wd wp Пошук:
    ⬜

    Карст

    Плато Крас каля. в. Шкоцян

    Карст (ням.: Karst) — з’явы і працэсы, якія ўзнікаюць пад уплывам прыродных паверхневых і падземных вод у растваральных горных пародах.[1] Вынікам з’яўляецца фарміраванне спецыфічнага (паверхневага і падземнага) рэльефу. Тэрмін паходзіць ад назвы вапняковага плато Карст або Крас у Славеніі і Трыесце.

    Утварэнне

    Карставанню лёгка паддаюцца такія пароды як соль, гіпс, вапнякі, даламіты, мел, мергель. Яму спрыяюць высокая трэшчынаватасць і порыстасць парод, інтэнсіўная цыркуляцыя вод, прысутнасць у іх свабоднай вуглекіслаты і раствораных солей.

    У выніку карстовых працэсаў утвараюцца спецыфічныя формы рэльефу. Карст характарызуецца комплексам падземных (пячоры, поласці, хады, каверны, галерэі) і паверхневых (варонкі, кары, польі, паноры, жалабы, катлавіны і інш.) форм рэльефу, мінеральнымі нацёчнымі ўтварэннямі (сталактыты, сталагміты), своеасаблівым рэжымам і цыркуляцыяй падземных вод, рачной сеткі, якая знікае ў падземных поласцях, і азёр. У залежнасці ад ступені пакрыцця растваральных парод глебай або скальнымі пародамі вылучаюць карст задзернаваны, накрыты, браніраваны і пахаваны.

    На карставыя з’явы знешне падобны псеўдакарст, тэрмакарст і суфозія.

    Умовы развіцця карсту

    Гідрагеалагічная схема карставання.

    Для развіцця карсту неабходны наступныя ўмовы:

    1. Наяўнасць парод, якія паддаюцца карставанню;

    2. Дастатковую колькасць ападкаў (у вадкім стане) або падземных вод;

    3. Магчымасць інфільтрацыі паверхневых вод у пароды, якія могуць карставацца. Калі растваральныя пароды пакрываюцца водатрывалым пластом (напрыклад глінамі або лёсападобнымі суглінкамі), то паверхневыя воды не могуць пранікнуць скрозь іх у ніжэйлеглыя пласты;

    4. Трэшчынаватасць парод, якія могуць карставацца - парода, якая ляжыць суцэльным пластом не будзе размывацца, а стане водатрывалым ложам для гарызонту падземных вод.

    Карставыя воды

    Карставыя воды знаходзяцца ў трэшчынах, порах, каналах і іншых карставых поласцях у карбанатных або галагенных пародах. Адрозніваюцца ад іншых падземных вод тым, што расшыраюць свае шляхі руху за кошт растварэння парод. Фарміраванне іх адбываецца ў выніху інфільтрацыі атмасферных вод і паглынання паверхневых вадатокаў. У падземнай цыркуляцыі карставых вод вылучаюць тры зоны: пранікнення вады з паверхні па каналах і трэшчынах, вагання ўзроўню з перыядычным запаўненнем поласцей, пастаяннага насычэння вадой.[2]

    Карставыя воды ўтвараюць крыніцы з вялікім, але пераменным дэбітам, падземныя рэкі і азёры невялікіх памераў.

    Распаўсюджанне

    Карст развіты ў Заходняй Еўропе (Славенія, Італія і інш.), Кітаі, ЗША, Цэнтральнай Амерыцы, Крыме. У межах мацерыкоў аголеныя і схаваныя карбанатныя пароды займаюць да 40 км2, гіпс і ангідрыты - каля. 7, кам. соль да 4 млн. км2.

    Гаспадарчае значэнне

    Карст ускладняе будаўніцтва, месцамі здабычу карысных выкапняў. Карставыя пячоры выкарыстоўваюцца для лячэння некаторых хвароб і як аб’екты турызму.

    Зноскі

    1. ↑ Геаграфія ў тэрмінах…
    2. ↑ Бучурын (1999)

    Літаратура

    Спасылкі

    commons: Карст на Вікісховішчы
    Тэмы гэтай старонкі (3):
    Катэгорыя·Геалагічныя працэсы
    Катэгорыя·Спелеалогія
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылка на Вікісховішча непасрэдна ў артыкуле