Алан Грэхэм Мак-Дыярмід (англ.: Alan Graham MacDiarmid; 14 красавіка 1927, Мастэртон, Новая Зеландыя — 7 лютага 2007, Філадэльфія, ЗША) — амерыканскі хімік, ураджэнец Новай Зеландыі, атрымаў Нобелеўскую прэмію па хіміі ў 2000 годзе разам з Аланам Хігерам і Хідэкі Сіракавай[4][5][6][7].
Мак-Дыярмід нарадзіўся ў Мастэртане, Новая Зеландыя, у яго ў сям’і было двое братоў і дзве сястры. Яго сям’я была адносна беднай, а вялікая дэпрэсія ўскладніла жыццё ў Мастэртане, з-за чаго яго сям’я пераехала ў Лоуэр-Хат, у некалькіх мілях ад Уэлінгтана, Новая Зеландыя. Прыкладна ў дзесяць гадоў ён захапіўся хіміяй па адным са старых падручнікаў свайго бацькі, і вучыўся па гэтай кнізе адначасова з бібліятэчнай літаратурай.
Мак-Дыярмід атрымаў адукацыю ў сярэдняй школе Хат-Вэлі і Універсітэце Вікторыі ў Уэлінгтане[8].
У 1943 годзе Мак-Дыярмід здаў уступны экзамен ва Універсітэт Новай Зеландыі і папярэдні медыцынскі экзамен[9]. Затым ён уладкаваўся на няпоўны працоўны дзень у якасці «лабаранта» і прыбіральніка ва ўніверсітэце Вікторыі ў Уэлінгтане падчас вучобы на ступень бакалаўра, якую ён атрымаў у 1947 годзе[10]. Затым быў прызначаны лабарантам у студэнцкай лабараторыі[10]. Атрымаўшы ступень магістра хіміі ў тым жа ўніверсітэце, ён пазней працаваў асістэнтам на кафедры хіміі[8]. Менавіта тут ён меў сваю першую публікацыю ў 1949 годзе ў навуковым часопісе Nature[10]. Ён выпусціўся ў 1951 годзе з адзнакай першага класа і атрымаў стыпендыю Фулбрайта у Вісконсінскім універсітэце ў Мэдысане. Ён спецыялізаваўся ў галіне неарганічнай хіміі, атрымаўшы ступень магістра ў 1952 годзе і ступень доктара філасофіі ў 1953 годзе. Затым ён выйграў стыпендыю Shell Graduate Scholarship, якая дазволіла яму паступіць у Сідні-Сасэкскі каледж у Кембрыджы, дзе ён атрымаў другую ступень доктара філасофіі ў 1955 годзе[8].
Мак-Дыярмід працаваў у Школе хіміі ва Універсітэце Сэнт-Эндрус у Шатландыі на працягу года ў якасці члена малодшага факультэта. Затым ён заняў пасаду выкладчыка хіміі ва Універсітэце Пенсільваніі, ЗША, дзе стаў прафесарам у 1964 годзе. Большую частку сваёй кар’еры Мак-Дыярмід правёў на хімічным факультэце Універсітэта Пенсільваніі, дзе прапрацаваў 45 гадоў[8]. Першыя дваццаць гадоў яго даследаванняў там былі прысвечаны хіміі крэмнію. Ён быў прызначаны прафесарам хіміі Бланшара ў 1988 годзе[11].
У 2002 годзе Мак-Дыярмід паступіў на факультэт Тэхаскага ўніверсітэта ў Даласе[12].
Яго самым вядомым даследаваннем было адкрыццё і распрацоўка токаправодных палімераў — пластычных матэрыялаў, якія праводзяць электрычнасць. У гэтым даследаванні ён супрацоўнічаў з японскім хімікам Хідэкі Сіракава і амерыканскім фізікам Аланам Хігерам і апублікаваў першыя вынікі ў 1977 годзе[13]. За гэтую працу яны трое атрымалі Нобелеўскую прэмію па хіміі 2000 года[14][15][16][17].
Нобелеўская прэмія была прысуджана за адкрыццё таго, што пластмасы пасля пэўных мадыфікацый можна зрабіць электраправоднымі[18]. Праца прасоўвалася, каб прынесці важныя практычныя прымяненні. Токаправодныя пластыкі можна выкарыстоўваць для антыстатычных рэчываў для фотаплёнкі і «разумных» вокнаў, якія выключаюць сонечнае святло. Паўправадніковыя палімеры ўжываюць у святлодыёдах, сонечных элементах і дысплеях у мабільных тэлефонах.
Мак-Дыярмід таксама падарожнічаў па ўсім свеце для выступленняў, якія ўразілі слухачоў аб каштоўнасці глабалізацыі намаганняў інавацый у XXI-м стагоддзі. На адным са сваіх апошніх курсаў, у 2001 годзе, Мак-Дыярмід вырашыў весці невялікі семінар для абітурыентаў аб сваёй навуковай дзейнасці. Яго імя сустракаецца ў больш чым 600 апублікаваных артыкулах і ў 20 патэнтах[12]. Мак-Дыярмід таксама быў актыўным як натурыст і нудыст, і лічыў сябе прыхільнікам сонца і аматарам водных лыж[19][18][20].
Бліжэй да канца жыцця Мак-Дыярмід хварэў на міеладзіспластычны сіндром. У пачатку лютага 2007 года ён планаваў паехаць назад у Новую Зеландыю, калі ўпаў з лесвіцы ў сваім доме ў Дрэксель Хіл, штат Пенсільванія, у прыгарадзе Філадэльфіі[25] і памёр 7 лютага 2007 года[26]. Ён пахаваны на Арлінгтанскіх могілках у Дрэксель Хіл.
Першая жонка Мак-Дыарміда, Марыян Мацье, з якой ён ажаніўся ў 1954 годзе[10], памерла ў 1990 годзе. У яго засталіся чацвёра дзяцей: Хізэр Мак-Конэл, Дон Хэзелет, Дункан Мак-Дыармід і Гэйл Уільямс, і дзевяць унукаў: доктар Шон Мак-Конэл, доктар Раян Мак-Конэл, Рэбека Мак-Конэл, доктар Клейтан Хэзелет, Уэслі Хэзелет, Лэнгстан Мак-Дыяр, Обры Уільямс, Осцін Уільямс і Джордж Уільямс. У Мак-Дыарміда таксама засталася другая жонка, Гэйл Джэнціле, на якой ён ажаніўся ў 2005 годзе, яна памерла ў 2014 годзе[27].
Алан Мак-Дыармід быў стрыечным братам новазеландскага мастака Дугласа Мак-Дыарміда. Праз год пасля таго, як Алан атрымаў Нобелеўскую прэмію па хіміі, Дуглас напісаў партрэт Архівавана 11 лістапада 2021. свайго стрыечнага брата для Новазеландскай партрэтнай галерэі[28].