenia remained autonomous 19. ↑ James Minahan. Encyclopedia of the Stateless Nations: Ethnic and National Groups Around the World (t. 4), Greenwood Publishing Group, 2002: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    After repeated rebellions, independence, and reconquest, the last of the Armenian kingdom was conquered by the Arab Mamelukes in 1375. The only reamaining autonomous pockets of Armenian were in Karabakh and Zangezour, bothe in eastern Armenia 20. 1 2 Глава VIII. Возникновение и развитие феодализма в Средней Азии и в странах Закавказья (V — первая половина IX в.): Арыгінальны тэкст (руск.)   

    Иран вынужден был заключить с Византией договор о дружбе и уступить ей часть Картли до Тбилиси и часть Восточной Армении до озера Ван. На освобождённой от персов части Картли утвердился местный князь. В Албании в конце VI в. возродилась местная государственность во главе с наследственным князем. В оставшихся под властью Ирана частях Картли и Армении иранское правительство также должно было пойти на значительные уступки местной знати. Но положение крестьянства оставалось по-прежнему тяжёлым. После победы Византии над сасанидским Ираном (628 г.) его владычество в странах Закавказья фактически пало, хотя и власть Византии являлась там лишь номинальной. 21. ↑ Society for the Diffusion of Useful Knowledge (Great Britain). The Biographical dictionary of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge–, Volume 3, Part 2, p.680: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    Having seized Artasires, he deposed him and united his dominions with Persia (A.D. 428). Eastern Armenia was then called Persarmenia 22. ↑ Ayrarat — артыкул з Encyclopædia Iranica. R. H. Hewsen: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    After the Byzantine-Persian partition of Armenia in A.D. 591, the emperor Maurice organized his newly acquired territories in east central Armenia into a Byzantine province, which, probably from its elevation relative to the rest of Armenia, was designated Lower Armenia (Armenia Inferior). 23. ↑ Roderick Beaton, David Ricks. Digenēs Akritēs: new approaches to Byzantine heroic poetry, p. 86: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    Armenian dignitaries moved to Byzantium again after the second partition of Armenia in 591 24. ↑ Heinz Ohme. Das Concilium Quinisextum und seine Bischofsliste: Studien zum Konstantinopeler Konzil von 692, Walter de Gruyter, 1990, p.289, n. 206: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    As the Byzantine frontier moved eastward after the partition of the Armenian Kingdom ca. 387 and again 591, these norms were apparently extended to the newly annexed territories 25. ↑ Richard G. Hovannisian. The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume I: The Dynastic Periods: From Antiquity to the Fourteenth Century, Palgrave Macmillan, 2004, p.15: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    Nine of these territories were lost in 387, most of them forever; there others — Vaspurakan, Turuberan, and Tayk — emerged only after the Byzantine-Persian partition of Armenia in 591, when the districts of which they were comprised passed under Byzantine control» 26. ↑ Huberta von Voss. Portraits of hope: Armenians in the contemporary world , p.314: Арыгінальны тэкст (англ.)   

    591
    In the partition of Armenia between Perisa and Byzantium, most Armenian territory becomes a dependency of Eastern Rome     27. ↑ Ayrarat — артыкул з Encyclopædia Iranica Арыгінальны тэкст (англ.)   

    During the almost 250 years of Arab rule in Armenia (7th-9th cents.), the Bagratids gradually assumed the paramount position among the surviving Armenian princes and ca. 884 were able to establish a new monarchy in central Armenia which included all of Lower Armenia and considerably more territory in eastern Armenia as well. 28. ↑ George A. Bournoutian. Eastern Armenia in the last decades of Persian rule, 1807—1828: a political and socioeconomic study of the khanate of Erevan on the eve of the Russian conquest, Undena Publications, 1982

    Гл. таксама

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (7):
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Старонкі з модулем Hatnote з чырвонай спасылкай
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з рускай
    Катэгорыя·Геаграфія Арменіі
    Катэгорыя·Арменія
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з непрацоўнымі спасылкамі
    Катэгорыя·Гісторыя Арменіі
    Катэгорыя·Гісторыя Каўказа