wd wp Пошук:
    ⬜

    Прускі саюз

    Тэўтонскі ордэн пасля 1466

    Прускі саюз (Пруская канфедэрацыя, ням.: Preußischer Bund или Bund vor Gewalt) — арганізацыя горадаў і духавенства, створаная ў 1440 годзе для арганізацыі супрацьдзеяння Тэўтонскаму ордэну.

    Перадумовы

    Паводле заключанага ў 1411 годзе Першаму Торунскаму міру, які быў падпісаны пасля разгрому тэўтонскіх рыцараў у бітве пры Грунвальдзе, Ордэн быў абавязаны выплаціць буйную кантрыбуцыю Каралеўству Польскаму. У тэўтонскай дзяржаве былі ўсталяваны высокія падаткі на падданых, каб забяспечыць пераўзбраенне.

    У 1414 і 1422 гадах адбыліся яшчэ дзве вайны з Польшчай і Вялікім Княствам Літоўскім, у выніку якіх (паводле Мельнскага міру 1422 года) Ордэн саступіў Каралеўству Польскаму частку Куявіі з Няшавай і канчаткова адмаўляўся ад прэтэнзій на Жамойць, якая паводле Торунскага міру павінна была адысці да Ордэна пасля смерці вялікага князя літоўскага Вітаўта.

    У 1420-х гадах вялікаму магістру Паўлю фон Русдарфу ўдалося наладзіць адносіны з палякамі, аднак умяшанне Ордэна ў грамадзянскую вайну ў Вялікім Княстве Літоўскам на боку праціўніка Польшчы вялікага князя літоўскага Свідрыгайлы прывяло да пачатку новай польска-тэўтонскай вайны.

    Тым часам адным з прадстаўнікоў фон Русдарфа і пасроднікам у адносінах з гарадамі становіцца Іаган (Ганс) фон Байзен.

    Стварэнне саюза

    Прусія ў 1466—1722

    14 сакавіка 1440 года, сабраўшыся ў Марыенвердэры, 53 прадстаўнікі дваранства і духавенства, а таксама 19 прускіх гарадоў, сярод якіх асноўную ролю адыгралі прадстаўнікі ганзейскіх гарадоў — Данцыга, Эльбінга і Торна, — заснавалі Прускі саюз. 3 красавіка да Саюза далучыліся яшчэ сем гарадоў. Акт пра адукацыю Саюза быў падпісаны ў Данцыгу, цяпер ён захоўваецца ў архіве Торуні.

    У 1441 годзе, пасля смерці Русдарфа яго пераемнік Конрад фон Эрліхсхаўзен працягнуў перамовы з Саюзам аж да сваёй смерці ў 1449 годзе. Саюз дамагаўся падтрымкі ў барацьбе з Тэўтонскім ордэнам з боку Свяшчэннай Рымскай імперыі. Людвіг фон Эрліхсхаўзен (пляменнік Конрада), вялікі магістр Ордэна ў 1450—1467 гадах заняў больш рашучую і агрэсіўную пазіцыю ў адносінах да Прускага саюза. Ён пачаў цяжбу ў судзе пры двары імператара Фрыдрыха III, які вынес вердыкт, што Саюз з’яўляецца незаконным.

    Трынаццацігадовая вайна

    У лютым 1454 года Прускі Саюз падняў паўстанне супраць улады Ордэна. Лідары Саюза Габрыэль і Іаган фон Байзены запыталі падтрымкі ў караля польскага Казіміра IV, заручанага з Елізаветай Аўстрыйскай, дачкой караля Германіі Альбрэхта II.

    У выніку Трынаццацігадовай вайны, якая завяршылася разгромам Тэўтонскага ордэна і заключэннем Другога Торунскага міру, крыжакі страцілі кантроль над Заходняй Прусіяй. Асноўныя гарады-члены Саюза ўвайшлі ў склад Каралеўства Польскага як частка Каралеўскай Прусіі. Тэўтонскі ордэн быў вымушаны прызнаць сябе васалам караля польскага. Прускі саюз быў падзелены і фактычна спыніў існаванне.

    Наступствы

    Тэўтонскі ордэн не прызнаў Другі Торунскі мір, настойваючы на тым, што дагавор стаў вынікам пастаянных пагроз з боку Польшчы і быў вымушаным. Акрамя таго, Ордэн сцвярджаў, што ўся Прусія з’яўляецца ленам, падараваным каталіцкай царквой тэўтонскім рыцарам, такім чынам, ён не можа быць прадметам спрэчак паміж свецкімі ўладамі. У гэтым выпадку падзел Прусіі маглі санкцыянаваць толькі Папа або імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі, як свецкі заступнік царквы і Ордэна. Такім чынам, крыжакі спрабавалі дамагчыся ад Папы Паўла II і імператара Фрыдрыха III адмены дагавора, у той час, як палякі дамагаліся яго зацвярджэнні. Аднак прускае пытанне засталося нявырашаным.

    Неўзабаве пасля заключэння Другога Торунскага міру спрэчка з-за статусу князя-біскупа вармінскага прывяла да канфлікту, вядомага як Вайна святароў.

    Аўтаномны статус Каралеўскай Прусіі быў адменены ў 1599 годзе.

    Гарады-члены саюза

    Гарады-заснавальнікі:

    Гарады, якія далучыліся 3 красавіка 1440 года:

    Літаратура

    Спасылкі

    Гл. таксама

    Тэмы гэтай старонкі (2):
    Катэгорыя·Тэўтонскі ордэн
    Катэгорыя·Гісторыя Польшчы