Гальшанскія могілкі
.mw-parser-output .t-geoinfobox td,.mw-parser-output .t-geoinfobox th{min-width:120px}.mw-parser-output .t-geoinfobox td:only-child,.mw-parser-output .t-geoinfobox th:only-child{text-align:center}.mw-parser-output .t-geoinfobox-name{font-size:110%;padding:2px}.mw-parser-output .t-geoinfobox-nickname{font-style:italic}.mw-parser-output .t-geoinfobox-cave th:only-child,.mw-parser-output .t-geoinfobox-mount th:only-child{background:#e7dcc3}.mw-parser-output .t-geoinfobox-surface th:only-child{background:#ffe4c4}.mw-parser-output .t-geoinfobox-blue th:only-child,.mw-parser-output .t-geoinfobox-water th:only-child{background:#c0daff}.mw-parser-output .t-geoinfobox-underwater th:only-child{background:#b0e0e6}.mw-parser-output .t-geoinfobox-green th:only-child{background:#d0f0c0}.mw-parser-output .t-geoinfobox-tomb th:only-child{background:#bbbbbb}.mw-parser-output .t-geoinfobox-yellow th:only-child{background:#fdeaa8}.mw-parser-output .t-geoinfobox-ny th:only-child{background:#cbd5c4;border:1px solid #aaaaaa}.mw-parser-output .t-geoinfobox-ny th:first-child:not(:only-child){background:#cbd5c4;text-align:right;padding:0 0.5em}.mw-parser-output .t-geoinfobox-grey th:only-child{background:#eaecf0}
Гальшанскія могілкі — могілкі вёскі Гальшаны Ашмянскага раёна. Размешчаны за 500 м ад Гальшанаў, уздоўж дарогі ў накірунку да Трабаў. Агульная плошча старой часткі могілак — 1,4 га.
Калі дакладна быў закладзены могільнікавы комплекс на сёння сказаць немагчыма. Хутчэй за ўсё ў першай палове XIX ст. Найбольш старое выяўленае пахаванне — Францішка Адынца (Franciszek Odyniec) 1847 г[1].
Тэрыторыя могілак дзеліцца на тры часткі: з поўдня на поўнач ідуць сучасныя праваслаўныя могілкі, пасля старадаўняя частка са змешанымі праваслаўнымі і каталіцкімі пахаваннямі, а на паўднёвым баку — каталіцкія. Апошнія таксама можна падзяліць на 2 часткі: больш старую частку, дзе размяшчаюцца пахаванні XX ст., у тым ліку нямецкія пахаванні Першай сусветнай вайны і магілы польскіх жаўнераў польска-савецкай вайны 1920 года; сучасныя могілкі[1].
Старадаўнія могілкі абмежаваныя з усходняга боку дарогай Гальшаны-Трабы і невысокай мураванай сцяной, з захаду лесам і сцяжынкай, з паўночнага боку рэшткамі невысокай мураванай сцяны, з поўдня неглыбокім ярам[1].
Частка праваслаўных могілак і больш старая частка каталіцкіх парослая хвоямі, асінамі, алешынамі. Старадаўняя частка была пазбаўленая ад дрэваў у 2010 г[1].
На тэрыторыі могілак раней было 2 капліцы — праваслаўная і каталіцкая. Руіны каталіцкай мураванай капліцы XIX ст. захаваліся да сённяшняга дня. Яны размяшчаюцца каля ўсходняй сцяны могілак, пасярэдзіне і добра бачныя з дарогі. Дата будаўніцтва капліцы невядомая. Магчыма, што капліца будавалася родам Барановічаў, бо злева ад уваходу ляжыць разбітая пліта «Groby familii Baranowiczów»[1].
За 15 м на паўднёвы захад ад каталіцкай раней размяшчалася драўляная праваслаўная капліца, якая згарэла ў 1950-х гг. (найверагодней у 1954 г.) Месца размяшчэння капліцы прасочваецца па рэштках фундамента. Капліца была пабудавана ў канцы XIX — пачатку XX ст. апошнім уласнікам Гальшанскага замка Аляксандрам Ягміным. У капліцы ў 1939 г. была пахаваная маці Аляксандра Ягміна, Яўгенія. Па аповядах мясцовых жыхароў, капліца была спалена ў 1950-х гг. гадаванцамі гальшанскага дома-інтэрната[1].
Пахаванні
Ha дадзены момант выяўлена таксама каля 10 пахаванняў 1850-х гг. Далей колькасць пахаванняў па дзесяцігоддзях ідзе па ўзрастаючай ажно да 1930 гг. Прысутнічаюць асобныя пахаванні 1940-х, 1952-х, 1980-х і 1990-х гг., большасць з якіх абнесена супольнымі агароджамі з больш раннімі пахаваннямі[1].
Абсалютная большасць ранніх помнікаў (1850-я — 1860-я гг.) — каталіцкія, напісаныя па-польску. З 1870-х гг. пачынае з’яўляцца шмат праваслаўных (напісаных па-руску) помнікаў. Сярод пахаванняў 1920-х — 1930-х гг. апошніх становіцца большасць. На некаторых помніках (як на каталіцкіх, так і на праваслаўных) сустракаюцца памылкі, якія часта выяўляюць менавіта беларускую фанетыку вымаўлення прозвішчаў (Гордей — Гардей)[1].
Матэрыял і форма помнікаў на могілках досыць разнастайныя. Ёсць надмагіллі зробленыя з камення, граніту, дрэва, чыгуна. У залежнасці ад часу ўзвядзення маюць і розную форму. Частка пахаванняў абнесеная агароджамі. Па надмагільных плітах досыць добра прасочваецца сацыяльная стратыфікацыя: ёсць як вельмі бедныя пахаванні (драўляныя крыжы, надмагіллі ў выглядзе звычайнага камення, на якім уручную выбіты надпіс), так і багатыя каменныя ці жалезныя надгробкі. Многія старыя пахаванні моцна аселі ў зямлю ці абваліліся. Большасць надмагілляў не мае крыжоў[1].
.jpg)
Найбольш цікавыя пахаванні. выяўленыя на дадзены момант[1]:
- Францішак Адынец (пам. 1847 г.) — арандатар фальваркаў Багуслаў і Падворышкі Лідскага павета;
- Вераніка Ваньковіч (пам. 1848 г.) — жонка ашмянскага падкаморага, уласніца Біюцішак;
- Андрэй Грабэ 3-ці (пам. 1855 г.) — паручнік расійскай арміі;
- Томаш Ган (пам. 1850 г.) — буйны землеўласнік Ашмянскага павета, уласнік в. Пашкішкі, Накроўшчына, Доргішкі;
- Вінцэнт Ляўданскі (пам. 1861) — землеўласнік, удзельнік паўстання 1831 г.
Зноскі
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Гальшанскія могілкі
Катэгорыя·Прыродныя геаграфічныя аб’екты паводле алфавіта
Катэгорыя·Культавыя збудаванні Ашмянскага раёна
Катэгорыя·Могілкі Беларусі
Катэгорыя·Могілкі паводле алфавіта
Катэгорыя·Картка на Геакары: запоўніць: Назва
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Гальшаны