wd wp Пошук: ⬜

Мілан Кундзера

Мі́лан Ку́ндзера (чэшск.: Milan Kundera; нар. 1 красавіка 1929, Брно, Чэхаславакія) . Піша па-чэшску і па-французску. Найбольш знакаміты яго твор называецца «Невыносная лёгкасць быцця».

Жыццё і творчасць

Чэхаславакія

Бацькам Мілана быў Людвік Кундзера, музыказнаўца і пазней рэктар Музычнай Акадэміі ў Брно (з 1948 па 1961 год). Пісьменнік рана навучыўся граць на піяніна, музыка моцна паўплывала на ўсю яго творчасць. У 1945 годзе, будучы гімназістам, пераклаў верш Уладзіміра Маякоўскага, які быў апублікаваны ў часопісе «Гонг». Тады ж пачаў сам пісаць вершы.

Пасля вайны падпрацоўваў як рознарабочы і джазавы музыка. У 1948 годзе скончыў гімназію ў Брно і пачаў вывучаць музыку і літаратуру ў Пражскім Карлавым універсітэце. Аднак у хуткім часе пісьменнік перайшоў у Кінаакадэмію. У 1950 годзе па палітычных прычынах вымушаны быў прыпыніць навучанне на два гады (Кундзера і яго ўніверсітэцкі таварыш былі выключаныя з камуністычнай партыі, у якую Мілан уступіў у 1948 годзе, за антыпартыйныя дзеянні). Яго раман «Жарт», напісаны ў 1965—1967 гг., шмат у чым натхнёны падзеямі таго перыяду жыцця маладога пісьменніка. У 1956 годзе Кундзера зноў уступае ў кампартыю, аднак у 1970 годзе яго канчаткова выключаюць з яе.

Пасля заканчэння вучобы Мілан Кундзера выкладаў на факультэце кіно Пражскай акадэміі музыкі і драматургіі. У 1957 годзе ён выдаў лірычны зборнік «Маналогі», у які ўвайшлі інтэлектуальныя вершы пра каханне. Пісьменнік піша шэраг эсэ, прысвечаных авангарднай паэзіі, для перыядычных выданняў «Literarni noviny» і «Listy».

Як і шматлікія іншыя чэшскія інтэлектуалы, Кундзера прымаў актыўны ўдзел у падзеях Пражскай вясны. З-за гэтага ён быў пазбаўлены магчымасці выкладаць, яго кнігі былі забароненыя і выняты з усіх бібліятэк Чэхаславакіі.

Францыя

У 1975 годзе Кундзера з жонкай Верай Грабанковай імігравалі ў Францыю, дзе пісьменнік атрымаў месца выкладчыка. У 1978 годзе, пасля выдання раману «Кніга смеху і забыцця» (Kniha smíchu a zapomnění), чэшскі ўрад пазбавіў пісьменніка чэшскага грамадзянства. З 1981 года ён з’яўляецца грамадзянінам Францыі. У 1978 годзе Кундзера пераехаў у Парыж, дзе ў 1984 годзе з’явіўся яго самы знакаміты твор — раман «Невыносная лёгкасць быцця» («Nesnesitelná lehkost bytí»).

Пачынаючы з выдадзенага ў 1994 годзе раману «La lenteur» Кундзера піша па-французску.

Трохі аб усім

Сам Кундзера дзеліць сваю творчасць на два этапы: перыяд няспеласці (ад гэтай часткі сваёй творчасці дыстанцуецца і забараняе публікаваць творы гэтага перыяду), і на перыяд сваіх лепшых твораў.

Смешныя каханкі

Кундзера сцвярджае, што ўпершыню «знайшоў сябе», калі пісаў аповед «Я сумны Бог» (1958), пазней уключаны ў першую з трох сшыткаў «Смешных каханак» (1963, 1965, 1968). Характэрная рыса «Смешных каханак» — анекдатычнасць, жартаўлівасць. Па прызнанні аўтара, ён пачаў пісаць аповеды для ўласнага задавальнення. Першае агульнае выданне ўсіх трох сшыткаў, якое складаецца з 8 аповедаў, выйшла ў Празе ў 1970, аднак пазней аўтар перапрацаваў зборнік, надаўшы ёй новую форму і кампазіцыйнае адзінства, і ўключыў толькі 7 аповедаў. Тэматыка «Смешных каханак» засяроджана на містыфікацыі, гульні з каханнем і парадоксах донжуанства нашага часу. Кожны з аповедаў мае сваю апавядальную структуру, мадэль і тэму, якія аўтар развіў пазней у сваіх раманах.

Жарт

Свой першы раман «Жарт» Кундзера пачаў пісаць яшчэ ў 1962, кніга была надрукавана ў 1967. Выкарыстоўваючы гратэскавую гісторыю пра чалавечае жыццё, сапсаванага з-за простага жарту, і пра няўдалую помсту героя, аўтар малюе змены, якія адбываліся ў чэшскім грамадстве з сярэдзіны 1950-х, і прыводзіць свайго героя да адчування адчужанасці ад свету. Аўтар перапісаў раман у выглядзе сцэнарыя для фільма, які ён сам і паставіў.

Жыццё — не тут

У рамане «Жыцьцё — не тут» (скончаны ў 1969 ці 1970, упершыню выйшаў у Парыжу на французскай мове ў 1973) апісваецца гісторыя маладога паэта, які паставіў свой мастацкі талент і юнацкае славалюбства на службу ідэалогіі. Менавіта таму яму не даецца ні самакрытыка, ні цвярозы погляд на грамадскае становішча, урэшце ён бесцырымонна ўмешваецца ў лёс іншых людзей, прыносячы ім няшчасця. Сама назва рамана з’яўляецца цытатай. Гэтай фразай, узятай з А.Рэмбо, А.Брэтон у 1924 годзе завяршыў Маніфэст сюррэалізму. Той жа самы лозунг можна было ўбачыць у Парыжы ў 1968 падчас студэнцкіх хваляванняў.

Вальс на развітанне

«Вальс на развітанне» (скончаны ў 1971 ці 1972, упершыню выйшаў на французскай мове ў Парыжы ў 1976) — апошні раман, напісаны ў Празе. На першы погляд ён здаецца проста камедыяй, якая апісвае калізіі паміж некалькімі любоўнымі парамі ў чэшскім курортным мястэчку. На самай жа справе гэта кніга поўная смутку і роспачы, выкліканымі безвыходнасцю сітуацыі. Галоўнага героя рамана прымушаюць з’ехаць з краіны абыякавасць людзей, пустэча, дробязнасць праблем.

Кніга смеху і забыцця

«Кніга смеху і забыцця» была напісана ў першыя гады эміграцыі, і ўпершыню выйшла на французскай мове ў Парыжы ў 1979. Як і ў некаторых іншых творах Кундзеры, кампазіцыя тэксту інспіравана музычнай кампазіцыяй. У рамана няма скончанага сюжэту, асобныя эпізоды з’яўляюцца рознымі варыяцыямі на агульную тэму: героі змагаюцца з забыццём і прыходзяць да таго, што мінулае нельга заклікаць на дапамогу сучаснасці, мінулае нельга палепшыць.

Невыносная лёгкасць быцця

Матывы эміграцыі і побытавай ідыліі Кундзера развівае ў рамане «Невыносная лёгкасць быцця» (скончаны ў 1972, упершыню апублікаваны на французскай мове ў 1984), героі якога пасля жніўня 1968 з’яжджаюць у Швейцарыю, але потым вяртаюцца ў Чэхаславакію. У рамане шмат філасофскіх разважанняў, заснаваных па перавазе на тлумачэнні лёгкасці і цяжары ў духу старажытнагрэчаскага філосафа Пармэеіда і ідэі Фрыдрыха Ніцшэ пра вечнае вяртанне. У 1988 амерыканскі рэжысёр Філіп Каўфман зняў па гэтым рамане аднайменны фільм.

Несмяротнасць

У рамане «Несмяротнасць» (дапісаны ў 1988, упершыню апублікаваны на французскай мове ў 1990 годзе), апошнім рамане, напісаным на чэшскай мове, Кундзера падкрэслівае фіктыўнасць усяго адбывалага. Яго галоўным чынам цікавяць агульныя пытанні быцця і характэрныя рысы еўрапейскай культуры. У кнізе рэфлексіўнасць настолькі пераважае над сюжэтнай лініяй, што яе можна лічыць нейкім сінтэзам рамана і эсэ.

Мастацтва рамана

Ключом да глыбейшага разумення творчасці Кундзеры можа быць зборнік з сямі эсэ «Мастацтва рамана», напісаных на французскай мове і выдадзеных у 1986. Гэты зборнік не мае нічога агульнага з ранняй аднайменнай тэарэтычнай працай, акрамя назвы. Тут аўтар кажа пра свой метад пісьма, асабліва акцэнтуе ўвагу на сціплую ацэнку традыцыі цэнтральна-еўрапейскага рамана і выяўляе захапленне мадэрнізмам «кафкіянскай» традыцыі.

Парушаныя запаветы

Наступныя эсэ апублікаваны ў зборніку «Парушаныя запаветы» (1993). Разважанні пра магчымасці рамана, а таксама апублікаваныя ў часопісах эсэ пра палітычнае і культурнае проціпастаўленне «Захаду» і «Усходу» і пра канцэпцыю Цэнтральнай Еўропы зрабілі Кундзеру папулярным публіцыстам яшчэ ў 1980-я. Ён таксама публікаваўся ў чэшскіх, французскіх, і нават у ісландскіх і мексіканскіх перыядычных выданнях.

Павольнасць. Сапраўднасць. Недасьведчанасць.

Кундзера не раз падкрэсліваў, што чэрпае натхненне ў творах еўрапейскай літаратуры перыяду Адраджэніня і Асветы, асабліва ў раманах Д.Бакача, Ф.Рабле, Л.Стэрна і Д.Дзідро. Сваю п’есу «Жак і яго спадар», прысвечаную Дзідро і якая з’яўляецца варыяцыяй на тэму рамана самога Дзідро «Жак фаталіст» напісаў у гады, наступныя за савецкай акупацыяй. Упершыню п’еса была апублікавана ў Парыжы ў перакладзе аўтара ў 1981.

У 1990-я гады піша свае раманы на французскай мове. «Павольнасць» (1995) і «Сапраўднасьць» (1997) уяўляюць хутчэй нейкія рэзюме, у якіх намёк на больш пэўную гісторыю толькі ілюструе абстрактныя разважанні, эсэ чаргуюцца з сюжэтнай лініяй, і ў свет рамана пранікаюць больш ці менш відавочныя алюзіі на традыцыі рамана мінулых стагоддзяў.

Апошні раман «Недасведчанасць» (2000) быў упершыню апублікаваны па жаданні аўтара на іспанскай мове. Тэмы рамана — эміграцыя, адзінота, памяць, забыццё, настальгія, абыякавасць.

Творы

Раманы

1967 «Жарт» (Žert)
1972 «Вальс на развітанне» (Valčík na rozloučenou)
1973 «Жыццё не тут» (Život je jinde)
1978 «Кніга смеху і забыцця» (Kniha smíchu a zapomnění)
1984 «Невыносная лёгкасць быцця» (Nesnesitelná lehkost bytí)
1990 «Несмяротнасць» (Nesmrtelnost)
1995 «Павольнасць» (La lenteur)
1997 «Сапраўднасць» (L’Identité)
2000 «Недасведчанасць» (L’Ignorance)

Эсэ

1955 «Пра спрэчкі спадчыны» (O sporech dědických)
1960 «Мастацтва рамана» (Umění románu: Cesta Vladislava Vančury za velkou epikou)
1968 «Чэшскі дагавор» (Český úděl)
1969 «Радыкалізм і эксгібіцыянізм» (Radikalismus a exhibicionismus)
1983 «Выкрадзены Захад ці трагедыя Цэнтральнай Еўропы» (Únos západu aneb Tragédie střední Evropy)
1986 «Мастацтва рамана» (L’art du Roman (Umění románu))
1992 «Парушаныя запаветы» (Les testaments trahis (Zrazené testamenty))
1991—2004 «Мой Яначак» (Můj Janáček))
2005 «Невядомая спадчына Сервантэса» (Zneuznávané dědictví Cervantesovo)
2005 «Заслона» (Le Rideau (Opona))
2006 «Каструсь — цень святога Гарту» (Kastrující stín svatého Garty)
2006 «Не тут, дома, мой сябра» (Nechovejte se tu jako doma, příteli)
2009 «Сустрэча» (Une rencontre (Setkání))

Паэзія

1953 «Чалавек — неабсяжны сад» (Člověk zahrada širá)
1955 «Апошні май» (Poslední máj)
1957 «Маналёгоі» (Monology)

П’есы

1962 “Уладальнік ключоў " (Majitelé klíčů)
1966 «Дзьве плёткі, два вяселлі» (Dvě uši, dvě svatby)
1968 «Прамашка» (Ptákovina)
1971 «Жак і яго спадар» (Jakub a jeho pán: Pocta Denisu Diderotovi)

Зборнікі аповедаў

1968 «Смешныя каханкі» (Směšné lásky)

Зноскі

↑ Milan Kundera // SNAC — 2010. Праверана 9 кастрычніка 2017.
↑ Milan Kundera // Brockhaus Enzyklopädie / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag Праверана 9 кастрычніка 2017.
↑ http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=1265
1 2 Encyklopedie dějin města Brna — 2004. Праверана 12 лістапада 2021.

Літаратура

Кундзера Мілан. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Мілан Кундзера
Трагедыя Цэнтральнай Еўропы / М. Кундэра // Фрагмэнты: Сярэднееўрапейскі культурны агляд. – Мінск, 1996. - №1. – С. 4-20.
Якуб і яго пан. Ухвала Дэні Дыдро
Дзесяць прычынаў, каб ня быць бацькам
Няхай старыя мертвыя саступяць месца маладым мертвым (пераклад з чэшскай А. Вострыкавай) // Крыніца, 1998, №10.С.51-64.
Страчаныя лісты [ІV частка рамана “Кніга смеху і забыцця”] (Пер. з чэшск. С. Сматрычэнка) // Крыніца, 1998, №10.С.64-85
Непрызнаная спадчына Сервантэса [Эсэ] (Пер. з чэшск. А. Вострыкава) // Крыніца, 1998, №10.С.85-91
Якуб і яго гаспадар [Эсэ] (Пер. з франц. Зм. Дзмітрук) // Крыніца, 1998, №10.С.91-96
Апавяданне «Эдуард і Бог» у часопісе ARCHE Архівавана 2 ліпеня 2007. ў перакладзе Аляксея Знаткевіча
Супраць лірыкаў (з раману “Жыцьцё ня тут”)
ЖЧ-супольнасць, прысвечаная Мілану Кундзеры (руск.)
Мілан Кундзера на сайце The Electronic Literary Database (ELDb) Архівавана 13 сакавіка 2016.
Мілан Кундзера , падборка інтэрв’ю Архівавана 7 снежня 2019. (руск.)
Мілан Кундзера , падборка артыкулаў пра аўтара Архівавана 7 снежня 2019. (руск.)
Мілан Кундзера , падборка цытат з твораў Архівавана 13 сакавіка 2017. (руск.)
Мілан Кундзера : Мастацтва рамана і працяг роду («Le Monde», Францыя) (руск.)
Мілан Кундзера : апавяданні і эсэ (руск.)
Польскі сайт пра Кундзера (польск.)
http://respekt.ihned.cz/c1-36370990-udani-milana-kundery