wd wp Пошук:

Феадосій Рыгоравіч Дабржанскі

Феадосій Рыгоравіч Дабржанскі (Дабжанскі, англ.: Theodosius Grigorevich Dobzhansky, Feodosy Grigorevich Dobrzhanskii, T. G. Dobzhansky; 12 (24) студзеня 1900, Няміраў, Падольская губерня — 18 снежня 1975, Сан-Джасінта, Каліфорнія, ЗША) — савецкі і амерыканскі генетык расійскага паходжання[8][9][10][11][12][13][14], энтамолаг, адзін з заснавальнікаў сінтэтычнай тэорыі эвалюцыі, далёкі праўнук рускага пісьменніка Ф. М. Дастаеўскага [15].

Біяграфія

Нарадзіўся ў 1900 годзе ў Няміраве. Бацька Добржанского Рыгор Карлавіч (1862—1918) быў настаўнікам матэматыкі і паходзіў з шляхецкага роду. Маці Сафія Васільеўна Вайнарская (1864—1920) была ўнучатай пляменніцай Ф. М. Дастаеўскага (дачка стрыечнай сястры пісьменніка)[16].

У 1910 годзе сям’я Дабржанскіх пераязджае ў Кіеў. Навучаючыся ў школе Феадосій Рыгоравіч захапляецца калекцыянаваннем матылькоў і прымае рашэнне стаць біёлагам.[17] З 1917 па 1921 год Дабржанскі вучыцца на натуральным аддзяленні фізіка-матэматычным факультэта Кіеўскага універсітэта. З 1921 па 1924 год ён быў аспірантам кафедры заалогіі Украінскай акадэміі навук[8]. У гэтыя гады Феадосій Рыгоравіч пазнаёміўся з цытолагам і цытагенэтыкам Г. А. Лявіцкім(руск.) бел., шмат у чым дзякуючы якому ў Дабржанскага з’явілася цікавасць да генетыкі[8].[18]

У 1924 годзе Дабржанскі пераязджае ў Ленінград, дзе ў 1924—1927 гады працуе асістэнтам на кафедры генетыкі і эксперыментальнай заалогіі Ленінградскага універсітэта пад кіраўніцтвам прафесара Ю. А. Філіпчанка(руск.) бел.[18], а ў 1925—1927 гадах таксама і вучоным спецыялістам Бюро яўгенікі(руск.) бел. і генетыкі Камісіі па вывучэнні прадукцыйных сіл Расіі (КЕПС) АН СССР. У 1925—1927 Дабржанскі удзельнічаў у экспедыцыях па вывучэнні хатняй жывёлы ў Сярэдняй Азіі, Казахстане і на Алтаі[18].

Усяго да моманту пераезду ў ЗША Добржанский апублікаваў 35 навуковых прац па энтамалогіі, генетыцы і заатэхніцы[8].

Пераезд і праца ў ЗША

У 1927 годзе Дабржанскі атрымлівае стыпендыю Фонду Ракфелера(руск.) бел. і з’яжджае ў ЗША ў сусветна вядомую лабараторыю Т. Моргана ў Калумбійскім універсітэце. На наступны год ён услед за Морганам пераязджае ў Каліфарнійскі тэхналагічны інстытут. У 1931 годзе Дабржанскі прымае канчатковае рашэнне застацца ў ЗША. У 1936 годзе ён становіцца поўным прафесарам[18].

У 1937 годзе выходзіць у свет адна з галоўных яго прац — кніга «Генетыка і паходжанне відаў» (англ.: Genetics and the Origin of Species), якая стала адным з самых значных прац па сінтэтычнай тэорыі эвалюцыі. У тым жа годзе Дабржанскі атрымлівае амерыканскае грамадзянства. У 1940 годзе ён вяртаецца ў Калумбійскі універсітэт, дзе працуе да 1962 года. У 1943 годзе Дабржанскага абіраюць у Нацыянальную акадэмію навук ЗША. З 1962 па 1971 год ён працуе ў Ракфелераўскім універсітэце, а пасля гэтага ў Каліфарнійскім універсітэце ў Дэвісе.

У 1972 годзе Дабржанскаму была прысвоена ступень[19] ганаровага доктара багаслоўя ад Свята-Уладзімірскай семінарыі ў Крествуде, штат Нью-Ёрк. У тым жа годзе ён выступаў на канферэнцыі Нацыянальнай асацыяцыі настаўнікаў біялогіі з дакладам, апублікаваным у 1973 годзе пад загалоўкам «Нішто ў біялогіі не мае сэнсу, акрамя як у святле эвалюцыі» (англ.: Nothing in Biology Makes Sense Except in the Light of Evolution).

18 снежня 1975 года Феадосій Рыгоравіч памёр ад вострай сардэчнай недастатковасці.

Сям’я і асабістыя перакананні

8 жніўня 1924 года ажаніўся з Наталляй Пятроўнай Сіверцавай (1901-22.02.1969), вучаніцай і супрацоўніцай акадэміка І. І. Шмальгаўзэна(руск.) бел.[16]. У Дабжанскагах была адзіная дачка Сафія (1933—1993), якая ў 1955 годзе выйшла замуж за амерыканскага археолага і антраполага Майкла Дугласа Коу.

Добржанский быў праваслаўным хрысціянінам, што не перашкаджала яму ў навуковай дзейнасці і працы са студэнтамі-атэістамі. У ліку яго падапечных быў марксіст Рычард Лявонцін(руск.) бел..

Асноўныя працы

Кнігі

Артыкулы

Зноскі

  1. 1 2 Library of Congress Authorities — Library of Congress.
  2. 1 2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
  3. http://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-1-4615-9585-4_1
  4. BNE authority file
  5. Library of Congress AuthoritiesLibrary of Congress.
  6. NNDB — 2002.
  7. https://search.amphilsoc.org/memhist/search?creator=Theodosius+Dobzhansky&title=&subject=&subdiv=&mem=&year=&year-max=&dead=&keyword=&smode=advanced Праверана 10 лютага 2022.
  8. 1 2 3 4 Захаров И. А. Феодосий Григорьевич Добржанский — 110 лет со дня рождения // Вестник ВОГиС, 2010, Том 14, № 2. — С. 213—222

Сышэдшая з жыцця некалькі гадоў таму Соф’я Дабржыньская, дачка вучонага, успамінае эпісталярную заўвагу вядомага эвалюцыяніста Эрнста Майра аб тым, што Дабжанскі заўсёды лічыў сябе рускім. Яна так скончыла свае ўспаміны: «яго навука складала ўсё яго жыццё… Адзінай краінай, у якой бацька заўсёды адчуваў сябе грамадзянінам, была краіна, якая не ведае межаў, гэта краіна навукі».

  1. Материалы к программе: Из книги Л. И. Корочкина «Биология индивидуального развития» (М., 2002) // Гордон, Тема № 303(91) Парадигма современной генетики, 07.10.2003 г.
  2. Добржанский Феодосий Григорьевич // Онлайн энциклопедия Кругосвет
  3. Конашев М. Б. Эволюция была их божеством // Ежемесячный научно-информационный журнал «В мире науки». — № 6. — июнь 2007 (сохраненная версия из Архива Интернета)
  4. «Код жизни» Архівавана 31 ліпеня 2016. // Телекомпания «Цивилизация» о телекомпании Архівавана 4 сакавіка 2016.
  5. ДОБРЖАНСКИЙ Феодосий Григорьевич
  6. Богданов Н. Н., Роговой А. И. Родословие Достоевских: в поисках утерянных звеньев. — Изд. 2-е — М.: «Старая Басманная», 2010. — 256 с. — 300 экз.
  7. 1 2 Голубовский М. Д., Добжанский в двух мирах Архівавана 27 мая 2014.. // Журнал «Вестник». — № 24(231). — 23 ноября 1999
  8. Fransisko J. Ayala Theodosius Dobzhansky // Biographical Memoirs of the National Academy of Sciemces. — 1985. — Т. 55. — С. 163-213.
  9. 1 2 3 4 Семён Резник Феодосий Добржанский. Главы из новой книги «Эта короткая жизнь: Николай Вавилов и его время» // Наука и жизнь. — 2016. — № 7. — С. 32-48.
  10. И снова о Феодосии Григорьевиче

Літаратура

Спасылкі

Тэмы гэтай старонкі (31):
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы пра асоб, для якіх не існуюць старонкі віду «І. Прозвішча»
Катэгорыя·Заолагі ЗША
Катэгорыя·Члены Лонданскага каралеўскага таварыства
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы пра асоб, для якіх не існуюць старонкі віду «Імя Прозвішча»
Катэгорыя·Эвалюцыяністы
Катэгорыя·Выкладчыкі СПбДУ
Катэгорыя·Выпускнікі Кіеўскага ўніверсітэта
Катэгорыя·Памерлі ў 1975 годзе
Катэгорыя·Замежныя члены Лонданскага каралеўскага таварыства
Катэгорыя·Члены Амерыканскага філасофскага таварыства
Катэгорыя·Узнагароджаныя Нацыянальным медалём навукі ЗША
Катэгорыя·Аўтары заалагічных таксонаў
Катэгорыя·Нарадзіліся ў Брацлаўскім павеце
Катэгорыя·Члены Леапальдзіны
Катэгорыя·Памерлі 18 снежня
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Памерлі ў Каліфорніі
Катэгорыя·Выкладчыкі ВНУ ЗША
Катэгорыя·Нарадзіліся 25 студзеня
Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з рускай
Катэгорыя·Члены Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук
Катэгорыя·Вучоныя паводле алфавіта
Катэгорыя·Генетыкі ЗША
Катэгорыя·Члены Акадэміі дэі Лінчэі
Катэгорыя·Члены Шведскай каралеўскай акадэміі навук
Катэгорыя·Нарадзіліся ў 1900 годзе
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы пра асоб, для якіх не існуюць старонкі віду «І. Іпб. Прозвішча»
Катэгорыя·Асобы
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
Катэгорыя·Члены і члены-карэспандэнты Нацыянальнай акадэміі навук ЗША
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з ручной вікіфікацыяй альма-матар у картцы