«Разбуры турмы муры» (польск.: Mury, «Муры») — пратэставая песня, якая пазней стала гімнам «Салідарнасці». Таксама стала сімвалам пратэсту ў Беларусі. Песня пазычала мелодыю ў «L’Estaca», тэкст жа напісаны Яцкам Качмарскім.
Польскі музыка Яцак Качмарскі быў натхнёны пісаць новыя тэксты на мелодыю «L’Estaca», пачуўшы песню на адной з некалькіх гішпанскіх кружэлек, запазычаных у знаёмага ў снежні 1978 года. У выніку атрымаліся «Mury» (польск.: Муры), якія сталі адной з самых вядомых песень пасля прыняцця польскім прафсаюзам «Салідарнасць» у якасці свайго гімна і спяваліся на незлічоных мітынгах, сходах, акцыях пратэсту і страйку па ўсёй Польшчы цягам 1980-х гадоў[1].
У сувязі з дзвюхмоўнасцю ў Беларусі пашыраныя як беларускі варыянт «Разбуры турмы муры», так і рускамоўны «Стены рухнут» (руск.: Сцены рухнуць).
Беларускі пераклад «Разбуры турмы муры» зрабіў беларускі паэт Андрэй Хадановіч. Упершыню ён быў праспяваны 19 снежня 2010 года на «Плошчы» пратэстоўцамі пад кіраўніцтвам аўтара беларускага варыянта.
Песня таксама набыла папулярнасць падчас прэзідэнцкіх выбараў у 2020 годзе. 25 мая 2020 года на стрыме ў Слуцку блогер і стваральнік YouTube-канала «Страна для жизни» Сяргей Ціханоўскі расказаў, што на мiнскай студыі гiтарыста Alexander Kiss, якi i зрабiў арыгінальную аранжыроўку песнi, запісаў у сваім выкананні прыпевы «Стены Рухнут» i беларускамоўны варыянт «Муры». А ўсю песню дапiсаў спявак Сяргей Kosmas. У сваiм стрыме Сяргей Ціханоўскі заклікаў, каб людзі вучылі яе словы і разам спявалі на беларускіх плошчах падчас выбарчых пікетаў, акцый салідарнасці і палітычных мітынгаў. Варта адзначыць, што Аlexander Kiss разам з Сяргеям Kosmas адаптавалі тэкст пад актуальную сітуацыю ў Беларусі i прыдумалi новыя словы ў трэцiм i чацвертым куплетах:
|
З 23 чэрвеня 2020 года пачаўся флэшмоб Салідарнасці[2], у межах якога выкарыстоўвалася песня, але збольшага ў рускім варыянце «Стены рухнут»[3][4][5][6][7][8].
У 2020 годзе песня ўвайшла ў патрыятычны музычны альбом «Годныя песні» Вольнага хора(бел. (тар.)) бел.[9].
| L’Estaca | Mury | Разбуры турмы муры |
|---|---|---|
| L’avi Siset em parlava
De bon matí al portal, Mentre el sol esperàvem I els carros vèiem passar. Siset, que no veus l’estaca On estem tots lligats? Si no podem desfer-nos-en Mai no podrem caminar!
Si estirem tots, ella caurà I molt de temps no pot durar: Segur que tomba, tomba, tomba! Ben corcada deu ser ja. Si tu l’estires fort per aquí I jo l’estiro fort per allà, Segur que tomba, tomba, tomba I ens podrem alliberar.
Les mans se’m van escorxant, I quan la força se me’n va Ella és més ampla i més gran. Ben cert sé que està podrida Però és que, Siset, pesa tant Que a cops la força m’oblida. Torna’m a dir el teu cant É
Mal vent que se l’emportà, Ell qui sap cap a quin indret I jo a sota el portal. I mentre passen els nous vailets Estiro el coll per cantar El darrer cant d’en Siset, El darrer que em va ensenyar |
On natchniony i młody był, ich nie policzyłby nikt
On im dodawał pieśnią sił, śpiewał że blisko już świt. Świec tysiące palili mu, znad głów podnosił się dym, Śpiewał, że czas by runął mur…
Oni śpiewali wraz z nim: Wyrwij murom zęby krat! Zerwij kajdany, połam bat! A mury runą, runą, runą I pogrzebią stary świat!
Niosła ze sobą starą treść, dreszcze na wskroś serc i głów. Śpiewali więc, klaskali w rytm, jak wystrzał poklask ich brzmiał, I ciążył łańcuch, zwlekał świt…
I z pieśnią, że już blisko świt szli ulicami miast; Zwalali pomniki i rwali bruk — Ten z nami! Ten przeciw nam! Kto sam ten nasz najgorszy wróg! A śpiewak także był sam.
Milczał wsłuchany w kroków huk, A mury rosły, rosły, rosły Łańcuch kołysał się u nóg…
Milczy wsłuchany w kroków huk, A mury rosną, rosną, rosną Łańcuch kołysze się u nóg… |
Ëн быў натхнёны i малады,
Iх незьлiчона было. Ён на плошчы вёў гарады Зь песьняй, што блiзка сьвятло. I запальвалi сьвечкi яму, Плыў па-над плошчаю дым. Ён сьпяваў: зруйнуем турму! Яны сьпявалi за iм: (прыпеўка) Разбуры турмы муры! Прагнеш свабоды — то бяры! Мур хутка рухне, рухне, рухне — I пахавае сьвет стары!
Несьлi па вулiцах так, Што кроў кiпела i гнеў кiпеў, I сэрцы стукалi ў такт. Бiлi ў сто тысяч далоняў — i рытм Ворагаў бiў напавал. Iшлi на муры ва ўсiм сьвеце старым… А ён усё граў i сьпяваў.
Воiнаў цэлая раць, Можна помнiкi зносiць і брук На камянi разьбiраць. Кожны адчуў — прыйшоў яго час Сiлы аддаць барацьбе: Хто ня з намi — той супраць нас!.. …Сьпявак быў сам па сабе.
Зь ягонай песьняю iдуць, А песьня глухне, глухне, глухне… А муры растуць, растуць… |