wd wp Пошук: ⬜

Павал Орсаг Гвездаслаў

Па́вал Орсаг Гве́здаслаў (славацк.: Pavol Országh Hviezdoslav), сапраўднае імя Павал Орсаг (псеўданімы: Hviezdoslav, Jozef Zbranský, Syn ľudu[3][4]; 2 лютага 1849, Вышні Кубін — 8 лістапада 1921, Долны Кубін) — славацкі паэт, драматург, пісьменнік, перакладчык, юрыст, член Рэвалюцыйнага народнага сходу ЧСР (1918) і ганаровы старшыня Маціцы славацкай (1919)[5].

Гвездаслаў — адна з найвыдатнейшых з’яў у культуры канца XIX — пачатку XX стагоддзя і славацкай літаратуры ў цэлым[6], рэфарматар славацкай мовы і стылістыкі.

Жыццяпіс

Быў трэцім дзіцем у збяднелай сялянскай сям’і, меў брата і сястру. Першапачатковую адукацыю атрымаў у роднай Ораве (1854—1859) і ў суседніх вёсках Ясенава і Лешціны (1860). Вялікі ўплыў на яго светапогляд аказаў у гэты час лешцінскі настаўнік Адольф Медзіградскі, які вучыў іх славацкай мове. Ён жа пераканаў бацькоў накіраваць сына ў венгерскую гімназію ў Мішкальцы, зважаючы на яркі талент хлапца. Адзін год Павал дапамагаў на ферме свайму стрыю Яну[7], аднак урэшце сям’я вырашыла адаслаць яго ў Мішкальц да іншага стрыя, адносна заможнага і бяздзетнага краўца Паўла[4]. Так у 1862 годзе Павал Орсаг пачаў навучанне ў тамтэйшай гімназіі, дзе займеў веды венгерскай мовы, а ў дзядзькі прачытаў усю бібліятэку, захапіўшыся паэзіяй і творамі венгерскіх паэтаў. Па смерці стрыя ў 1865 годзе вярнуўся дадому ў Славакію і паступіў у евангельскі ліцэй у Кежмарку, які скончыў у 1870. Пасля пераехаў у Прэшаў, дзе навучаўся ў Юрыдычнай акадэміі (1870—1872).

Адвакацкую практыку праходзіў у Долным Кубіне, Марціне, Сеніцы. Іспыты на адваката здаў у 1875 годзе ў Будапешце [3], адкрыў у Наместаве ўласную адвакацкую кантору. Усё сваё творчае жыццё правёў на Ораве, дзе быў таксама членам суда і загадчыкам філіяла «Татрабанка».

У 1876 годзе пераехаў у Долны Кубін, дзе стаў суддзёй, у маі ажаніўся з Ілонай Новакавай, дачкою мясцовага евангельскага сеньёра(славацк.) бел.. Іх шлюб быў бяздзетны, аднак па смерці яго маці ў 1887 і бацькі ў 1888, а праз год і брата Мікулаша яны з жонкай вырашылі ўсынавіць Мікулашавых дзяцей Яраслава і Сідоню.

У маі 1918 ўзначальваў славацкую дэлегацыю на святкаванні 50-годдзя заснавання Нацыянальнага тэатра ў Празе. У сваім выступленні выказаўся за магчымасць славацкага-чэшскага адзінства. І ўжо ў канцы таго ж года з энтузіязмам вітаў стварэнне Чэхаславакіі, а з ім і з’яўленне рэальных перспектыў для свабоднага развіцця славацкай нацыі.

У 1919 атрымаў званне ганаровага доктара філасофіі Карлавага ўніверсітэта ў Празе[8].

У 1921 стан здароўя рэзка пагоршыўся, прайшоў курс лячэння ў Празе і Лугачавіцах, сканаў у Долным Кубіне, дзе й пахаваны.

Творчасць

Пісаць вершы пачаў у час навучання па-венгерску і нямецку. Публікавацца пачаў у 60-х гадах XIX стагоддзя пад псеўданімам Jozef Zbranský. Дэбютаваў нізкай вершаў «Паэтычныя першынцы» (1868). У 1871 разам з Коламанам Баншэлам рэдагаваў альманах «Napred», але гэты зборнік выклікаў у старэйшага пакалення (Ёзаф Міласлаў Гурбан, Андрэй Сытнянскі і інш.) такі моцны адпор, што малады паэт не меў магчымасці друкавацца ў адзіным славацкім літаратурным месячніку «Orol». Сітуацыя змянілася толькі пасля сыходу Сытнянскага з рэдакцыі «Арла». Публікаваўся, акрамя гэтага, і ў часопісе «Slovenské pohľady».

Псеўданімам Hviezdoslav упершыню скарыстаўся ў 1877 у вершаваным некралогу па Вільяме Паўліні-Тоце, пасля чаго выкарыстоўваў яго да канца жыцця.

Аўтар цыклаў «Сны маладосці» (1877), «Санеты» (1882—1886), «Псалмы і гімны» (1882—1892), «Парасткі» (1885—1893), «Праходкі вясною» і «Праходкі летам» (абодва 1898), «Скрухі» (1900—1915), «Водгулле» (1909—1919), «Крывавыя санеты» (1914); эпічных паэм «Леснікова жонка» (1886), «Эжа Влкалінскі» (1890), «Табар Влкалінскі» (1897—1899); філасофска-этычных твораў на біблейскія сюжэты (паэмы «Рахіль», 1892; «Каін» і «Сон Саламона», абедзве 1900; трагедыя «Ірад і Ірадыяда», 1909, і інш.).

Перакладаў творы рускіх (Аляксандр Пушкін — «Цыганы», «Барыс Гадуноў», «Каўкаскі палонны» і іншыя, Міхаіл Лермантаў — «Дэман»), нямецкіх паэтаў (Ёган Вольфганг Гётэ — «Фаўст», Фрыдрых Шылер — «Песня пра звон»), польскія творы (Адам Міцкевіч, Юльюш Славацкі). Перакладаў і п’есы з англійскай (Уільям Шэкспір — «Гамлет», «Макбет», «Сон у летнюю ноч»), з венгерскай пераклаў вершы Шандара Пецёфі і п’есу Імрэ Мадач «Трагедыя чалавека».

Творы

Лірычныя нізкі

1882 / 1886 — Sonety
1885 / 1896 — Letorosty I., Letorosty II. a Letorosty III.
1885 / 1896 — Žalmy a hymny
1898 — Prechádzky jarom
1898 — Prechádzky letom
1903 — Stesky
1914—1918 — Krvavé sonety

Паэтычныя зборнікі ды іншае

1868 — Básnické prviesenky Jozefa Zbranského
1879 — Ilona Žltovlas
1880 — Krb a vatra (толькі рукапіс, нявыдадзены)
1888 — Čierny tok
1888 — Mlyn v Tatrách
1889 — Na obchôdzke
1890 — V žatvu
1891 — Poludienok
1892 — Obed a večera
1909 / 1911 — Stužková a Dozvuky

Эпічныя творы

1882 — Agar
1884 / 1886 — Hájnikova žena
1888 — Bútora a Čútora
1890 — Ežo Vlkolinský
1884 / 1886 — Gábor Vlkolinský
1892 — Ráchel
1897 — Vianoce
1900 — Kain (táto zbierka nebola vydaná)
1900 — Sen Šalamúnov

Драмы

1868 — Vzhledanie
1869 — Pomsta
1871 — Otčim
1879 — Oblaky
1904 — Na Luciu
1909 — Herodes a Herodias

Літаратура

Гвездаслаў Павал. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 5: Гальцы — Дагон. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5), ISBN 985-11-0035-8.

Беларускія пераклады

З «Крывавых санетаў» // Славацкая паэзія. Мн., 1990;

Памяць

Імем Паўла Орсага названая вёска Гвездаславаў, некалькі плошчаў і вуліц, а таксама вадаспад і малая планета.

Заўвагі

1 2 Hviezdoslav // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
1 2 Hviezdoslav // Brockhaus Enzyklopädie
1 2 Hviezdoslav (vl. m. Pavol Ország). In: Slovenský biografický slovník E — J., 1987, s. 449.
1 2 Pavol Ország Hviezdoslav: Spisovatelia. In: Osobnosti.sk.
↑ Hviezdoslav (vl. m. Pavol Ország). Tamže, 1987, s. 450.
↑ Hviezdoslav, vl. m. Pavol Ország. In: Encyklopédia Slovenska, II. zv. A — J, 1978, s. 378.
↑ BARÁTHOVÁ, Nora: Pavol Ország-Hviezdoslav. In: Oficiálna stránka múzea v Kežmarku.
↑ MAŤOVČÍK, Augustín: Pavol Országh Hviezdoslav. In: Knižnica, 2009, s. 43.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Павал Орсаг Гвездаслаў
Парасткі ІІІ. Верш
Творы Паўла Орсага Гвездаслава