wd wp Пошук:

Тадэвуш Чацкі

Тадэвуш Чацкі (польск.: Tadeusz Czacki; 28 жніўня 1765, в. Паўлаўка, Іванічаўскі раён, Валынская вобласць, Украіна8 лютага 1813) — польскі гісторык, дзеяч асветы і навукі на тэрыторыі ВКЛ.

Біяграфія

Атрымаў дасканалую хатнюю адукацыю. 3 1781 практыкант задворнага асэсарскага (каралеўскага) суда ў Варшаве. Зблізіўся з гісторыкам А. Нарушэвічам. Па даручэнні караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага ўпарадкаваў частку прыватнага каралеўскага архіва і Кароннай метрыкі. У 1786—92 член Кароннай скарбовай камісіі.

Праводзіў даследаванні гаспадарчага стану краіны. Ініцыятар складання гідраграфічнай карты Польшчы і ВКЛ. Прапаноўваў шматлікія праекты гаспадарчага развіцця краіны, рамяства, гарадоў, замежнага гандлю, скасавання ўсіх абмежаванняў для яўрэяў. Пасля 2-га падзелу Рэчы Паспалітай (1793) асеў у Кракаве, дзе праводзіў гістарычныя даследаванні. Сабраў каштоўныя бібліятэчныя і архіўныя зборы.

Пасля 3-га падзелу Рэчы Паспалітай (1795) адзін з галоўных арганізатараў асветы і навукі на землях, далучаных да Расійскай імперыі, адзін з заснавальнікаў Таварыства аматараў навук у Варшаве (1800). 3 1805 візітатар школ Валынскай, Падольскай і Кіеўскай губерняў, заснаваў Крамянецкі ліцэйГ. Калантаем). Абраны ганаровым членам Віленскага ўніверсітэта. Супрацоўнічаў у газетах «Nowy pamiętnik Warszawski» («Новы варшаўскі дзённік»), «Dziennik wileński» («Віленскі дзённік»). У 1807 і 1808 арыштоўваўся па падазрэннях у антыўрадавай дзейнасці.

Навукова-даследчая дзейнасць

Як гісторык належаў да «школы Нарушэвіча», у гістарычнай навуцы эпохі Асветніцтва прадстаўляў манархічную плынь.

Для мяркуемай манаграфіі пра панаванне Ягелонаў зрабіў крыніцазнаўчае даследаванне «Карціна панавання Жыгімонта Аўгуста» (1835). Твор «Аб літоўскіх і польскіх законах, аб іх духу, крыніцах, сувязі і аб рэчах, змешчаных у першым статуце для Літвы, выдадзеным у 1529 г.» (т. 1—2, 1800—01) — першая ў польскай гістарыяграфіі спроба гістарычнай інтэрпрэтацыі права.

Першы пачаў даследаваць Статут ВКЛ, 1529 (адкрыў і вывучаў яго Пулаўскі спіс). Галоўную крыніцу Статутаў ВКЛ бачыў у звычаях паўночных народаў і германцаў, крытыкаваў погляды, быццам права ВКЛ грунтуецца на рымскім праве.

Апрацаваў палеаграфічныя табліцы, нумізматычны каталог. Аўтар шматлікіх твораў па эканоміцы, гісторыі і праве, у т.л. «Аб дзесяцінах у свеце, а падрабязней у Польшчы і Літве» (1801), «Аб яўрэях», «Аб камісіі адукацыі ў Літве» (абодва 1807), «Аб манетнай справе ў Польшчы і Літве» (нап. 1810). Быў ініцыятарам збірання народных песень і паданняў, у якіх бачыў крыніцу для вывучэння дахрысціянскай Польшчы і Літвы.

Бібліяграфія

Зноскі

  1. 1 2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
  2. 1 2 Tadeusz Czacki // CERL Thesaurus — Consortium of European Research Libraries. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. 1 2 Tadeusz Czacki // Internetowy Polski Słownik Biograficzny

Літаратура

Тэмы гэтай старонкі (17):
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Кавалеры ордэна Белага арла (Рэч Паспалітая)
Катэгорыя·Гісторыкі Літвы
Катэгорыя·Вучоныя паводле алфавіта
Катэгорыя·Памерлі ў 1813 годзе
Катэгорыя·Артыкулы пра асоб без альма-матар
Катэгорыя·Гісторыкі Польшчы
Катэгорыя·Памерлі ў Валынскай губерні
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
Катэгорыя·Кавалеры ордэна Святога Станіслава (Польшча)
Катэгорыя·Нарадзіліся ў 1765 годзе
Катэгорыя·Пахаваныя ў Валынскай вобласці
Катэгорыя·Нарадзіліся ў Валынскім ваяводстве (1566—1795)
Катэгорыя·Нарадзіліся 28 жніўня
Катэгорыя·Асобы
Катэгорыя·Памерлі 8 лютага
Катэгорыя·Гісторыкі Беларусі