wd wp Пошук: ⬜

Барыс Мікалаевіч Ельцын

Барыс Мікалáевіч Ельцын (руск.: Борис Николаевич Ельцин; 1 лютага 1931, сяло Бутка, цяпер Свярдлоўская вобласць, РСФСР, СССР — 23 красавіка 2007, Масква, Расія) — савецкі і расійскі палітычны дзеяч, які быў першым прэзідэнтам Расійскай Федэрацыі з 1991 па 1999 год.

Ельцын, які першапачаткова быў прыхільнікам Міхаіла Гарбачова, падчас рэформаў перабудовы стаў адным з самых магутных палітычных праціўнікаў Гарбачова. 29 мая 1990 быў абраны старшынёй Вярхоўнага савета РСФСР. 12 чэрвеня 1991 года ў выніку ўсенароднага рэферэндума быў абраны на новаўтвораную пасаду прэзідэнта РСФСР, якая ў той час была адной з 15 рэспублік, якія складалі СССР. Пасля адстаўкі Гарбачова і канчатковага распаду Савецкага Саюза 25 снежня 1991 года, Ельцын заставаўся на пасадзе прэзідэнта Расійскай Федэрацыі, якая стала правапераемніцай СССР. У 1996 годзе Ельцын быў пераабраны на выбарах, перамогшы ў другім туры прадстаўніка адроджанай Камуністычнай партыі Генадзя Зюганава з перавагай у 13 %. Аднак, пасля серыі эканамічных і палітычных крызісаў у Расіі ў 1990-я гады, Ельцын не змог вярнуць сваю раннюю папулярнасць.

Увайшоў у гісторыю як першы ўсенародна абраны Прэзідэнт Расіі, радыкальны рэфарматар грамадска-палітычнага і эканамічнага ўладкавання Расіі. Вядомы таксама сваімі рашэннямі аб забароне КПСС, перагляду курсу на будаўніцтва сацыялізма, аб роспуску Вярхоўнага Савету і аб штурме Белага Дому з ужываннем бронетэхнікі ў 1993 годзе, аб пачатку ваеннай кампаніі ў Чачні ў 1994 годзе.

Партыйная кар’ера

У 1955 годзе скончыў будаўнічы факультэт Уральскага палітэхнічнага інстытуту імя С. М. Кірава. Працаваў на партыйных пасадах. У 1976—1985 гадах — першы сакратар Свярдлоўскага абкаму партыі. У 1985 з пачаткам перабудовы пераведзены ў Маскву. Заняў пасаду сакратара ЦК КПСС. У тым жа годзе прызначаны першым сакратаром Маскоўскага гаркаму КПСС.

У 1987 годзе з-за канфліктаў у вышэйшым кіраўніцтве выступіў з крытыкай павольных тэмпаў перабудовы. Папрасіў вызваліць яго ад пасады, што і адбылося. У 1988 годзе заняў пасаду намесніка старшыні Дзяржбуда — міністра СССР.

З пачаткам палітычнай рэформы актыўна ўключыўся ў перадвыбарную барацьбу. У 1989 годзе абраны народным дэпутам СССР, у 1990 годзе — народным дэпутатам РСФСР. Паступова стаў лідарам апазіцыі, якая выступала за паглыбленне курсу перабудовы.

У 1990 годзе абраны старшынёй Вярхоўнага Савета РСФСР, 12.6 1991 года — прэзідэнтам РСФСР.

Прэзідэнт Расіі

У жніўні 1991 года ўзначаліў рух супраць ГКЧП. У снежні 1991 года падпісаў Белавежскія пагадненні, якія спынілі існаванне СССР.

22 верасня 1993 года Вярхоўны Савет РФ, па прадстаўленні Канстытуцыйнага Суду, абвясціў аб спыненні прэзідэнцкіх паўнамоцтваў Ельцына ў сувязі з парушэннем ім Канстытуцыі. 23 верасня вярхоўны орган дзяржаўнай улады ў Расіі, З’езд народных дэпутатаў, прыняў пастанову аб адхіленні прэзідэнта Ельцына ад пасады. Аднак, фактычна гэтае рашэнне не было выканана.

Вынікам няспынных сутыкненняў у Вярхоўным савеце стаў расійскі канстытуцыйны крызіс 1993 года, падчас якога Ельцын выдаў незаконны загад аб роспуску парламента, які спрабаваў адхіліць яго ад улады. У рэшце рэшт вайскоўцы сталі на бок Ельцына, аблажыўшы і абстраляўшы расійскі Белы дом, у выніку чаго загінула 187 чалавек. Тады Ельцын парушыў дзеючую канстытуцыю, часова забараніў палітычную апазіцыю і працягнуў эканамічнае эксперыментаванне. Ён прапанаваў новую канстытуцыю з моцнай прэзідэнцкай уладай, якая была ўхвалена на рэферэндуме 12 снежня 1993 года з 58,5 % галасоў выбаршчыкаў.

У снежні 1994 года Ельцын аддаў загад на ваеннае ўварванне ў Чачэнскую рэспубліку з мэтай аднавіць кантроль Масквы над ёй. Толькі праз два гады федэральныя войскі былі выведзеныя з спустошанай тэрыторыі Чачні паводле дамовы 1996 года, якая надала рэспубліцы вялікія аўтаномныя магчымасці, але не поўную незалежнасць, якой намагаліся чачэнцы. Рашэнне Ельцына пра пачатак вайны ў Чачэнскай рэспубліцы выклікала трывожную рэакцыю на Захадзе.

У 1996 годзе перавыбраны на пасаду прэзідэнта Расіі. 31 снежня 1999 года дабраахватна сышоў у адстаўку.

31 снежня 1999 года зрабіў нечаканую заяву аб сваёй адстаўцы і перадаў прэзідэнцкую пасаду свайму пераемніку — тагачаснаму прэм’ер-міністру Уладзіміру Пуціну. Ельцын, якога BBC назваў «заснавальнікам расійскай дэмакратыі», сышоў у адстаўку, яшчэ будучы папулярным сярод насельніцтва.

Ельцын абяцаў ператварыць сацыялістычную мадэль эканомікі Расіі ў свабодную рынкавую і правёў шокавую тэрапію эканомікі, лібералізацыю цэн і прыватызацыйныя праграмы. З-за няўдалага метаду прыватызацыі шмат нацыянальнага багацця патрапіла ў рукі невялікай групы алігархаў. Апроч таго, ельцынская эпоха характарызуецца шырокараспаўсюджанай карупцыяй, інфляцыяй, эканамічным калапсам і велізарнымі палітычнымі і сацыяльнымі праблемамі, якія пацярпела Расія і краіны былога СССР. На працягу першых гадоў прэзідэнцтва Ельцына многія з яго палітычных прыхільнікаў перайшлі ў апазіцыю да яго, а віцэ-прэзідэнт Аляксандр Руцкі асудзіў рэформы, азваўшы іх «эканамічным генацыдам».

Сям’я

Быў жанаты, меў дзвюх дочак, пяць унукаў і траіх праўнукаў. Жонка — Наіна Ельцына (у хрышчэнні — Анастасія). Дачкі — Алена Акулава і Таццяна Дз’ячэнка.

Ацэнкі

Па дадзеных «Фонда Общественное Мнение», адмоўна ацэньваюць гістарычную ролю Ельцына 57 % жыхароў Расіі, станоўча — 25 % (у 2000 годзе, адразу пасля адстаўкі, гэтыя дадзеныя выглядалі так — 67 % супраць 18 %).

Па дадзеных «Левада-Центра», негатыўна ацэньвалі вынікі яго кіравання 67 % у 2000 годзе і 70 % — у 2006, станоўча 15 % і 13 % адпаведна.

Бібліяграфія

Б. М. Ельцын — аўтар трох кнігаў (рэдактарская апрацоўка журналіста Валянціна Юмашава, пасля кіраўніка адміністрацыі і зяця Ельцына):

«Исповедь на заданную тему»[7] (1990) — невялікая кніга, у якой пераплеценыя аўтабіяграфія, палітычнае крэда і аповяд аб выбарчай кампаніі Ельцына на выбарах народных дэпутатаў.
«Записки Президента»[8] ([1994]) — кніга, напісаная дзейсным прэзідэнтам, у ёй распавядаецца аб такіх падзеях 1990—1993, як выбары прэзідэнта, жнівеньскі путч (ГКЧП), распад СССР, пачатак эканамічных рэформ, канстытуцыйны крызіс 1992—1993, падзеі 21 верасня — 4 кастрычніка 1993 года (роспуск Вярхоўнага Савета).
«Президентский марафон»[9] (2000) — кніга, выдадзеная неўзабаве пасля адстаўкі, у ёй распавядаецца аб другіх прэзідэнцкіх выбарах і другім прэзідэнцкім тэрміне.

Гл. таксама

Зноскі

1 2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
↑ Boris Yeltsin // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
↑ http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/6584481.stm
↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118900048 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
↑ Новодевичье кладбище, Московский справочник ритуальных услуг
↑ (unspecified title) — ISBN 978-5-389-06946-6
↑ «Исповедь на заданную тему» (.txt) Архівавана 18 чэрвеня 2008.
↑ «Записки Президента» (.doc) Архівавана 28 лютага 2008.
↑ «Президентский марафон» (.txt) Архівавана 20 верасня 2007.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Барыс Мікалаевіч Ельцын

Папярэднік: Пасада заснавана	Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі 10 ліпеня 1991 — 31 снежня 1999	Пераемнік: Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін
Папярэднік: Мікалай Мацвеевіч Грыбачоў Віталь Іванавіч Варатнікоў як Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета РСФСР	Старшыня Вярхоўнага Савета РСФСР 29 мая 1990 — 10 ліпеня 1991	Пераемнік: Руслан Імранавіч Хасбулатаў
Папярэднік: Якаў Пятровіч Рабаў	1-ы сакратар Свярдлоўскага абкама КПСС 2 лістапада 1976 — 19 красавіка 1985	Пераемнік: Юрый Уладзіміравіч Пятроў