wd wp Пошук:

Ян Хендрык Оарт

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Оарт. Ян Хéндрык Óарт (нідэрл.: Jan Hendrik Oort; 28 красавіка 1900, Франекер — 5 лістапада 1992, Лейдэн) — нідэрландскі астраном, член Нідэрландскай АН.

Біяграфія

Скончыў Гронінгенскі ўніверсітэт, дзе навучаўся ў Я. К. Каптэйна, у 19211922 гг. працаваў у тым жа ўніверсітэце, у 19221924 гады — у Ельскай абсерваторыі (ЗША). На працягу 19241970 гадоў працаваў у Лейдэнскай абсерваторыі, з 1945 года — яе дырэктар; у 19261970 гады выкладаў у Лейдэнскім універсітэце, з 1945 года — прафесар.

Навуковая дзейнасць

Асноўныя навуковыя працы прысвечаны даследаванню будовы і дынамікі Галактыкі і пытанням касмагоніі. У 1927 годзе на аснове статыстычнага вывучэння прамянёвых хуткасцей і ўласных рухаў зорак больш строгім чынам абгрунтаваў гіпотэзу Бертыля Ліндблада пра вярчэнне Галактыкі вакол яе цэнтра. Паказаў, што Галактыка верціцца не як цвёрдае цела — унутраныя яе часткі верціцца хутчэй, хуткасць памяншаецца з адлегласцю ад цэнтра; вызначыў велічыню эфекту дыферэнцыяльнага вярчэння (пастаянная Оарта), хуткасць галактычнага вярчэння (220 км/с у наваколлі Сонца) і перыяд вярчэння (220 млн гадоў у наваколлі Сонца). Працы Оарта паклалі пачатак вывучэнню дынамікі Галактыкі.

Дэталёва разгледзеў ролю дыфузнага рэчыва ў кінематычнай і дынамічнай карціне Галактыкі. У 1932 годзе ўпершыню ацаніў шчыльнасць дыфузнага міжзоркавага рэчыва з дапамогай z-кампаненты хуткасцей зорак (перпендыкулярнай плоскасці Галактыкі) і знайшоў яе мяжу — 3×1024 г/см³. У 1938 годзе паказаў, што большая частка паглынальнага рэчыва ў Галактыцы сканцэнтравана ў слоі таўшчынёй па 200 пк абапал галактычнай плоскасці; паказаў таксама, што зорная шчыльнасць узрастае ў кірунку да галактычнага цэнтра і што Сонца размешчана ў вобласці з паніжанай зорнай шчыльнасцю.

Са з’яўленнем радыёастраноміі працягваў вывучэнне Галактыкі радыёастранамічнымі метадамі — удзельнічаў ва ўсталяванні буйнамаштабнай структуры, у даследаваннях воблакаў міжзоркавага газу.

Оарт — аўтар тэорыі працяглага каметнага воблака, якое з’яўляецца крыніцай назіраных камет. Гэта воблака распасціраецца да адлегласці 150 000 а.а. ад Сонца, і каметы большую частку часу знаходзяцца ўдалечыні ад Сонца і таму нябачныя. Пад уплывам узбуральнага дзеяння найбліжэйшых зорак хуткасці асобных камет могуць змяняцца настолькі, што апошнія трапляюць у наваколлі Сонца і становяцца бачнымі; тут яны ў выніку планетных узбурэнняў змяняюць свае арбіты і могуць станавіцца перыядычнымі.

Сумесна з Л. Спітцэрам прапанаваў механізм утварэння пратазорак у міжзоркавых воблаках (сціск газу пад дзеяннем ціску выпраменьвання гарачых зорак, якія ўтварыліся раней). Разам з Х. ван дэ Хулстам распрацаваў тэорыю ўтварэння міжзоркавых пылавых часціц шляхам акрэцыі міжзоркавага газу. Выявіў, што выпраменьванне Крабападобнай туманнасці палярызавана і мае сінхратронную прыроду.

Оарт шмат у чым садзейнічаў развіццю радыёастраноміі на еўрапейскім кантыненце: спрыяў стварэнню радыётэлескопа ў Вестэрборку (Westerbork Synthesis Radio Telescope), а таксама Паўднёвай еўрапейскай абсерваторыі. У 19581961 гады — прэзідэнт Міжнароднага астранамічнага саюза.

Узнагароды

Названы ў гонар яго

Выстаўкі ў Інтэрнэце

У культуры

У фантастычнай гумарыстычнай аповесці-казцы братоў Стругацких «Панядзелак пачынаецца ў суботу»:

Сп. Праніклівы быў праслаўлены фразай: «Оарт першы зірнуў на зорнае неба і заўважыў, што Галактыка верціцца».

Зноскі

  1. 1 2 Jan Hendrik Oort // Biografisch Portaal — 2009. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. 1 2 Jan Oort // SNAC — 2010. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. Оорт Ян Хендрик // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  4. 1 2 3 4 5 Leidse Hoogleraren Праверана 19 чэрвеня 2019.
  5. Матэматычная генеалогія — 1997. Праверана 8 жніўня 2018.
  6. Матэматычная генеалогія — 1997.
  7. http://www.pas.va/content/accademia/en/academicians/deceased/oort.html
  8. NNDB — 2002.

Літаратура

Спасылкі

Тэмы гэтай старонкі (26):
Катэгорыя·Астраномы XX стагоддзя
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Узнагароджаныя медалём Кэтрын Брус
Катэгорыя·Памерлі ў Лейдэне
Катэгорыя·Узнагароджаныя залатым медалём Каралеўскага астранамічнага таварыства
Катэгорыя·Члены Леапальдзіны
Катэгорыя·Выпускнікі Гронінгенскага ўніверсітэта
Катэгорыя·Нарадзіліся ў 1900 годзе
Катэгорыя·Члены РАН
Катэгорыя·Члены і члены-карэспандэнты Нацыянальнай акадэміі навук ЗША
Катэгорыя·Нарадзіліся 28 красавіка
Катэгорыя·Замежныя члены АН СССР
Катэгорыя·Вучоныя паводле алфавіта
Катэгорыя·Лаўрэаты прэміі Бальцана
Катэгорыя·Памерлі ў 1992 годзе
Катэгорыя·Члены Папскай акадэміі навук
Катэгорыя·Нарадзіліся ў Фрысландыі
Катэгорыя·Постаці нідэрландскай астрафізікі
Катэгорыя·Члены Шведскай каралеўскай акадэміі навук
Катэгорыя·Астраномы Нідэрландаў
Катэгорыя·Члены Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук
Катэгорыя·Памерлі 5 лістапада
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
Катэгорыя·Члены Нідэрландскай каралеўскай акадэміі навук
Катэгорыя·Асобы
Катэгорыя·Замежныя члены РАН