Брусельскі сталічны рэгіён
Брусельскі сталічны рэгіён (фр.: Région de Bruxelles-Capitale, нідэрл.: Brussels Hoofdstedelijk Gewest) — адзін з трох рэгіёнаў Бельгіі, суб’ект федэрацыі нароўні з Фландрыяй і Валоніяй. Брусельскі сталічны рэгіён складаецца з 19 муніцыпалітэтаў, кожны з сваім бургамістрам і ратушай. Фактычна яны з’яўляюцца раёнамі аднаго горада (часта мяжа праходзіць пасярэдзіне вуліцы). Фармальна назва Брусель адносіцца толькі да аднаго з вышэйзгаданых муніцыпалітэтаў, але на практыцы яе выкарыстоўваюць у дачыненні да ўсёй агламерацыі.
Муніцыпалітэт Брусель дэ-юрэ з’яўляецца сталіцай Бельгіі, і ў ім знаходзяцца Французская і Фламандская супольнасці[2]. Дэ-факта, з-за таго што сталічныя ўстановы размеркаваны па розных муніцыпалітэтах Брусельскага сталічнага рэгіёна, увесь рэгіён лічыцца сталіцай Бельгіі, сталіцай Еўрапейскага саюза[3].
Брусель пачынаўся як горад-крэпасць у 10 стагоддзі, заснаваны Карлам I[4]. Насельніцтва рэгіёна складае 1,1 мільён чалавек, а ўсё насельніцтва метраполіі — больш за 1,8 мільёнаў, займаючы такім чынам першае месца па гэтым паказчыку ў Бельгіі[5][6]. З часоў заканчэння Другой сусветнай вайны Брусель з’яўляецца адным з галоўных цэнтраў сусветнай палітыкі. Будучы месцам размяшчэння інстытутаў Еўрапейскага саюза[7] і штаб-кватэры НАТА, Брусель стаў шматмоўным домам для шматлікіх міжнародных арганізацый, палітыкаў і дыпламатаў[8].
Гістарычна нідэрландамоўны, Брусель з часоў здабыцця Бельгіяй незалежнасці ў 1830 годзе, ператварыўся амаль цалкам у франкамоўны рэгіён. На сёння афіцыйнымі лічацца абедзве мовы. Усе дарожныя знакі, назвы вуліц і большая частка рэкламы і назваў паслуг прыводзяцца на дзвюх мовах[9]. Моўнае пытанне застаецца вострым у Бруселі, законы, якія закранаюць яго, з’яўляюцца прадметам несціханых абмеркаванняў у Бельгіі.
Палітыка
Заканадаўчы орган Брюсселького сталічнага рэгіёна — Брусельскі сталічны парламент (фр.: Le Parlement bruxellois, нідэрл.: Brussels Hoofdstedelijk Parlement), які выбіраецца жыхарамі рэгіёна ў ходзе прамых усеагульных выбараў. Адукацыя і культура з’яўляюцца паўнамоцтвамі не Брусельскага сталічнага парламента, а Фламандскага і франкамоўных супольнасцей (у залежнасці ад мовы). Для каардынацыі дзеянняў гэтых двух супольнасцей на тэрыторыі Бруселя створаны Брусельскі сталічны савет (фр.: Le Conseil bruxellois, нідэрл.: Brusselse Hoofdstedelijke Raad), які складаецца з нідэрландска- і франкамоўных прадстаўнікоў.
Урад Брусельскага сталічнага рэгіёна прызначаецца дэпутатамі Брусельскага сталічнага парламента тэрмінам на пяць гадоў. Урад складаецца з франкамоўнага міністра-прэзідэнта, двух нідэрландскамоўных і двух франкамоўных міністраў.
Камуны
З’яўляючыся фактычна адзіным горадам, Вялікі Брусель складаецца з дзевятнаццаці камун, кожная з якіх мае свайго бургамістра, сваю ратушу, свой савет дэпутатаў і т. д.
Спіс камун (з паштовымі індэксамі):
Двухмоўе
Асноўны артыкул: Галізацыя Бруселя Асноўны артыкул: Мовы Бруселя
Брусельскі сталічны рэгіён з’яўляецца двухмоўным. Гэта значыць, усе афіцыйныя публікацыі выдаюцца на французскай і на нідэрландскай. Таксама ўсе вуліцы, муніцыпалітэты, станцыі метро і пад. маюць па дзве афіцыйныя назвы. Хоць Брусель гістарычна адносiцца да нідэрландамоўнага рэгіёна, на зломе XIX і XX стагоддзяў лінгвістычная сітуацыя ў горадзе пераважыла на карысць носьбітаў французскай мовы, і з таго часу доля франкафонаў у горадзе працягвае павялічвацца. На цяперашні момант яна складае каля 85—90 % насельніцтва[10].
Тым не менш, дадзеныя лічбы не перадаюць моўную сітуацыю з поўнай дакладнасцю. Часта людзі, якія адносяць сябе да франкамоўнай суполкі, таксама добра валодаюць нідэрландскай, часам нават на ўзроўні роднай мовы. Многія брусельцы (перш за ўсё старэйшае пакаленне) могуць свабодна размаўляць на трох мовах — французскай, нідэрландскай і брусельскім дыялекце (адзін з нідэрландскіх дыялектаў), які вельмі моцна адрозніваецца ад нідэрландскай літаратурнай мовы. Аб прадстаўніках гэтай групы можна сказаць, што яны авалодалі гэтымі мовамі «стыхійна», у працэсе натуральных зносін і сацыяльных кантактаў.
У апошнія гады франкамоўныя бацькі часта адпраўляюць сваіх дзяцей вучыцца ў школы з выкладаннем на нідэрландскай мове. Звязана гэта з узмацненнем ролі нідэрландскай мовы ў Бельгіі. Лічыцца, што дзецям, якія аднолькава добра гавораць на абодвух мовах, лягчэй будзе дабіцца поспеху ў жыцці.
Клімат
Згодна з класіфікацыяй кліматаў Кёпена, клімат рэгіёна Брусель марскі (Cfb). Блізкасць рэгіёна да прыбярэжных тэрыторый абумоўлівае ўплыў на яго клімат марскіх мас паветра, што прыходзяць з Атлантычнага акіяна. Клімат бліжэйшых нізін таксама марскі ўмераны. У сярэднім (за 100 гадоў назіранняў) колькасць дажджлівых дзён складае 200 дзён у год[11]. Снегапады здараюцца кожны год у перыяд паміж кастрычнікам і красавіком. У снежні 2010 года ў Бруселі было зафіксавана 20 дзён са снегападам.
| Клімат Брусельскага рэгіёна | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Паказчык | Сту | Лют | Сак | Кра | Май | Чэр | Ліп | Жні | Вер | Кас | Ліс | Сне | Год |
| Абсалютны максімум, °C | 15,3 | 20,0 | 24,2 | 28,7 | 34,1 | 38,8 | 37,1 | 36,5 | 34,9 | 27,8 | 20,6 | 16,7 | 38,8 |
| Сярэдні максімум, °C | 5,7 | 6,6 | 10,4 | 14,2 | 18,1 | 20,6 | 23,0 | 22,6 | 19,0 | 14,7 | 9,5 | 6,1 | 14,2 |
| Сярэдняя тэмпература, °C | 3,3 | 3,7 | 6,8 | 9,8 | 13,6 | 16,2 | 18,4 | 18,0 | 14,9 | 11,1 | 6,8 | 3,9 | 10,5 |
| Сярэдні мінімум, °C | 0,7 | 0,7 | 3,1 | 5,3 | 9,2 | 11,9 | 14,0 | 13,6 | 10,9 | 7,8 | 4,1 | 1,6 | 6,9 |
| Абсалютны мінімум, °C | −21,1 | −18,3 | −13,6 | −5,7 | −2,2 | 0,3 | 4,4 | 3,9 | 0,0 | −6,8 | −12,8 | −17,7 | −21,1 |
| Норма ападкаў, мм | 76,1 | 63,1 | 70,0 | 51,3 | 66,5 | 71,8 | 73,5 | 79,3 | 68,9 | 74,9 | 76,4 | 81,0 | 852,4 |
| Крыніца: Monthly normals for Uccle, Brussels (недаступная спасылка). KMI/IRM. Архівавана з першакрыніцы 20 мая 2013. Праверана 11 чэрвеня 2012. | |||||||||||||
Сталічная функцыя
Фармальна сталіцай з’яўляецца толькі горад (муніцыпалітэт) Брусель, але на практыцы сталічныя ўстановы размеркаваны па розных муніцыпалітэтах Брусельскага сталічнага рэгіёна. Такім чынам увесь рэгіён у цэлым з’яўляецца сталіцай Еўрапейскага саюза, Бельгіі, Франкамоўнай супольнасці, Фламандскай супольнасці і Фландрыі.
У міжнароднай палітыцы
З часоў Другой сусветнай вайны Брусель з’яўляецца адміністрацыйным цэнтрам многіх міжнародных арганізацый. З найбольш значных — Еўрапейскі саюз і НАТА, чые галоўныя ўстановы знаходзяцца ў Бруселі, а акрамя іх і многія іншыя арганізацыі, напрыклад, такія як Сусветная мытная арганізацыя і Еўракантроль (арганізацыя, якая займаецца бяспекай авіяцыйнага трафіка ў Еўропе), а таксама офісы міжнародных карпарацый. Брусель займае трэцяе месца ў свеце па колькасці праводзімых канферэнцый[12] і таксама становіцца адным з найбуйнейшых цэнтраў правядзення з’ездаў[13]. Наяўнасць інстытутаў Еўрапейскага саюза і іншых міжнародных арганізацый прывяло да таго, што Брусель перасягнуў Вашынгтон па колькасці паслоў і журналістаў[14]. Колькасць прадстаўнікоў тых ці іншых міжнародных арганізацый дасягае ў Бруселі 70 тысяч чалавек[15].
Брусельскі сталічны рэгіён служыць сталіцай Еўрапейскага саюза, галоўныя інстытуты Еўрапейскага саюза размешчаны на яго тэрыторыі[16]. Афіцыйна Еўрапейскі саюз не абвяшчаў сваю сталіцу, хоць Амстэрдамскі дагавор афіцыйна вызначыў Брусель месцам размяшчэння Еўрапейскай камісіі (выканаўчая ўлада) і Савета Еўрапейскага саюза (заканадаўчы орган Еўрапейскага саюза)[17][18]. Афіцыйным месцам пасяджэнняў Еўрапейскага парламента абраны французскі горад Страсбург, але сустрэчы палітычных груп і камітэтаў звычайна праходзяць у Бруселі, разам з часткай пленарных пасяджэнняў. Месцам пасяджэнняў парламента ў Бруселі з’яўляецца комплекс будынкаў Espace Léopold (англ.: Espace Léopold)[19]. У перыяд 2002—2004 гадоў Еўрапейскі савет таксама засядаў у Бруселі[20].
Брусель, разам з Люксембургам і Страсбургам, стаў прымаць міжнародныя інстытуты з 1957 года, паступова становячыся цэнтрам палітычнай актыўнасці, асабліва з тых часоў, як Камісія і Еўрапейскі савет асталяваліся там, у так званым «Еўрапейскім квартале» (European Quarter)[17]. Раннія рэзідэнцыі размяшчаліся бессістэмна, без якога-небудзь плана. На сённяшні момант галоўнымі будынкамі з’яўляюцца Berlaymont building (англ.: Berlaymont building), дзе размяшчаецца Камісія, будынак Justus Lipsius building (англ.: Justus Lipsius building), дзе знаходзіцца Савет, і Espace Léopold Парламента[18]. Плошчы, занятыя інстытутамі, выраслі вельмі значна. Камісія займае 865 тысяч квадратных метраў ва ўсходняй частцы горада (што складае чвэрць усёй офіснай тэрыторыі Бруселя[16]). Канцэнтрацыя і шчыльнасць размяшчэння дасягнулі таго ўзроўню, што тэрыторыю сталі параўноўваць з гета[21]. Аднак іменна гэтая канцэнтрацыя служыць пацвярджэннем вялікай важнасці Бруселя як міжнароднага цэнтра[14].
Транспарт
У Бруселі (рэгіёне) ёсць метро, трамвай (гл. брусельскі трамвай) і мноства аўтобусных маршрутаў. Аператар усіх відаў грамадскага транспарту Бруселя (за выключэннем таксі) — «Таварыства грамадскага транспарту Бруселя», (фр.: Société des Transports Intercommunaux Bruxellois — STIB / нідэрл.: Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel - MIVB; (больш даслоўны пераклад — «міжмуніцыпальнага транспарту»)
Паслугі таксі аказвае каля васьмісот прыватных аператараў. Усе яны падпарадкоўваюцца Дырэкцыі таксі Міністэрства Брусельскага сталічнага рэгіёна i прымяняюць адзіную тарыфную сістэму. Больш падрабязна, гл. брусельскае таксі.
Брусель з’яўляецца цэнтрам чыгуначнай сеткі Бельгіі. Тут ёсць тры асноўныя вакзала — Паўночны, Цэнтральны і Паўднёвы, а таксама некалькі чыгуначных станцый. Ніжэй пералічаныя вакзалы Брусельскага сталічнага рэгіёна, на якіх дзейнічае тарыф агламерацыі Бруселя:
| фр.: | нідэрл.: |
|---|---|
| Berchem-Sainte-Agathe | Sint-Agatha-Berchem |
| Bockstael | Bockstael |
| Boitsfort | Bosvoorde |
| Boondael | Boondaal |
| Bordet | Bordet |
| Bruxelles-Central | Brussel-Centraal |
| Bruxelles-Chapelle | Brussel-Kapellekerk |
| Bruxelles-Congrès | Brussel-Congres |
| Bruxelles-Midi | Brussel-Zuid |
| Bruxelles-Nord | Brussel-Noord |
| Bruxelles-Luxembourg | Brussel-Luxemburg |
| Bruxelles-Schuman | Brussel-Schuman |
| Delta | Delta |
| Etterbeek | Etterbeek |
| Evere | Evere |
| Forest-Est | Vorst-Oost |
| Forest-Midi | Vorst-Zuid |
| Haren | Haren |
| Haren-Sud | Haren-Zuid |
| Jette | Jette |
| Meiser | Meiser |
| Merode | Merode |
| Moensberg | Moensberg |
| Saint-Job | Sint-Job |
| Schaerbeek | Schaarbeek |
| Uccle-Calevoet | Ukkel-Kalevoet |
| Uccle-Stalle | Ukkel-Stalle |
| Vivier d'Oie | Diesdelle |
| Watermael | Watermaal |
Выдатнасці
Горад Брусель
Большая частка славутасцей агламерацыі знаходзіцца ў граніцах гістарычнага ядра Бруселя.
Іншыя камуны
- Андэрлехт — дом Эразма
- Кукельберг — Нацыянальная базіліка Святога Сэрца
- Укел — Лес Сонцаў, праваслаўная царква
Вядомыя асобы
Зноскі
- ↑ https://be.brussels/about-the-region/about-the-region?set_language=en Праверана 8 мая 2022.
- ↑ Welcome to Brussels (нявызн.). Brussels.org. Архівавана з першакрыніцы 20 мая 2013. Праверана 5 ліпеня 2009.
- ↑ Сталіцай Еўрапейскага саюза Брусель лічыцца дэ-факта, таму што ў ім знаходзяцца ўсе галоўныя палітычныя інстытуты, і хоць Парламент афіцыйна галасуе ў Страсбургу, вялікая частка палітычнай работы здзяйсняецца ў Бруселі
- ↑ History of Brussels (нявызн.) (недаступная спасылка). Brussels.org. Архівавана з першакрыніцы 3 снежня 2013. Праверана 29 чэрвеня 2010.
- ↑ Statistics Belgium; Population de droit par commune au 1 janvier 2008 (excel-file) Насельніцтва ўсіх муніцыпалітэтаў у Бельгіі 1 студзеня 2008. Retrieved on 18 October 2008.
- ↑ Statistics Belgium; De Belgische Stadsgewesten 2001 (pdf-file) Вызначэнні зоны метраполіі ў Бельгіі. Зона метраполіі Бруселя падзелена на 3 ўзроўні. Першы ўзровень — цэнтральная агламерацыя (geoperationaliseerde agglomeratie) з насельніцтвам у 1 451 047 жыхароў (2008-01-01). З дабаўленнем бліжэйшага акружэння (banlieue) атрымліваецца ў цэлым 1 831 496 жыхароў. І, уключаючы знешнюю зону, цесна звязаную з цэнтрам транспартам (forensenwoonzone), насельніцтва складзе 2 676 701 жыхароў.
- ↑ Protocol (No 6) on the location of the seats of the institutions and of certain bodies, offices, agencies and departments of the European Union, Consolidated version of the Treaty on the Functioning of the European Union, OJ C 83, 30.3.2010, p. 265–265 (нявызн.) (недаступная спасылка). EUR-Lex (30 сакавіка 2010). Архівавана з першакрыніцы 13 мая 2013. Праверана 3 жніўня 2010.
- ↑ Europe | Country profiles | Country profile: Belgium (нявызн.), BBC News (14 June 2010). Праверана 29 June 2010.
- ↑ Hughes, Dominic. Europe | Analysis: Where now for Belgium? (нявызн.), BBC News (15 July 2008). Праверана 29 June 2010.
- ↑ Разлічана на аснове вынікаў апошніх федэральных выбараў
- ↑ Site de l’institut météorologique belge (нявызн.) (недаступная спасылка). Meteo.be. Архівавана з першакрыніцы 20 мая 2013. Праверана 29 чэрвеня 2010.
- ↑ Université Libre de Bruxelles
- ↑ Brussels: home to international organisations diplomatie.be
- 1 2 E!Sharp magazine, January-February 2007 issue: Article «A tale of two cities».
- ↑ Andrew Rettman. Euobserver.com (нявызн.) (недаступная спасылка). Euobserver.com. Архівавана з першакрыніцы 13 снежня 2013. Праверана 29 чэрвеня 2010.
- 1 2 Demey, Thierry (2007). Brussels, capital of Europe. S. Strange (trans.). Brussels: Badeaux. ISBN 2-9600414-2-9.
- 1 2 CVCE Seat of the European Commission
- 1 2 European Commission publication: Europe in Brussels 2007
- ↑ Wheatley, Paul. The two-seat parliament farce must end (нявызн.) (недаступная спасылка). Café Babel (2 кастрычніка 2006). Архівавана з першакрыніцы 10 чэрвеня 2007. Праверана 16 July 2007.
- ↑ Stark, Christine. Evolution of the European Council: The implications of a permanent seat (нявызн.) (PDF) (недаступная спасылка). Dragoman.org. Архівавана з першакрыніцы 15 чэрвеня 2007. Праверана 12 ліпеня 2007.
- ↑ Vucheva, Elitsa. EU quarter in Brussels set to grow (нявызн.) (недаступная спасылка). EU Observer (5 верасня 2007). Архівавана з першакрыніцы 6 красавіка 2013. Праверана 27 верасня 2007.
Спасылкі
 |
Брусельскі сталічны рэгіён на Вікісховішчы |
|---|
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Старонкі з няправільным сінтаксісам спасылак на крыніцы
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы са спасылкамі на элементы Вікідадзеных без беларускага подпісу
Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылка на Вікісховішча непасрэдна ў артыкуле
Катэгорыя·Вікіпедыя·Істотныя артыкулы
Катэгорыя·Рэгіёны Бельгіі
Катэгорыя·Брусельскі сталічны рэгіён
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
Катэгорыя·Вікіпедыя·Старонкі з модулем Hatnote з чырвонай спасылкай