Прэмія Вольфа па фізіцы прысуджаецца адзін раз у год Фондам Вольфа (англ.: Wolf Foundation) у Ізраілі. Гэта адна з шасці прэмій Вольфа, створаных Фондам, якая ўручаецца з 1978 года.
Прэміі Вольфа ў галіне фізікі і хіміі часта лічацца самымі прэстыжнымі ўзнагародамі ў гэтых абласцях пасля Нобелеўскай прэміі[1][2][3]. Прэмія па фізіцы атрымала рэпутацыю вызначаючай будучых лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі — з 26 лаўрэатаў Прэміі Вольфа па фізіцы ў перыяд паміж 1978 і 2010 чатырнаццаць атрымалі Нобелеўскую прэмію ў тым жа годзе, пяць з іх у наступным годзе[2].
Год | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|
1978 | Ву Цзяньсюн | ![]() ![]() |
за яе даследаванні слабага ўзаемадзеяння, якія дапамагаюць усталяваць дакладную форму і незахаванне цотнасці для гэтай прыроднай сілы. Арыгінальны тэкст (англ.)
for her explorations of the weak interaction, helping establish the precise form and the non-conservation of parity for this natural force. |
1979 | Джордж Юджын Уленбек | ![]() ![]() |
за адкрыццё разам з С. А. Гаўдсмітам спіна электрона. Арыгінальны тэкст (англ.)
for his discovery, jointly with the late S. A. Goudsmit, of the electron spin. |
Джузэпэ Акіяліні(англ.) бел. | ![]() |
за ўклад у адкрыццё нараджэння электронных пар і зараджанага піона. Арыгінальны тэкст (англ.)
for his contributions to the discoveries of electron pair production and of the charged pion. | |
1980 | Майкл Фішэр Леа Каданаў(англ.) бел. Кенет Вільсан |
![]() ![]() ![]() |
за наватарскія распрацоўкі, якія завяршыліся агульнай тэорыяй крытычных паводзінаў пры пераходах паміж рознымі тэрмадынамічнымі фазамі. Арыгінальны тэкст (англ.)
for pathbreaking developments culminating in the general theory of the critical behavior at transitions between the different thermodynamic phases of matter. |
Год | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|
1981 | Фрымен Дайсан Герард ’т Хоафт Віктар Фрэдэрык Вайскопф |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
за выдатны ўклад у тэарэтычную фізіку, асабліва ў распрацоўку і прымяненне квантавай тэорыі поля. Арыгінальны тэкст (англ.)
for their outstanding contributions to theoretical physics, especially in the development and application of the quantum theory of fields. |
1982 | Леон Макс Ледэрман Марцін Льюіс Перл |
![]() ![]() |
за іх эксперыментальнае адкрыццё нечаканых новых часціц, якія ствараюць трэцяе пакаленне кваркаў і лептонаў. Арыгінальны тэкст (англ.)
for their experimental discovery of unexpected new particles establishing a third generation of quarks and leptons. |
1983/84 | Эрвін Хан(англ.) бел. | ![]() |
за адкрыццё ядзернага спінавага рэха(англ.) бел. і за феномен самаіндукаванай празрыстасці. Арыгінальны тэкст (англ.)
for his discovery of nuclear spin echoes and for the phenomenon of self-induced transparency. |
Пітэр Хірш | ![]() |
за распрацоўку выкарыстання прасвечвальнага электроннага мікраскопа(руск.) бел. як універсальнага інструмента для вывучэння структуры крышталічнага рэчыва. Арыгінальны тэкст (англ.)
for his development of the utilization of the transmission electron microscope as a universal instrument to study the structure of crystalline matter. | |
Тэадор Майман | ![]() |
за рэалізацыю першага дзеючага лазера, імпульснага трохузроўневага рубінавага лазера(англ.) бел.. Арыгінальны тэкст (англ.)
for his realization of the first operating laser, the pulsed three level ruby laser. | |
1985 | Коньерс Херынг(англ.) бел. ФІліп Назьер(англ.) бел. |
![]() ![]() |
за вялікі ўклад у фундаментальную тэорыю цвёрдых цел, асабліва ў паводзіны электронаў у металах. Арыгінальны тэкст (англ.)
for their major contributions to the fundamental theory of solids, especially of the behaviour of electrons in metals. |
1986 | Мітчэл Фейгенбаўм | ![]() |
за яго наватарскія тэарэтычныя даследаванні, якія дэманструюць універсальны характар нелінейных сістэм, што зрабіла магчымым сістэматычнае вывучэнне хаосу(англ.) бел.. Арыгінальны тэкст (англ.)
for his pioneering theoretical studies demonstrating the universal character of non-linear systems, which has made possible the systematic study of chaos. |
Альбер Лібшабер(англ.) бел. | ![]() ![]() |
за бліскучую эксперыментальную дэманстрацыю пераходу да турбулентнасці(англ.) бел. і хаосу ў дынамічных сістэмах. Арыгінальны тэкст (англ.)
for his brilliant experimental demonstration of the transition to turbulence and chaos in dynamic systems. | |
1987 | Герберт Фрыдман(руск.) бел. | ![]() |
за наватарскія даследаванняі ў галіне сонечнага рэнтгенаўскага выпраменьвання(руск.) бел.. Арыгінальны тэкст (англ.)
for pioneering investigations in solar X-rays. |
Бруна Росі(англ.) бел. Рыкарда Джаконі |
![]() ![]() ![]() ![]() |
за адкрыццё пазасонечных крыніц рэнтгенаўскага выпраменьвання(англ.) бел. і высвятленне іх фізічных працэсаў. Арыгінальны тэкст (англ.)
for the discovery of extra-solar X-ray sources and the elucidation of their physical processes. | |
1988 | Роджэр Пенроўз Стывен Уільям Хокінг |
![]() ![]() |
за бліскучую распрацоўку агульнай тэорыі адноснасці, у якой яны паказалі неабходнасць касмалагічных сінгулярнасцей і растлумачылі фізіку чорных дзірак. У гэтай працы яны значна пашырылі наша ўяўленне пра паходжанне і магчымы лёс Сусвету(руск.) бел.. Арыгінальны тэкст (англ.)
for their brilliant development of the theory of general relativity, in which they have shown the necessity for cosmological singularities and have elucidated the physics of black holes. In this work they have greatly enlarged our understanding of the origin and possible fate of the Universe. |
1989 | Не прысуджалася | ||
1990 | П'ер Жыль дэ Жэн Дэвід Таўлес |
![]() ![]() ![]() |
за шырокі спектр наватарскіх укладаў у наша разуменне арганізацыі складаных сістэм кандэнсаванага рэчыва, дэ Жэну — асабліва за яго працу па макрамалекулярнай матэрыі і вадкіх крышталях, і Таўлесу — за яго неўпарадкаваныя і нізкамерныя сістэмы. Арыгінальны тэкст (англ.)
for a wide variety of pioneering contributions to our understanding of the organization of complex condensed matter systems, de Gennes especially for his work on macromolecular matter and liquid crystals and Thouless for his on disordered and low-dimensional systems. |
Год | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|
1991 | Морыс Гольдхабер Валянцін Тэлегдзі |
![]() ![]() ![]() |
за іх асобны асноўны ўклад у ядзерную фізіку і фізіку элементарных часціц, асабліва які тычацца слабых узаемадзеянняў з удзелам лептонаў. Арыгінальны тэкст (англ.)
for their separate seminal contributions to nuclear and particle physics, particularly those concerning the weak interactions involving leptons. |
1992 | Джозеф Хотан Тэйлар | ![]() |
за адкрыццё радыё-пульсара і яго выкарыстанне для праверкі агульнай тэорыі адноснасці з высокай дакладнасцю. Арыгінальны тэкст (англ.)
for his discovery of an orbiting radio pulsar and its exploitation to verify the general theory of relativity to high precision. |
1993 | Бенуа Мандэльброт(англ.) бел. | ![]() ![]() |
прызнаўшы шырокае распаўсюджванне фракталаў і распрацаваўшы матэматычныя інструменты для іх апісання, ён змяніў наш погляд на прыроду. Арыгінальны тэкст (англ.)
by recognizing the widespread occurrence of fractals and developing mathematical tools for describing them, he has changed our view of nature. |
1994/95 | Віталь Гінзбург | ![]() |
за ўклад у тэорыю звышправоднасці і ў тэорыю працэсаў высокіх энергій у астрафізіцы. Арыгінальны тэкст (англ.)
for his contributions to the theory of superconductivity and to the theory of high-energy processes in astrophysics. |
Ёіціра Намбу | ![]() ![]() |
за ўклад у тэорыю элементарных часціц, уключаючы прызнанне ролі, якую адыгрывае спантаннае парушэнне сіметрыі(англ.) бел. па аналогіі з тэорыяй звышправоднасці, і адкрыццё каляровай сіметрыі моцных узаемадзеянняў. Арыгінальны тэкст (англ.)
for his contribution to elementary particle theory, including recognition of the role played by spontaneous symmetry breaking in analogy with superconductivity theory, and the discovery of the color symmetry of the strong interactions. | |
1995/96 | Не прысуджалася | ||
1996/97 | Джон Арчыбальд Уілер | ![]() |
за асноўны ўклад у фізіку чорных дзір, у квантовую гравітацыю і ў тэорыі ядзернага рассейвання і дзялення. Арыгінальны тэкст (англ.)
for his seminal contributions to black holes physics, to quantum gravity, and to the theories of nuclear scattering and nuclear fission. |
1998 | Якір Ааронаў(англ.) бел. Майкл Беры(англ.) бел. |
![]() ![]() |
за адкрыццё квантавых тапалагічных і геаметрычных фаз, у прыватнасці эфекта Ааронава-Бома(англ.) бел., фазы Беры(руск.) бел., і ўкараненне іх у многія вобласці фізікі. Арыгінальны тэкст (англ.)
for the discovery of quantum topological and geometrical phases, specifically the Aharonov–Bohm effect, the Berry phase, and their incorporation into many fields of physics. |
1999 | Дан Шэхтман | ![]() |
за эксперыментальнае адкрыццё квазікрышталяў(англ.) бел., неперыядычных цвёрдых цел, якія маюць далёкі парадак(руск.) бел., што натхніла на даследаванне новага фундаментальнага стану матэрыі. Арыгінальны тэкст (англ.)
for the experimental discovery of quasi-crystals, non-periodic solids having long-range order, which inspired the exploration of a new fundamental state of matter. |
2000 | Райманд Дэвіс Масатосі Косіба |
![]() ![]() |
за наватарскія назіранні за астранамічнымі з’явамі шляхам выяўлення нейтрына(англ.) бел., ствараючы такім чынам новае поле нейтрыннай астраноміі. Арыгінальны тэкст (англ.)
for their pioneering observations of astronomical phenomena by detection of neutrinos, thus creating the emerging field of neutrino astronomy. |
Год | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|
2001 | Не прысуджалася | ||
2002/03 | Бертран Гальперын Энтані Джэймс Легет |
![]() ![]() ![]() |
за ключавое разуменне шырокага дыяпазону фізікі кандэнсаванага рэчыва: Легета — у вобласці звышцякучасці ізатопа лёгкага гелія і макраскапічных квантавых з'яў(англ.) бел.; Гальперына — у вобласці двухмернага плаўлення, неўпарадкаваных сістэм і моцна ўзаемадзейнічаючых электронаў. Арыгінальны тэкст (англ.)
for key insights into the broad range of condensed matter physics: Leggett on superfluidity of the light helium isotope and macroscopic quantum phenomena; and Halperin on two- dimensional melting, disordered systems and strongly interacting electrons. |
2004 | Роберт Браўт Франсуа Энглер Пітэр Хігс |
![]() ![]() ![]() |
за наватарскую працу, якая прывяла да разумення механізма генерацыі масы кожны раз, калі лакальная калібровачная сіметрыя(руск.) бел. рэалізуецца асіметрычна ў свеце субатамных часціц. Арыгінальны тэкст (англ.)
for pioneering work that has led to the insight of mass generation whenever a local gauge symmetry is realized asymmetrically in the world of sub-atomic particles. |
2005 | Дэніэл Клепнер(англ.) бел. | ![]() |
за наватарскія працы ў галіне атамнай фізікі вадародападобных сістэм(руск.) бел., уключаючы даследаванні вадароднага мазера, атамаў Рыдберга(руск.) бел. і кандэнсата Бозэ — Эйнштэйна(руск.) бел.. Арыгінальны тэкст (англ.)
for groundbreaking work in atomic physics of hydrogenic systems, including research on the hydrogen maser, Rydberg atoms and Bose–Einstein condensation. |
2006/07 | Альбер Ферт Петэр Грунберг |
![]() ![]() |
за незалежнае адкрыццё феномена гіганцкага магнетасупраціўлення(руск.) бел. (GMR), тым самым запусціўшы новую вобласць даследаванняў і прыкладанняў, вядомую як спінтроніка(англ.) бел., якая выкарыстоўвае спін электрона для захоўвання і транспарціроўкі інфармацыі. Арыгінальны тэкст (англ.)
for their independent discovery of the giant magnetoresistance phenomenon (GMR), thereby launching a new field of research and applications known as spintronics, which utilizes the spin of the electron to store and transport information. |
2008 | Не прысуджалася | ||
2009 | Не прысуджалася | ||
2010 | Джон Клаўзер Ален Аспэ Антон Цайлінгер |
![]() ![]() ![]() |
за іх фундаментальны канцэптуальны і эксперыментальны ўклад у асновы квантавай фізікі, у прыватнасці, усё больш складаную серыю тэстаў няроўнасцей Бела або іх пашырэнняў з выкарыстаннем заблытаных квантавых станаў(руск.) бел.. Арыгінальны тэкст (англ.)
for their fundamental conceptual and experimental contributions to the foundations of quantum physics, specifically an increasingly sophisticated series of tests of Bell's inequalities, or extensions thereof, using entangled quantum states. |
Год | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|
2011 | Максіміліян Хайдэр Харальд Разэ(англ.) бел. Кнут Урбан(англ.) бел. |
![]() ![]() ![]() |
за распрацоўку тэхналогіі электроннай мікраскапіі са скарэкціраванымі аберацыямі, якая дазваляе назіраць за асобнымі атамамі з дакладнасцю пікаметра(англ.) бел., што зрабіла рэвалюцыю ў матэрыялазнаўстве. Арыгінальны тэкст (англ.)
for their development of aberration-corrected electron microscopy, allowing the observation of individual atoms with picometer precision, thus revolutionizing materials science. |
2012 | Яакаў Бекенштэйн | ![]() |
за працу над чорнымі дзіркамі.[4] Арыгінальны тэкст (англ.)
for his work on black holes. |
2013 | Петэр Цолер(англ.) бел. Хуан Ігнасіа Сірак(англ.) бел. |
![]() ![]() |
за наватарскі тэарэтычны ўклад у квантавую апрацоўку інфармацыі(англ.) бел., квантавую оптыку і фізіку квантавых газаў(руск.) бел.. Арыгінальны тэкст (англ.)
for groundbreaking theoretical contributions to quantum information processing, quantum optics and the physics of quantum gases. |
2014 | Не прысуджалася | ||
2015 | Джэймс Б’ёркэн(англ.) бел. | ![]() |
для прагназавання маштабавання ў глыбокім непругкім рассейванні(руск.) бел., што прыводзіць да ідэнтыфікацыі кропкавых складнікаў нуклона. Ён зрабіў вырашальны ўклад у высвятленне прыроды моцнай сілы. Арыгінальны тэкст (англ.)
for predicting scaling in deep inelastic scattering, leading to identification of nucleon's pointlike constituents. He made a crucial contribution for elucidating the nature of the strong force. |
Роберт Кіршнер | ![]() |
за стварэнне групы, асяроддзя і напрамкаў, якія дазволілі яго аспірантам і дактарантам выявіць паскарэнне пашырэння Сусвету(руск.) бел.. Арыгінальны тэкст (англ.)
for creating the group, environment and directions that allowed his graduate students and postdoctoral fellows to uncover the acceleration in the expansion of the universe. | |
2016 | Ёсэф Імры(англ.) бел. | ![]() |
за працу ў галіне мезаскапічнай фізікі(англ.) бел. — раздзела фізікі, які вывучае аб’екты, меншыя за макраскапічныя (бачныя няўзброеным вокам) аб’екты, але большыя за атамы. Арыгінальны тэкст (англ.)
for his work in mesoscopic physics – a branch of physics that studies objects that are smaller than macroscopic (visible to the naked eye) objects but bigger than atoms. |
2017 | Мішэль Маёр Дзідзье Кэлё |
![]() ![]() |
за адкрыццё пазасонечнай планеты, якая круціцца вакол зоркі(руск.) бел., падобнай да Сонца. Арыгінальны тэкст (англ.)
for the discovery of an exoplanet |
2018 | Чарлз Бенет(англ.) бел. Жыль Брасар |
![]() ![]() |
за іх сумесную працу ў вобласці квантавай інфармацыі(англ.) бел.. Арыгінальны тэкст (англ.)
for their collaborative work in the rapidly expanding field of quantum information science. |
2019 | Не прысуджалася | ||
2020 | Рафі Бістрыцэр(англ.) бел. Пабла Харылё-Эрэра(англ.) бел. Алан Макдональд(англ.) бел. |
![]() ![]() ![]() |
за піянерскія тэарэтычныя і эксперыментальныя працы па вітым двухслаёвым графену(руск.) бел..[5] Арыгінальны тэкст (англ.)
for pioneering theoretical and experimental work on twisted bilayer graphene. |
Год | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|
2021 | Джорджыа Парызі | ![]() |
за наватарскія адкрыцці ў неўпарадкаваных сістэмах, фізіцы элементарных часціц і статыстычнай фізіцы.[6] Арыгінальны тэкст (англ.)
for ground-breaking discoveries in disordered systems, particle physics and statistical physics. |
2022 | Анн Л’Юе Пол Коркум Ферэнц Краус |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
за наватарскі ўклад у навуку аб звышхуткіх лазерах(руск.) бел. і атасекундную фізіку(англ.) бел..[7] Арыгінальны тэкст (англ.)
for pioneering contributions to ultrafast laser science and attosecond physics. |