wd wp Пошук: ⬜

Геліяс

У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Геліяс (значэнні). Ге́ліяс (стар.-грэч.: Ἥλιος або Ἠέλιος, Гелій, часам Ээліяс[3] «сонца») — у старажытнагрэчаскай міфалогіі[4] сонечнае бажаство, сын тытана Гіперыёна (адкуль пахабна яго мянушка «Гіперыёнід») і Тэі[5] (або сын Гіперыёна і Ірыфесы[6]), брат Селены і Эас.

З часу Еўрыпіда Геліяса, як усёвідушчага бога Сонца, сталі атаясамляць з Апалонам, усёведным богам-прадракальнікам; адсюль іншае імя Геліяса — Феб. У Ферэкіда Сірскага Геліяс атаясамляецца з Зеўсам[7], у Феагена — з Гефестам, Апалонам і агнём[8]. Паводле Дзіянісія Скітабрахіёна, сам Геліяс — хлопчык, патоплены ў Эрыдане[9].

Паводле прамовы Коты[10], было пяць Геліясаў:

1. Сын Зеўса, унук Эфіра.
2. Сын Гіперыёна.
3. Сын Гефеста, унук Ніла, з Геліяпаля.
4. Народжаны німфай Аканфа на Родасе, продак родаскіх герояў.
5. Бацька Ээта і Кіркі, з Калхіды.

Геліяс расказаў Гефесту, што Афрадыта ляжыць з Арэсам[11], за гэта Афрадыта была варожая да нашчадства Геліяса[12].

Распавёў Дэметры, што гэта Аід выкраў яе дачку Персефону.

Паводле Гамера, Геліяс — уладальнік сямі статкаў кароў і сямі статкаў авечак[13]. Яго каровы жылі ў Артэмісія ў Сіцыліі[14], іх пасвілі німфы Фаэтыса і Ламптыя. Штораніцы, паднімаючыся ў небе, і кожны вечар, апускаючыся ў Акіян, Геліяс любаваўся на сваіх вечна юных жывёл. Аднойчы Адысей высадзіўся на востраве, і яго спадарожнікі забілі некалькі быкоў сонечнага бога. У пакаранне за гэта Зеўс па просьбе Геліяса разбіў іх карабель маланкай. Выжыў толькі Адысей.

Культ Геліяса быў асабліва распаўсюджаны ў Карынфе, у Аргасе, у Элідзе і на востраве Родасе, дзе пры ўваходзе ў гавань стаяла яго каласальная выява. З жывёл яму былі прысвечаны певень і белыя коні. Адлюстроўваецца Геліяс амаль гэтак жа, як і Апалон, з якім збліжаўся па сонечных функцыях.

У рымскай міфалогіі Геліясу адпавядае Соль (лац.: Sol).

Умілаваныя і нашчадства Геліяса

• Персеіда, акіяніда[15], жонка Геліяса[16], нарадзіла яму Кірку (Цырцэю)[17], Ээта, Пасіфаю, Перса[18] і Алаея[19].

• Па іншых версіях: маці Кіркі — Роды[20]; маці Ээта — Антыёпа[21]; маці Пасіфаі — Крыта[22]; маці Алаея — Антыёпа (паводле Еўмела).

• Рода, дачка Пасейдона і Амфітрыты, жонка Геліяса[23]. Да Дыядора нарадзіла яму сем сыноў: Охіма, Керкафа, Макарэя, Актыя (Актына), Тэнага, Трыёпа і Кандала, і дачка Электрыёну[24]. Паводле Гесіёда — Кірку.

• Клімена, акіяніда, жонка Геліяса[25] (атаясамленага з Апалонам). Нарадзіла яму Фаэтона[26], Астрыду[27] і геліяд.

• Жонкай Геліяса і маці Астрыды таксама лічаць акіяніду Кета[28].

• Клітыя і Леўкафея, дачка Архама. Клітыя пакахала Геліяса, але ён аддаў перавагу Леўкафеі. Геліяс пазбавіў Леўкафею нявіннасці, прыняўшы аблічча яе маці. Раўнівая Клітыя распавяла аб усім яе бацьку Ахраму, і той закапаў дачку жывой у зямлю. Клітыя ж пазней памерла ад голаду. Пасля смерці Леўкафея ператварылася ў галіну, якая змяшчае фіміям, а Клітыя — у кветку геліятроп[29]. Паводле Гігіна Лефкафея нарадзіла ад Геліяса Тэрсанонта з Андраса (аднаго з арганаўтаў)[30].

• Аўгій, адзін з арганаўтаў, па некаторых крыніцах лічыцца сынам Геліяса[31] ад Гірміны або Наўсідамы[32], дочкі Амфідаманта.

• Оры па адной з версій — дочкі Геліяса і Селены[33].

• Паводле Пталамея Гефестыёна, Алена — дачка Геліяса і Леды[34].

• Гемера — багіня, якая ўвасабляла дзень. Лічылася спадарожніцай Геліяса.

• Паводле Антымаха, харыты — дочкі Эглы і Геліяса.

• Карыбанты — дэманы, дзеці Афіны і Геліяса.

• Арга — дачка Зеўса і Геры, каханая Геліяса. Палюючы на аленя, яна гучна закрычала: «Нават калі алень бяжыць хутчэй чым сонца я наганю яго!». Гэтым яна раззлавала Геліяса, і ён ператварыў яе ў сабаку.

• Гефест часам лічыцца сынам Геліяса.

• Дырка — жонка цара Фіваў Ліка. Па адной з версій, дачка Геліяса[35].

Калос Родаскі

Статуя Геліяса ў Родасе з’яўлялася адным з цудаў свету, яна больш вядомая пад назвай «Калос Родаскі». Геліяс быў не проста асабліва ўшанаваным бажаством на востраве — па легендзе ён быў яго стваральнікам: не маючы месца, яму прысвечанага, сонечны бог вынес востраў на сваіх руках з марской глыбіні.

Свята Геліяса

Штогод 20 ліпеня ў грэчаскіх гарадах праводзілася свята, адначасова прысвечаны Геліясу і Зеўсу.

Геліяс у літаратуры

Геліясу прысвечаны XXXI гімн Гамера і VIII арфічны гімн.

Зноскі

1. 1 2 3 Любкер Ф. Ἥλιος // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 598–599.
2. ↑ Любкер Ф. Hyperion // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 649–650.
3. ↑ Орфіка, фр.222 Керн
4. ↑ Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т. 1. С. 271, Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т.2. С.99; Псеўда-Апаладор. Міфалагічная бібліятэка I 2, 2 далей
5. ↑ Гесіёд. Тэагонія 371
6. ↑ Гімны Гамера XXXI 2
7. ↑ Ферэкід, фр. А9 Дыльс-Кранц = Іаан Лід. Пра месяцы IV 3
8. ↑ Примечания А. А. Тахо-Годи в кн. Платон. Собрание сочинений. М., 1990-94. В 4 т. Т.3. С.582, см. Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С.341
9. ↑ Диодор Сицилийский. Историческая библиотека III 57, 5 // Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С.785
10. ↑ Цыцэрон. Аб прыродзе багоў III 54
11. ↑ Гамер. Адысея VIII 271
12. ↑ Сенека. Федра 124; Гігін. Міфы 148; Фульгенцый. Міфалогіі II 7
13. ↑ Гамер. Адысея XII 127—132, 261—269
14. ↑ Апіян. Рымская гісторыя XVII 116
15. ↑ Гесіёд. Тэагонія 356
16. ↑ Гамер. Адысея X 139; Гігін. Міфы 156
17. ↑ Гамер. Адысея X 136—139
18. ↑ Гігін. Міфы. Увядзенне 36
19. ↑ Цэц. Каментар да «Аляксандры» Лікафрона 174
20. ↑ Гесіёд, фр.351 М.-У.
21. ↑ Еўмел. Карынфіяка, фр.3 Бернабэ = Схоліі да Піндара. Алімпійскія песні XIII 75
22. ↑ Дыядор Сіцылійскі. Гістарычная бібліятэка IV 60, 4
23. ↑ Авідзій. Метамарфозы IV 204; Псеўда-Апаладор. Міфалагічная бібліятэка I 4, 6
24. ↑ Дыядор Сіцылійскі. Гістарычная бібліятэка V 56, 5
25. ↑ Лукіян. Гутаркі богаў 12, 1; 25, 2
26. ↑ Авідзій. Метамарфозы IV 204; Гігін. Міфы 152а
27. ↑ Нон. Дзеянні Дыяніса XXXVIII 109
28. ↑ Нон. Дзеянні Дыяніса XXVI 353
29. ↑ Гесіёд, фр. 351 М.-У.; Авідзій. Метамарфозы IV 207—270
30. ↑ Гігін. Міфы 14 (з. 32)
31. ↑ Апалоній Родаскі. Арганаўтыка I 170; Фепкрыт. Ідыліі XXV 54
32. ↑ Гігін. Міфы 14 (з. 29)
33. ↑ Квінт Смірнскі. Пасля Гамера X 337
34. ↑ Комментарий Д. О. Торшилова в кн. Гигин. Мифы. СПб, 2000. С. 98
35. ↑ Фульгенцый. Міфалогіі II 7

Спасылкі

	Геліяс на Вікісховішчы

Пры напісанні гэтага артыкула выкарыстоўваўся матэрыял з Энцыклапедычнага слоўніка Бракгаўза і Ефрона (1890—1907).

Тэмы гэтай старонкі (8):
Катэгорыя·Персанажы паводле алфавіта
Катэгорыя·Багі паводле алфавіта
Катэгорыя·Міфалагічныя персанажы паводле алфавіта
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
Катэгорыя·Салярныя багі
Катэгорыя·Матэрыялы ЭСБЕ
Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылка на Вікісховішча непасрэдна ў артыкуле
Катэгорыя·Старажытнагрэчаскія багі