Гэты артыкул трэба вікі-аформіць. Адсутнічаюць або замала спасылак на іншыя артыкулы, хаця менавіта яны з'яўляюцца адной з пераваг Вікіпедыі. |
Рыго́р Пятро́віч Піўтара́к (нар. 14 чэрвеня 1935, в. Карыцішча, цяпер Недрыгайлаўскі раён Сумскай вобл., Украіна) — украінскі мовазнаўца, доктар філалагічных навук (1990), прафесар (1992), акадэмік НАН Украіны (2009; член-карэспандэнт 1997). Аўтар больш за 250 прац па гісторыі і дыялекталогіі ўсходнеславянскіх моў, этнагенезу ўсходніх славян. Абгрунтаваў цэласную тэорыю паходжання ўкраінскай, беларускай і рускай моў. Складальнік і рэдактар шэрага фундаментальных слоўнікаў.
Украінец. Скончыў Палтаўскі педагагічны інстытут імя У. Г. Караленкі. Працуе ў Інстытуце мовазнаўства імя А. А. Патабні НАН Украіны. Заснавальнік і старшыня Украінскай асацыяцыі беларусістаў (з 1991), намеснік старшыні Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў. Жыве ў Кіеве. Сферы навуковых зацікаўленняў: паходжанне і гісторыя ўсходнеславянскіх моў, гістарычная дыялекталогія, этымалогія, гісторыя беларускай літаратурнай мовы, гісторыя ўкраінскай літаратурнай мовы, гістарычная граматыка, славянская лексікалогія і лексікаграфія.
Р. П. Піўтарак грунтоўна даследаваў гісторыю інфінітыва ва ўсходнеславянскіх мовах. Адзін са складальнікаў сямітомнага «Этымалагічнага слоўніка ўкраінскай мовы» (выдаецца з 1982), які выяўляе генетычныя сувязі ўкраінскай літаратурнай і дыялектнай лексікі ХIХ-ХХ стагоддзяў на славянскім і індаеўрапейскім фоне. Актыўна вывучае ўкраінска-беларускія моўныя і літаратурныя сувязі. Складальнік (разам з А. І. Скапненкам) і рэдактар акадэмічнага «Беларуска-ўкраінскага слоўніка» (2006). Гэта выданне падае ўкраінскія эквіваленты да агульнаўжывальнай лексікі сучаснай беларускай літаратурнай мовы, а таксама да найбольш распаўсюджаных у беларускай літаратуры гутарковых слоў, архаізмаў і дыялектызмаў, вядомых беларускіх фразеалагізмаў і г. д. Слоўнік прызваны задаволіць самыя вострыя практычныя патрэбы карыстальнікаў пры перакладзе розных тэкстаў з беларускай мовы на ўкраінскую. Удзельнік многіх украінскіх і міжнародных канферэнцый, нарад, кангрэсаў.
На аснове комплекснага падыходу — вывучэння шматлікіх моўных (гістарычная фанетыка, гістарычная дыялекталогія, пісьмовыя помнікі) і пазамоўных (гісторыя, археалогія, антрапалогія, этнаграфія, фалькларыстыка) крыніц — абгрунтаваў уласную канцэпцыю ўсходнеславянскага глотагенезу. Паказаў, што галоўныя фанетычныя асаблівасці, якімі адрозніваюцца ўкраінская, беларуская і руская мовы, у XII—XIII стагоддзях у асноўным ужо склаліся. Усе тры мовы ўзніклі не з агульнай старажытнарускай мовы, а з прычыны перагрупоўкі шасці старажытнарускіх дыялектных масіваў у новыя арэалы. Р. П. Піўтарак абвяргае міф аб тым, быццам украінцы, беларусы і рускія паходзяць з адзінай старажытнарускай народнасці. Вучоны даказвае, што Кіеўская Русь першапачаткова фарміравалася як ранняя ўкраінская дзяржава. Яе дзяржаваўтваральным і аб’яднальным этнасам сталі паўднёвыя русіны, г. зн. праўкраінцы. Пазней у яе склад увайшлі і іншыя плямёны — тыя, з якіх пасля сфарміраваліся беларусы і рускія.
Лаўрэат Прэміі імя І. Я. Франко НАН Украіны (1995), Прэміі прэзідэнтаў акадэмій навук Украіны, Беларусі і Малдовы (2003), Прэміі імя А. А. Патабні НАН Украіны (2010).