Паўстанне Камвіны Нсапу, таксама сустракаецца напic Камуіна Нсапу[12] — паўстанне, узнятае апалчэннем Камвіна Нсапу супраць сіл дзяржаўнай бяспекі[13] у Дэмакратычнай Рэспубліцы Конга, якое ахапiла правінцыi Лулуа, Касаі, Усходняе Касаі, Ламамі і Санкуру[14][9]. Баі пачаліся пасля таго, як у жніўні 2016 года міліцыя на чале з Камвінай Нсапу напала на сілавікоў.
Канфлікт мае этнічную падаплёку[12]; апалчэнцы з’яўляецца прадстаўнiкамi народа луба[13] і здзяйсняюць забойствы на глебе міжнацыянальнай нянавісці[15].
У 2011 годзе Жан-П’ер Мпандзі быў прызначаны шостым кіраўніком клана Баджылы Касанджы пасля вяртання з Паўднёвай Афрыкі[14], дзе ён адшукваўся за незаконны гандаль алмазамі. Яго племянное імя было Камвіна Нсапу, што азначала «чорны мураш». Ён меў значны кантроль над зямлёй і павінен быў атрымаць прызнанне цэнтральнай уладай, нават калі ён абраны ў адпаведнасці з традыцыямі племя. Дадзенае ўмова змушала папярэдніх правадыроў падтрымаць урад ДРК, каб атрымаць яго адабрэнне[14].
Яго рэгіён падтрымаў апазіцыю на апошніх прэзідэнцкіх выбарах. З-за гэтага ўлада прызначыла прыхільнікаў, а не правадыроў племян, на магутныя пасады ў мясцовай уладзе[7][16]. Цэнтральны ўрад таксама адмовіўся прызнаць прызначэнне Камвіну Нсапу мясцовым лiдарам пасля таго, як ён выступіў супраць пазыцыі прэзiдэнта Жазэфа Кабiла. Гэта прымусіла правадыра аспрэчыць уладу цэнтральнага ўрада, і ў чэрвені 2016 года ён пачаў заклікаць да паўстання[7][17].
Камвіна Нсапу падбухторваў сваіх людзей ксенафобскай прапагандай, называючы ўрадавыя сілы бяспекі «замежнымi наймітaмi і акупацыйнымi войскaмi»[7]. Ён сабраў апалчэнне i 8 жніўня здейснiў напад на паліцыю[17]. 12 жніўня 2016 года ён быў забіты разам з васьмі іншымі апалчэнцамi і 11 паліцыянтамі ў Цхімбулу[18]. Пасля яго смерці Кангалезская абсерваторыя па правах чалавека асудзіла яго забойства і выказала здагадку, што Нсапу павінен быў быць арыштаваны[19].
Некалькі яго паслядоўнікаў адмовіліся верыць, што ён памёр, узмацніўшы свае напады на сілы бяспекі[7]. Па меры таго, як гвалт з боку апалчэння Камвіны Нсапу ўзрос, паўстанне пашырылася, і ўсё большая колькасць мясцовых жыхароў паднiмалася супраць урада. Смерць Камвіны Нсапу азначала, што паўстанне разбілася на шматлікія рухі, якiя змагаліся за розныя мэты[6].
23 верасня паўстанцы напалі на аэрапорт у горадзе Кананга. Па выніку бою, дзесяць вайскоўцаў і парадку сарака мяцежнiкаў былі забітыя[20].
28 студзеня падчас сутычкi чатыры апалчэнца былі забітыя i два паліцыянты паранены[21]. Тым часам паўстанцы заклікалі адхіліць губернатара Алекса Кандэ і выказалі пратэст супраць візіту прэм’ер-міністра Самі Бадыбанга у рэгiён, што ахоплены паўстаннем[21]. 31 студзеня рымска-каталіцкі святар з парафіі святога Альфонса ў Кананга, які спрабаваў перашкодзіць баевiкам прымаць дзяцей са школ у свае атрады, быў выкрадзены, але пасля быў вызвалены[22].
9 лютага ў Цхімбулу пачаліся баі паміж апалчэнцамi і ўзброенымі сіламі ў выніку этнічных рэпрэсій з боку мяцежнiкаў. У баях як мінімум шэсць чалавек загінулі, у тым ліку адзін мiрны жыхар. На наступны дзень сутычак узброенымі сіламі зафіксавана ад 60 да 75 забiтых. Таксама як мінімум два вайскоўцы параненыя[23]. 14 лютага прэс-сакратар Арганізацыі Аб’яднаных Нацый па правах чалавека Ліз Тросэл абвясціла, што паміж 9 і 13 лютага ўрадавымі сіламі былі забітыя па меншай меры 101 чалавек[24].
Праз некалькі дзён было выкладзена відэа, дзе кангалезскія вайскоўцы забіваюць мірных жыхароў у вёсцы Мванза Ломба[25][26]. Міністр правоў чалавека Мары-Анжэ Мушобеква заявіла, што відэа не было праверана аўтэнтыфікацыяй[27], а міністр сувязі Ламберт Мендэ Омаланга заявіў, што яго здымалі ў іншай краіне, каб нашкодзiць рэпутацыi армii ДРК[28].
Таксама паведамлялася, што два журналісты нiбыта атрымалі пагрозы смерці за асвятленне канфлікту[29].
18 лютага баевікі атакавалi Вялікую Малорскую семiнарыю[30][31]. Гэта быў першы раз, калі яны напалі на каталікаў[32]. Неўзабаве пасля нападу абодва біскупа Лвізы, фельчан Мванамы Галумбулула, і архіепіскап Кіншасы Ларан Монсэнва Пасіня асудзілі гвалт[32], а віцэ-губернатар Лулуа Джасцін Мілонга заклікаў паўстанцаў пачаць мiрныя перамовы з урадам[33]. Мiж тым, мiратворчыя войскі MONUSCO уведзеныя ў Нганзу і Малале ў Кананге, каб наладзіць парадак[30].
З-за сутычак многія бацькі перасталі адпраўляць дзяцей у школы. Аднак 26 лютага віцэ-губернатар Лулуа Джасцін Мілонга заявіў, што «маразм» трэба скончыць і дзеці павінны вярнуцца да навучальных заняткаў[34].
26 сакавіка паўстанцы захапiлi 46 паліцэйскіх. Шасцярых з захопленых баевікі адпусцілі, таму што тыя гаварылі на мясцовай гаворцы, а астатніх — абезгаловілі. Зброя і транспарт паліцэйскіх былі таксама захопленыя[35].
Да пачатку 2018 года ўрад вызвалiў большасць раёнаў у Касаі і прылеглых да іх рэгіёнах, якія раней знаходзіліся за паўстанцамi. Тым не менш баі працягваліся, і новы ўсплёск гвалту ў лютым 2018 года прымусіў каля 11 тысяч чалавек у дадзенай правiнцыi пакінуць свае дамы[11]. 15 верасня Ндайэ Калонга Нсабанга, лідар паўстанцкай кааліцыі, здаўся ўраду ў Кананзе. Большасць яго сіл, у тым ліку 7 камандзіраў, а таксама 600 байцоў, таксама склалі зброю[36].
Паводле ацэнак Арганізацыі Аб’яднаных Нацый, у выніку баявых дзеянняў да жніўня 2018 года было забіта каля 5000 чалавек, хаця гвалт «усё яшчэ не адпавядае генацыду»[5]. Пасля ўсеагульных выбараў 30 снежня 2018 года, на якix перамог Фелікса Чысекеды, каля 743 паўстанцаў Камвіны Нсапу разам з трыма іх камандзірамі (у тым ліку Локанда Луакатэбуа і Мубіай Дэвей) здаліся ў студзені 2019 года. Такім чынам мяцежнікі паказалі, што яны прызналі Чысекеды новым прэзідэнтам і што гатовыя падтрымаць яго на фоне бягучых палiтычных спрэчак[37].
Сітуацыя з бяспекай зноў пагоршылася ў маі 2019 г. Незадаволеныя тым, што новая ўлада не выканала сваіх абяцанняў, некаторыя паўстанцаў аднавілі супраціў. Горад Кананга асабліва пацярпеў ад уздыму гвалту[38]. У Кананзе адбылася серыя буйных сутычак, падчас якіх некалькі байцоў Камвіна Нсапу здолелі выратавацца, у тым ліку чатыры баевікі, якія падазраваліся ў забойстве двух экспертаў ААН. Паводле Дзіцячага фонду ААН, 653 школы і 223 паліклінікі былі разрабаваны на фоне баёў паміж паўстанцамі і ўрадавымі сіламі ў рэгіёне Касаі ў маі 2019[39].
Канфлікт паступова ператварыўся з антыўрадавага паўстання ў мiжэтнiчнае супрацьстаянне[14]. Большасць людзей у апалчэнні Камвіна Нсапу паходзяць з народа луба[13] і, як паведамляецца, тэрарызуюць пэндэ і чоквэ[14]. 24 сакавіка 2017 года апалчэнцы забілі і абезгалоўлілі па меншай меры 40 паліцэйскіх і пашкадавалі шасцярых, якія размаўлялі на мясцовай мове[15][40].
Апалчэнне «Бана Мура», якая складаецца з прадстаўнiкоў чоквэ, здзейсніла шэраг нападаў на вёскi луба і лулуа. Паведамлялася, што армiя і паліцыя суправаджалі апалчэнне падчас этнічных чыстак[14]. Ахвярам адсякалi канечнасцi. Таксама атрады «Бана Мура» нападалi на цяжарных жанчын[41]. Ix вінавацяць у масавым забойстве 49 непаўналетніх у 2017 годзе[2].
Таксама паведамляецца, што палова членаў апалчэння Камвіна Нсапу знаходзіцца ва ўзросце да 14 гадоў[18], некаторыя з іх да 5 гадоў[7], а ўлады ДР Конга сцвярджаюць, што гэта дзецi-салдаты ваююць пад уздзеяннем наркотыкаў[18].
11 лютага 2017 года Місія Арганізацыі Аб’яднаных Нацый па стабілізацыі ў Дэмакратычнай Рэспубліцы Конга (MONUSCO) заявіла ў сваёй заяве, што «занепакоеная канфліктам у Касаі»[42]. Яна асудзiла «вербаванне і выкарыстанне дзяцей-салдат» мяцежнiкамi і «непрапарцыйнае выкарыстанне сілы» кангалезскімі войскамі[42].
У сваім ангеле 16 лютага 2017 г. Папа Францішак заклікаў спыніць гвалт, асабліва з выкарыстаннем дзяцей-салдат[43][44]. Ён сказаў: «Я глыбока пакутую за ахвяры, асабліва за дзяцей, вырваных з сем’яў і школ, каб яны выкарыстоўваліся як салдаты»[45].
19 лютага 2017 года намеснік прэс-сакратара Дзярждэпартамента ЗША Марк К. Тонер заклікаў правесці расследаванне відэазапісу меркаванай расправы з жыхарамi вёскi Мванза Ломба[26][46].
20 лютага 2017 года Міністэрства замежных спраў і міжнароднага развіцця Францыі таксама заклікала правесці расследаванне па відэа[47][48]. У афіцыйнай заяве гаворыцца, што «Францыя асуджае крывавы гвалт, які разгарэўся ў рэгiёне.» Яна заклікала ўлады Конга і сілы бяспекі ўзяць на сябе асноўную адказнасць за абарону грамадзянскага насельніцтва, у поўнай меры паважаючы правы чалавека[49].
13 сакавіка 2017 года ў Касаі былі забітыя два следчыя ААН. I ўрады Конга, i апалчэненне Камвiны Нсапу абвінавацілі адзін аднаго ў інцыдэнце. Відэа, апублікаванае кангалезскім урадам 24 красавіка, здаецца, паказвае на апалчэнне[50].