wd wp Пошук:
    ⬜

    Станіслаў Аўгуст Панятоўскі

    Станіслаў Антоній Аўгуст Панятоўскі, Аўгуст IV (17 студзеня 1732, Воўчын — 12 лютага 1798, Санкт-Пецярбург) — дзяржаўны і палітычны дзеяч Рэчы Паспалітай, апошні кароль польскі і вялікі князь літоўскі (1764—1795).

    У 1764 абраны каралём польскім і вялікім князем літоўскім пры падтрымцы Расіі. Але вакол новага караля згуртаваліся магнаты і шляхта, якія жадалі адраджэння Рэчы Паспалітай. Пры Панятоўскім паступова праводзіліся эканамічныя рэформы: адчыняліся мануфактуры, будаваліся каналы, наладжваліся кірмашы, падтрымліваўся гандаль. Каб соймы не зрываліся праз права liberum veto, яны праводзіліся як канфедэрацыйныя. Гэта не задавальняла Расію і Прусію, у 1767 пры іх падтрымцы пратэстанцкая і праваслаўная шляхта (дысідэнты) утварылі Торуньскую і Слуцкую канфедэрацыі, якія запатрабавалі ўраўнавання сваіх правоў з каталікамі. Пад ціскам Расіі вальны сойм у 1768 прыняў рашэнне аб ураўнаванні правоў дысідэнтаў. У адказ каталіцкая шляхта стварыла Барскую канфедэрацыю і пачала рокаш. Паўстанне канфедэратаў было падаўлена ў 1771 расійскімі войскамі, а ў 1772 Расія, Прусія і Аўстра-Венгрыя падпісалі дамову аб першым падзеле Рэчы Паспалітай.

    Рэформы працягваліся — Чатырохгадовы сойм (1788—1791) прыняў Канстытуцыю. Канстытуцыя ліквідавала падзел Рэчы Паспалітай на ВКЛ і Каралеўства Польскае, аб’ядноўваючы іх ва ўнітарную дзяржаву, улада караля рабілася спадчыннай. Польская мова аб’яўлялася адзінай дзяржаўнай мовай, а каталіцтва — адзінай дзяржаўнай рэлігіяй. Пры захаванні шляхецкіх праў, палепшылася становішча прыгонных сялян, гарады атрымалі прадстаўніцтва ў сойме, касавалася права liberum veto, магнацкія войскі ўваходзілі ў склад дзяржаўнага войска. Была створана Адукацыйная камісія.

    Прыняцце Канстытуцыі было кепска сустрэта ў суседніх дзяржавах. Расійская імператрыца Кацярына II лічыла яе небяспечнай, і ў 1792 годзе была створана Таргавіцкая канфедэрацыя, якая пры падтрымцы расійскіх войскаў выступіла супраць Канстытуцыі. У 1793 годзе адбыўся другі падзел Рэчы Паспалітай. У склад Расіі ўвайшла тэрыторыя Цэнтральнай Беларусі, Канстытуцыя 1791 года была скасавана, а ў 1793 годзе апошні сойм Рэчы Паспалітай у Гародні прыняў новую Канстытуцыю, якая захоўвала федэрацыйны лад дзяржавы і ўзнаўляла выбарнасць караля.

    24 сакавіка 1794 года ў Польшчы пачалося патрыятычнае паўстанне, якое ўзначаліў генерал Тадэвуш Касцюшка. У красавіку паўстанне пачалося і ў ВКЛ, дзе яго ўзначальваў Якуб Ясінскі. У ВКЛ былі ўведзеныя расійскія войскі. Адначасовае змаганне з Расіяй, Прусіяй і Аўстрыяй сталі прычынай няўдачы паўстання. У кастрычніку 1795 адбыўся апошні, трэці падзел Рэчы Паспалітай, якая з гэтага часу спыніла існаванне. Станіслаў Аўгуст выракся стальца, жыў у Санкт-Пецярбургу.

    Памёр у 1798 у Санкт-Пецярбургу, дзе і быў пахаваны. У 1938 годзе быў перанесены ў пахавальню воўчынскага касцёла Святога Станіслава, у 1994 у варшаўскі кафедральны касцёл.

    Зноскі

    1. 1 2 Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #119095777 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 9 красавіка 2014.
    2. 1 2 Stanisław August Poniatowski // SNAC — 2010. Праверана 9 кастрычніка 2017.
    3. ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #119095777 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
    4. ↑ Lundy D. R. The Peerage
    5. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Лонданскае каралеўскае таварыства. — С. 287.

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (28):
    Нарадзіліся 17 студзеня
    Каралі польскія
    Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Virtuti Militari
    Стольнікі вялікія літоўскія
    Памерлі ў Санкт-Пецярбургу
    Члены Прускай акадэміі навук
    Кавалеры ордэна Святога Аляксандра Неўскага
    Памерлі ў 1798 годзе
    Нарадзіліся ў 1732 годзе
    Вялікія князі літоўскія
    Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Кавалеры ордэна Святога апостала Андрэя Першазванага
    Памерлі 12 лютага
    Члены Лонданскага каралеўскага таварыства
    Панятоўскія
    Асобы
    Вікіпедыя:Артыкулы са спасылкамі на элементы Вікідадзеных без беларускага подпісу
    Панятоўскія
    Таргавіцкія канфедэраты
    Кавалеры ордэна Белага арла (Рэч Паспалітая)
    Кавалеры ордэна Святога Станіслава (Польшча)
    Пахаваныя ў Воўчыне
    Кавалеры ордэна Чорнага арла
    Пахаваныя ў Санкт-Пецярбургу
    Пахаваныя ў кафедральным саборы Святога Яна Хрысціцеля (Варшава)
    Нарадзіліся ў Воўчыне
    Вікіпедыя:Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
    Члены РАН