Чэшскае нацыянальнае адраджэнне гэта тэрмін, які адносіцца да працэсу, які адбыўся на чэшскіх землях у складзе імперыі Габсбургаў, пачынаючы прыкладна з апошняй трэці 18 стагоддзя да 1848 года. Галоўнай задачай лідараў чэшскага адраджэння было падняць узровень мовы вучоных і матываваць людзей, падняць узровень чэшскай нацыянальнай свядомасці. Нацыянальнае адраджэнне супала з ператварэннем феадальных суполак у грамадзянскай супольнасці. Сярод удзельнікаў нацыянальнага адраджэння былі: Іозеф Даброўскі, Іозеф Юнгман, Іозеф Кайетан Тыл, Карэл Гінэка Махі, Бажэна Нямцова, Вацлаў Тайм, Карла Яраміра Эрбена, Яна Эвангеліста Пуркіне, Ян Святаполк Прэсл, Фрэнсіс Марцін Пелцл, Магдалена Рэтыг, Францішак Палацкі.
У чэшскіх землях у сярэднія вякі і ў пачатку новага часу была распаўсюджана чэшская мова, так як і нямецкая. У 1615 чэшскі парламент прыняў пастанову, што той, хто прыязджае ў чэшскія зямлі, ён павінен вывучыць чэшскую мову і навучыць ёй сваіх дзяцей. Такая пастанова захоўвала нацыянальныя інтарэсы і нарадзіла адметныя элементы сучаснай нацыянальнай свядомасці чэхаў. Пасля бітвы на Белай Гары чэшскія землі пачала засяляць нямецкая шляхта, якая выкарыстоўвала нямецкую мову. У 1627 годзе быў выдадзены прывілей, які ўраўняў правы нямецкамоўнай і чэшскамоўнай шляхты. Чэшская мова паступова выцяснялася не толькі з вышэйшых сацыяльных колаў і элітарнай культуры, але і з усяго дзяржаўнага кіравання. Нямецкая таксама стала мовай навукі і ваенных. Чэшскамоўнымі на пачатку 18-га стагоддзя яшчэ было больш за дзве траціны насельніцтва. Мова была распаўсюджана ў вясковай мясцовасці і ў гарадскіх раёнах сярод сярэдніх і ніжэйшых саслоўяў. Па-ранейшаму падтрымаўваўся высокі ўзровень чэшскай мовы ў езуіцкіх выданнях. Ва ўніверсітэтах яшчэ захоўвалася адукацыя на чэшскай мове, але яна таксама выцяснялася. Назіраецца павелічэнне германізацыі краіны. Нямецкую мову выкарыстоўвалі ў дзяржаўным кіраўніцтве, у афіцыйных сустрэчах, былі германізаваны гарады і вёскі. Першым публічным абаронцам чэшскай мовы стаяў езуіт Багуслаў Балбін, які ў гады 1672-1673 напісаў кнігу-дыскусію, каб абараніць славянскія мовы, у прыватнасці чэшскую.
Аўстрыйская імператрыца Марыя Тэрэзія пасля серыі войнаў у 18-м стагоддзя пачала праводзіць рэформы па мадэрнізацыі манархіі Габсбургаў. У Еўропе ў той час распаўсюджваецца асвета як філасофскае стаўленне да жыцця. У 1773 годзе, указам імператрыцы былі забаронены іезуіты, што прывяло да зніжэння ўзроўню вышэйшай і сярэдняй адукацыі ў Чэхіі. Пасля ўказу, колькасць гімназій у Чэхіі скарацілася з 42 да 13 і з 15 у Маравіі да 7. У Чэхіі застаўся адзіны ўніверсітэт, у якім зноў пачала гучаць нямецкія.
Сын Марыі Тэрэзіі, Іосіф II выдае ў 1781 два важныя дакументы, якія аказваюць істотны ўплыў на далейшае развіццё краіны. Па-першае, 13 Кастрычніка выдадзены закон, які дэкламаваў верацярпімасць, а 1га лістапада закон аб адмене прыгоннага права, прыгонныя сяляне былі вызваленыя ад прамой залежнасці ад сваіх гаспадароў.
Пры імператары Іосіфе II былі скасаваны манастыры, якія былі перададзены пад грамадска-карысная будынкі (бальніцы, школы), але гэта вядома мела адмоўны ўплыў на чэшскую асвету. Была знішчана і выкрадзена вялікая колькасць чэшскай і замежнай літаратуры, якая была засяроджана ў манастырскіх бібліятэках і краіна страціла вялікае культурнае багацця. Таксама былі забаронены тэатр батлейкі, што быў ледзь не адзінай праявай чэшскай культуры. Сярод указаў, Іосіфа II. было ўвядзенне нямецкай мовы як афіцыйнай мовы і ў якасці мовы навучання. Нямецкая мова была абавязковым прадметам ва ўсіх чэшскіх ВНУ, сярэдніх школах і ў пачатковых школах у буйных гарадах. Родную моу было дазволена выкладаць у толькі ў вясковых пачатковых школах.
З другой паловы 18-га стагоддзя пачанаецца працэс нацыяўтварэння ў еўрапейскіх краінах. Такія працэсы былі і ў Германіі, якая была раздробленая на вялікую колькасць этнасаў. У той час назіраюцца станоўчыя, але і негатыўныя змены, пачаўся працэс фарміравання сучаснай нацыі чэхаў і ў той жа час вызвалення аўстрыйскай манархіі. Чэшскія адраджэнцы ведалі, што ўвядзенне нямецкай мовы як адзінай мовы ў сярэдніх школах і ўніверсітэтах будзе мець негатыўны ўплыў на далейшае развіццё Чэхіі. Кіруючыя сілай нацыянальнага руху была чэшская інтэлігенцыя (навукоўцы, мастакі, святары, настаўнікі і г.д.). Гучнымі імёнамі сярод іх былі: Францішак Палацкі, Павел Іозеф Шафарык, Ян Колар.
Для развіцця чэшскай навукі і тэхнікі была створана ў 1769 годзе ў Чэхіі Прыватнае навуковае таварыства. Акрамя таго, нацыянальныя адраджэнцы дамагліся паляпшэнне агульнай адукацыі ніжэйшых і сярэдніх класаў. Пачалі адраджэнне тэатра і кнігавыдання. Таму Вацлаў Мэцью Крамерыус пачаў выдаваць у Празе кнігі на чэшскай мове, такім чынам, аснаваў чэшскае выдавецтва. Аднаўляецца тэатр у выглядзе Чэшскага нацыянальнага тэатра ў 1850 годзе.
У заключным перыядзе, прыкладна з канца першай трэці 19 стагоддзя, пачынае развівацца чэшская мастацкая літаратура: Францішак Ладзіслаў Челакоўскі, Карэл Гінек Махі, Бажэны Нямцова і Карэл Бароўскі.
Тэмы гэтай старонкі (3):