Не блытаць з [[Ћ, ћ (гервь)|літара сербскага кірылічнага алфавіта]]. Пастаянная Дзірака — назва, якая часам выкарыстоўваецца для прыведзенай пастаяннай Планка, каэфіцыента, які звязвае вуглавую частату
2 π ν
{\displaystyle \omega =2\pi \nu }
(дзе ν — частата) фатона (ці іншага кванта) з яго энергіяй:
ℏ ω .
{\displaystyle E=\hbar \omega .}
Пастаянную Дзірака вызначаюць наступным чынам:
ℏ :=
h
2 π
= 1,054
571
628 ( 53 ) ×
10
− 34
{\displaystyle \hbar :={\frac {h}{2\pi }}=1{,}054,571,628(53)\times 10^{-34}}
6,582
118
99 ( 16 ) ⋅
10
− 16
{\displaystyle 6{,}582,118,99(16)\cdot 10^{-16},}
h
{\displaystyle h}
— (непрыведзеная) пастаянная Планка.
Сэнс увядзення прыведзенай канстанты Планка і шырокага яе выкарыстання ў тым, што ў важных формулах пры тэарэтычных разліках пры яе выкарыстанні знікае грувасткі множнік ці дзельнік 2π. У першую чаргу маецца на ўвазе сувязь дзеяння і фазы:
ℏ φ ,
{\displaystyle S=\hbar \varphi ,}
а таксама імпульсу з хвалевым вектарам:
p
= ℏ
k
{\displaystyle \mathbf {p} =\hbar \mathbf {k} }
і энергіі з цыклічнай частатой:
ℏ ω .
{\displaystyle E=\hbar \omega .}
Цыклічная (вуглавая) частата ў тэарэтычных разліках ужываецца часцей, чым звычайная частата, якая адрозніваецца ад яе множнікам 2π. Як вынік, з выкарыстаннем такой формы канстанты Планка многія формулы запісваюцца трохі прасцей. У тэарэтычнай фізіцы часта выкарыстоўваюцца сістэмы адзінак, у якіх пастаянная Дзірака безразмерная і роўная адзінцы (
1
{\displaystyle \hbar =1}
), што дазваляе яшчэ больш спрасціць формулы, дзякуючы таму, што велічыні ў парах “энергія і цыклічная частата”, “фаза і дзеянне”, “імпульс і хвалевы вектар” становяцца раўназначнымі і ўзаемазамяняльнымі.
Абазначаецца маленькай перакрэсленай лацінскай літарай ħ, у формулах называецца «h з рыскай» (англ. «h-bar») або «h перакрэсленае». Ва Унікодзе гэты сімвал займае пазіцыю U+0127; таксама маецца асобны сімвал «Planck constant over two pi» (U+210F,
ℏ
{\displaystyle \hbar }
).