Артыкул — машынны пераклад тэкста. Можа змяшчаць пэўную колькасць граматычных або лексічных памылак. Вы можаце дапамагчы праекту, выправіўшы яго. |
Знак выдатнасці для ўсходніх народаў альбо медаль для ўсходніх народаў (ням.: Tapferkeits- und Verdienstauszeichnung für Angehörige der Ostvölker) — узнагародны знак Нямеччыны часоў Другой сусветнай вайны. Ён выкарыстоўваўся для ўзнагароджвання вайскоўцаў-добраахвотнікаў з ліку славянскіх народаў, якія, паводле нацыянал-сацыялістычнай расавай ідэалогіі, лічыліся нявартымі атрымання тых жа ўзнагарод, якімі узнагароджваліся нямецкія вайскоўцы Вермахта[1].
Напад 22 чэрвеня 1941 года на Савецкі Саюз Нямеччыны і яе хаўруснікаў (Румыніі, Фінляндыі, Венгрыі, Славакіі і Італіі), пачаўшы для СССР Вялікую Айчынную вайну, прывёў да устанаўлення на частцы тэрыторыі СССР (прыблізна з адной трацінай насельніцтва краіны) кантролю Нямеччыны і яе хаўруснікаў. На тэрыторыях, акупаваных Трэцім рэйхам і яго хаўруснікамі, апынулася каля 70 мільёнаў савецкіх грамадзян. У частках Вермахта з 1940 па 1945 гг. служыла да 1,5 мільёна грамадзян СССР.[2]
Для ўзнагароджвання гэтых вайскоўцаў пастановай Адольфа Гітлера ад 14 ліпеня 1942 года быў уведзены спецыяльны знак выдатнасці для ўсходніх народаў. Права ўзнагароджвання давалася рэйхсміністру ўсходніх акупаваных тэрыторый Альфрэду Розенбергу і генерал-інспектару ўсходніх войскаў Вермахта.[3]
Пад «усходнімі фарміраваннямі» у кантэксце статута дадзенага знака выдатнасці меліся на ўвазе[4]:
З траўня 1943 года ў гэты спіс былі ўключаны і вайскоўцы з склада шуцманшафт, паліцэйскіх і ахоўных фарміраванняў[1].
З 29 кастрычніка 1942 года права атрымання ўзнагароды было распаўсюджанае і на нямецкіх вайскоўцаў з ліку каманднага склада «ўсходніх фарміраванняў», якія атрымалі іх у якасці памятнага ганаровага знака (ням.: Erinnerungsabzeichen. Erinnerungsabzeichen). Перадумовай для атрымання знака выдатнасці II класа «у серабры» з мячамі была наяўнасць Жалезнага крыжа 2-га класа, а знака выдатнасці I класа «ў серабры» — Жалезнага крыжа 1-га класа[4].
З 14 лютага 1944 года знакам выдатнасці без мячоў розных ступеней «у серабры» маглі быць узнагароджаны нямецкія вайскоўцы, які былі колішнімі ўладальнікамі крыжа «За вайсковыя заслугі»[4].
Узнагарода ўяўляе з сябе васьміканцовую зорку з раслінным арнаментам у цэнтры (кветка з шасцю пялёсткамі, акаймленная лаўровымі лістамі). Знакі I класа маюць дыяметр 48 мм, II класа — 40 мм, шырыня стужкі 32 мм.
Знакі I класа мацавалі да вопраткі з дапамогай шпількі (злева, ніжэй Жалезнага крыжа I класа ці Крыжа Вайсковых заслуг I класа). Знакі II класа насілі на грудзіне на стужцы (леваруч, пасля астатніх нямецкіх узнагарод): знакі II класа «ў золаце» — на стужцы светла-зялёнага колеру з чырвонымі стужкамі ля краёў; знакі II класа «у серабры» — на стужцы зялёнага колеру з белымі стужкамі ля краёў; знакі II класа «ў бронзе» — на стужцы цёмна-зялёнага колеру. Мажліва было паўторнае ўзнагароджванне знакамі выдатнасці адной і той жа ступені (вядомы выпадкі ўзнагароджвання знакам II класа «у бронзе» тры разы запар).
Пры нашэнні стужкі на планцы — калі знак з мячамі — на гэтай планцы меліся скрыжованыя мячы жоўтага металу. Замест знакаў II класа дапускалася нашэнне стужкі адпаведнай расфарбоўкі на планцы ці ў пятліцы.[5]
Пералік знакаў выдатнасці для ўсходніх народаў | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
I клас | II клас | |||||
«у золаце» | «у серабры» | «у золаце» | «у серабры» | «у бронзе» | ||
![]() |
||||||
з мячамі | ![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() | |
без мячоў | ![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |