wd wp Пошук:

Марыян Спыхальскі

Марыян Спыхальскі (польск.: Marian Spychalski, падпольны псеўданім — Ма́рак, 6 снежня 19067 чэрвеня 1980) — польскі ваенны, дзяржаўны і камуністычны дзеяч, маршал Польшчы.

Даваенны перыяд

Нарадзіўся ў Лодзі, якая была тады павятовым горадам у Петракоўскай губерні Расійскай імперыі. З 1929 года член Саюза незалежнай сацыялістычнай моладзі «Жыццё». У 1931 годзе скончыў Варшаўскі політэхнічны інстытут і ў тым жа годзе ўступіў у Камуністычную партыю Польшчы. Шмат працаваў архітэктарам у Варшаве і ў Познані, па яго праектах пабудаваны будынкі некалькіх школ і гімназій, будынак ваеннага суда ў Варшаве, царква на адных з варшаўскіх могілак. У 1937 годзе атрымаў Гран-пры на міжнароднай выстаўцы ў Парыжы. З 1935 года — генеральны дырэктар Дэпартамента грамадскіх будынкаў Варшавы.

Другая сусветная вайна

Пасля акупацыі нацысцкай Германіяй тэрыторыі Польшчы актыўна ўключыўся ў Рух Супраціўлення ў складзе камуністычнага крыла. Быўшы даўнім і блізкім паплечнікам Уладзіслава Гамулкі, стаў адным з буйных падпольных камуністычных кіраўнікоў у Варшаве. У 1942 годзе — адзін са стваральнікаў Гвардыі Людовай, у студзені 1944 года перафармаванай у Армію Людову. Са студзеня 1944 года — намеснік начальніка Галоўнага штаба Арміі людовай, начальнік кіравання інфармацыі ў Галоўным штабе.

У ліпені 1944 года выйшаў на тэрыторыю, вызваленую Чырвонай Арміяй і прызначаны начальнікам Галоўнага штаба Войска Польскага. Аднак паколькі Спыхальскі не меў ваеннай адукацыі і вопыту баявых дзеянняў, ён не мог прынесці значнай карысці на гэтым пасадзе, калі асноўнай задачай Войска Польскага сталі не партызанскія аперацыі, а шырокамаштабныя баявыя дзеянні па вызваленні краіны. У верасні 1944 года пераведзены на пасаду мэра Варшавы (фактычна тады яго паўнамоцтвы распаўсюджваліся толькі на вызваленую савецкімі войскамі правабярэжную частку горада — Прагу).

Першы паваенны час і арышт

З 1945 года — член Цэнтральнага Камітэта і член Палітбюро ЦК Польскай рабочай партыі, а таксама намеснік Міністра абароны Польшчы па палітычнай працы. У 1948 годзе пры стварэнні Польскай аб’яднанай рабочай партыі абраны членам яе Цэнтральнага Камітэта і членам Палітбюро.

Стаў адной з ахвяр барацьбы за лідарства ў Польшчы паміж Уладзіславам Гамулкам і Баляславам Берутам, якая скончылася перамогай апошняга. Спачатку ў красавіку 1949 года пераведзены на менш значную пасаду Міністра аднаўлення і будаўніцтвы Польшчы. Ужо ў лістападзе таго ж года на Пленуме ЦК ПАРП абвінавачаны ў нацыяналістычным ухіле, непадпарадкаванні лініі партыі, выведзены з Палітбюро і адпраўлены на працу архітэктарам у гарадское ўпраўленне Вроцлава.

У маі 1950 года арыштаваны, неўзабаве арыштавалі і Уладзіслава Гамулку. У зняволенні падвяргаўся катаванням, прызнаў сябе вінаватым у шматлікіх злачынствах (шпіянаж на карысць Англіі, нацыяналізм, правы ўхіл). Аднак неўзабаве пасля смерці І. В. Сталіна, арышту Л. П. Берыі і сакрэтнага асуджэння практыкі рэпрэсій у СССР, Б. Берут адмовіўся ад ідэі судовага працэсу над Гамулкам, Спыхальскім і іншымі арыштаванымі па іх справе. У той жа час ён не мог іх вызваліць са зняволення без шкоды для свайго аўтарытэту, паколькі яго асабістая роля ў іх арышце была добра вядомая. Спыхальскі працягваў заставацца ў зняволенні без суда, хоць допыты і катаванні былі спынены, а ўмовы ўтрымання палепшыліся.

Рэабілітацыя і праца на вышэйшых пасадах

Праз некалькі дзён пасля смерці Б. Берута ў сакавіку 1956 года Спыхальскі быў вызвалены і цалкам рэабілітаваны, а таксама адноўлены ў вайсковым званні. У кастрычніку таго ж года яго стары сябар Уладзіслаў Гамулка прыйшоў да ўлады і стаў першым сакратаром ЦК ПАРП. Спыхальскі неадкладна быў уведзены ў склад ЦК ПАРП і ў Палітбюро ЦК ПАРП, прызначаны намеснікам Міністра абароны Польшчы — начальнікам Галоўнага палітычнага ўпраўленне Войска Польскага. Праз месяц, у лістападзе 1956 года па катэгарычным патрабаванні Гамулкі з Польшчы быў адкліканы міністр — маршал Польшчы і Маршал Савецкага Саюза К. К. Ракасоўскі, і Спыхальскі быў прызначаны на пасаду Міністра абароны. 7 кастрычніка 1963 года ён быў выраблены ў маршалы Польшчы (апошні, каму было прысвоена гэта званне).

Падчас Польскага палітычнага крызісу 1968 года Спыхальскі ў красавіку 1968 года быў вызвалены з пасады міністра і прызначаны Старшынёй Дзяржаўнага Савета Польшчы (вышэйшая выканаўчая пасада ў дзяржаве). У 1970 годзе Гамулка быў адхілены ад улады і ўжо ў снежні М. Спыхальскі вызвалены ад пасады старшыні Дзяржаўнага Савета, выведзены з Палітбюро ЦК ПАРП, а ў 1971 годзе і са складу ЦК.

Быўшы адпраўленым на пенсію, знаходзіўся ў кіраўніцтве некаторых грамадскіх арганізацый, запрашаўся на ўрачыстыя мерапрыемствы. Сканаў 7 чэрвеня 1980 года ў Варшаве. Пахаваны з вышэйшымі дзяржаўнымі ўшанаваннямі на могілках Вайсковыя Павонзкі.

Родны брат Юзаф Спыхальскі да 1939 года служыў афіцэрам у Войску Польскім, пакінуў краіну пасля акупацыі Германіяй у 1939 годзе. У 1942 годзе закінуты ў Польшчу з Лондана і прыняў актыўны ўдзел у дзейнасці Арміі краёвай. Пры спробе арышту агентамі гестапа аказаў супраціўленне і загінуў у перастрэлцы.

Узнагароды

Узнагароды Польшчы

Замежныя ўзнагароды

Вайсковыя званні

Зноскі

  1. Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #1033962279 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 15 снежня 2014.
  2. Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #1033962279 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 31 снежня 2014.
  3. (unspecified title) Праверана 6 мая 2021.
  4. (unspecified title) Праверана 8 мая 2021.
Тэмы гэтай старонкі (34):
Катэгорыя·Міністры абароны Польшчы
Катэгорыя·Узнагароджаныя медалём «10-годдзе Народнай Польшчы»
Катэгорыя·Кавалеры ордэна Белай ружы Фінляндыі
Катэгорыя·Удзельнікі Другой сусветнай вайны
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Памерлі 7 чэрвеня
Катэгорыя·Памерлі ў Варшаве
Катэгорыя·Асобы
Катэгорыя·Кавалеры ордэна Будаўнікоў Народнай Польшчы
Катэгорыя·Узнагароджаныя польскім медалём «За Варшаву 1939—1945»
Катэгорыя·Памерлі ў 1980 годзе
Катэгорыя·Узнагароджаныя медалём «50 гадоў Узброеных Сіл СССР»
Катэгорыя·Маршалы Польшчы
Катэгорыя·Кавалеры ордэна Леніна
Катэгорыя·Кавалеры рыцарскага крыжа ордэна Virtuti Militari
Катэгорыя·Нарадзіліся 6 снежня
Катэгорыя·Камандоры з зоркай ордэна Адраджэння Польшчы
Катэгорыя·Прэзідэнты Польшчы
Катэгорыя·Узнагароджаныя медалём «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
Катэгорыя·Узнагароджаныя медалём «Дваццаць гадоў перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
Катэгорыя·Узнагароджаныя польскім Партызанскім крыжом
Катэгорыя·Узнагароджаныя медалём «Трыццаць гадоў перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
Катэгорыя·Нарадзіліся ў 1906 годзе
Катэгорыя·Кавалеры ордэна Крыжа Грунвальда
Катэгорыя·Пахаваныя на Вайсковых Павонзках
Катэгорыя·Узнагароджаныя польскім медалём «За заслугі пры абароне краіны»
Катэгорыя·Мэры Варшавы
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
Катэгорыя·Кавалеры ордэна Сцяг Працы
Катэгорыя·Нарадзіліся ў Лодзі
Катэгорыя·Кавалеры ордэна Югаслаўскага сцяга са стужкай
Катэгорыя·Узнагароджаныя польскім медалём «За Одру, Нісу і Балтыку»
Катэгорыя·Камуністы Польшчы
Катэгорыя·Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Кароны