Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Беларусі
Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь — ніжняя палата парламента Беларусі, утворанага па выніках зменаў і дапаўненняў у Канстытуцыю Беларусі, якія былі прынятыя на рэферэндуме ў лістападзе 1996.
Склад Палаты прадстаўнікоў — 110 дэпутатаў. Абранне дэпутатаў ажыццяўляецца на аснове ўсеагульнага, вольнага, роўнага, прамога выбарчага права пры таемным галасаванні. У 1996 дэпутаты Палаты прадстаўнікоў былі прызначаны Прэзідэнтам з часткі дэпутатаў Вярхоўнага савета XIII склікання. З 2000 года фарміраванне дэпутацкага корпусу адбываецца на аснове выбараў па мажарытарнай сістэме.
Гісторыя
IV скліканне (27 кастрычніка 2008 — 18 кастрычніка 2012 гг.)
За перыяд працы IV-га склікання самімі дэпутатамі быў ініцыяваны ўсяго адзін закон — «Аб абыходжанні з жывёламі».
Выбары
Выбары новага складу палаты прызначаюцца не пазней за чатыры месяцы і праводзяцца не пазней за 30 дзён да канчатка паўнамоцтваў палаты дзейснага склікання.
Пазачарговыя выбары палаты праводзяць на працягу трох месяцаў са дня датэрміновага спынення яе паўнамоцтваў.
Разам з тым, 68 дэпутатаў, або 61,8 % складу Палаты, з’яўляюцца сябрамі РГА «Белая Русь»[2], якая перыядычна дапускае магчымасць трансфармавання ў палітычную партыю.[3]
Крытэрыі для вылучэння кандыдатур
Дэпутатам Палаты прадстаўнікоў можа быць грамадзянін Рэспублікі Беларусь, які дасягнуў 21-гадовага ўзросту.
Дэпутаты Палаты прадстаўнікоў ажыццяўляюць свае паўнамоцтвы ў Парламенце на прафесійнай аснове, калі іншае не прадугледжана Канстытуцыяй. Дэпутат Палаты прадстаўнікоў можа быць адначасова членам Урада.
Адна і тое ж асоба не можа адначасова з’яўляцца членам двух палат Парламента. Дэпутат Палаты прадстаўнікоў не можа быць дэпутатам мясцовага Савета дэпутатаў. Не дапускаецца сумяшчэнне абавязкаў дэпутата Палаты прадстаўнікоў з адначасовым заняццем пасады Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь альбо суддзі.
Тэрміны паўнамоцтваў
Тэрмін паўнамоцтваў — чатыры гады. Паўнамоцтвы могуць быць падоўжаныя на падставе закона толькі ў выпадку вайны.
У выпадках і ў парадку, прадугледжаных Канстытуцыяй, паўнамоцтвы Палаты прадстаўнікоў могуць быць спыненыя датэрмінова.
Паўнамоцтвы Палаты прадстаўнікоў могуць быць датэрмінова спыненыя пры адмове ў даверы Ураду, выразе вотуму недаверу Ураду альбо двухразовай адмове ў дачы згоды на прызначэнне Прэм’ер-міністра.
Паўнамоцтвы Палаты прадстаўнікоў могуць быць таксама датэрмінова спыненыя на падставе заключэння Канстытуцыйнага Суда ў выпадку сістэматычнага або грубага парушэння палатамі Парламента Канстытуцыі.
Палата не можа быць распушчаная ў перыяд надзвычайнага або ваеннага становішча, у апошнія шэсць месяцаў паўнамоцтваў Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, у перыяд рашэння пытання аб датэрміновым вызваленні або зрушэнні Прэзідэнта з пасады Рэспублікі Беларусь.
Не дапускаецца роспуск палаты на працягу года са дня яго першага пасяджэння.
Сесіі
Першую пасля выбараў сесію склікае Цэнтральная камісія па выбарах і правядзенню рэспубліканскіх рэферэндумаў і пачынае сваю працу не пазней чым праз 30 дзён пасля выбараў. Адлік трыццацідзённага тэрміна для склікання і пачаткі працы першай сесіі Палаты прадстаўнікоў ажыццяўляецца са дня другога тура галасавання па выбарах яе новага складу. Калі другі тур галасавання па выбарах у Палату прадстаўнікоў не праводзяць, адлік трыццацідзённага тэрміна ажыццяўляецца са дня правядзення першага тура агульных выбараў у Рэспубліцы Беларусь.
Палата збіраецца на дзве чарговыя сесіі ў год.
Першая сесія адчыняецца 2 кастрычніка; яе працягласць не можа быць больш васьмідзесяці дзён.
Другая сесія адчыняецца 2 красавіка; яе працягласць не можа быць больш дзевяноста дзён.
Палата прадстаўнікоў у выпадку адмысловай неабходнасці склікаюць пазачарговую сесію па ініцыятыве Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, а таксама па патрабаванні большасці не менш двух трацін галасоў ад поўнага складу палаты па вызначанай позве дня.
Пазачарговыя сесіі склікаюць указамі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь.
Структура
Палата прадстаўнікоў абірае з свайго складу Старшыню Палаты прадстаўнікоў і яго намесніка.
Старшыня Палаты прадстаўнікоў і яго намеснік вядуць пасяджэнні і ведаюць унутраным распарадкам палат.
Палата прадстаўнікоў з свайго складу абірае пастаянныя камісіі і іншыя органы для вядзення законапраектнай працы, папярэдняга разгляду і падрыхтоўкі пытанняў, якія адносяцца да вядзення палат.
Паўнамоцтвы Палаты прадстаўнікоў
Палата прадстаўнікоў:
- разглядае па прапанове Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь альбо па ініцыятыве не менш 150 тысяч грамадзян Рэспублікі Беларусь, якія валодаюць выбарчым правам, праекты законаў аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у Канстытуцыю, аб тлумачэнні Канстытуцыі;
- разглядае праекты законаў, у тым ліку
- аб сцвярджэнні асноўных кірункаў унутранай і вонкавай палітыкі Рэспублікі Беларусь, ваеннай дактрыны, ратыфікацыі і дэнансацыі міжнародных дамоў;
- аб асноўным утрыманні і прынцыпах ажыццяўлення правоў, свабод і абавязкаў грамадзян; аб грамадзянстве, статусе замежнікаў і асоб без грамадзянства;
- аб правах нацыянальных меншасцей;
- аб сцвярджэнні рэспубліканскага бюджэту і справаздачы аб яго выкананні;
- аб усталяванні рэспубліканскіх падаткаў і збораў;
- аб прынцыпах ажыццяўлення адносін уласнасці;
- аб асновах сацыяльнай абароны;
- аб прынцыпах рэгулявання працы і занятасці;
- аб шлюбе, сям’і, дзяцінстве, мацярынстве, бацькоўстве, выхаванні, адукацыі, культуры і ахове здароўя;
- аб ахове навакольнага асяроддзя і рацыянальным выкарыстанні прыродных рэсурсаў;
- аб азначэнні парадку рашэння пытанняў адміністрацыйна-тэрытарыяльнай прылады дзяржавы;
- аб мясцовым самакіраванні;
- аб судаўладкаванні, судаводстве і статуце суддзяў;
- аб крымінальнай адказнасці;
- аб амністыі;
- аб аб’яве вайны і аб заключэнні міру;
- аб прававым рэжыме ваеннага і надзвычайнага становішча;
- аб усталяванні дзяржаўных узнагарод;
- аб тлумачэнні законаў;
- прызначае выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь;
- дае згоду Прэзідэнту Рэспублікі Беларусь на прызначэнне Прэм’ер-міністра;
- заслухоўвае даклад Прэм’ер-міністра аб праграме дзейнасці Урада і ўхваляе або адхіляе праграму (пры гэтым паўторнае адхіленне палатай праграмы азначае выраз вотуму недаверу Ураду);
- разглядае па ініцыятыве Прэм’ер-міністра пытанне аб даверы Ураду;
- па ініцыятыве не менш адной траціны ад поўнага складу Палаты прадстаўнікоў выяўляе вотум недаверу Ураду (пры гэтым пытанне аб адказнасці Урады не можа быць пастаўлены на працягу гады пасля ўхвалы праграмы яго дзейнасці;
- прымае адстаўку Прэзідэнта;
- высоўвае большасцю галасоў ад поўнага складу Палаты прадстаўнікоў абвінавачванне супраць Прэзідэнта ў здзяйсненні дзяржаўнай здрады або іншага цяжкага злачынства;
- на падставе якое адпавядае рашэння Савета Рэспублікі прымае большасцю не менш двух трацін галасоў ад поўнага складу рашэнне аб зрушэнні Прэзідэнта з пасады;
- адмяняе распараджэнні Старшыні Палаты прадстаўнікоў.
Палата прадстаўнікоў можа прымаць рашэнні па іншых пытаннях, калі гэта прадугледжана Канстытуцыяй.
Недатыкальнасць
Дэпутаты Палаты прадстаўнікоў карыстаюцца недатыкальнасцю пры выразе сваіх меркаванняў і ажыццяўленні сваіх паўнамоцтваў. Гэта не адносіцца да абвінавачвання іх у паклёпе і абразе.
На працягу тэрміна сваіх паўнамоцтваў дэпутаты Палаты прадстаўнікоў могуць быць арыштаваныя, іншай выявай пазбаўленыя асабістай волі толькі з папярэдняй згоды якая адпавядае палаты, за выключэннем здзяйснення дзяржаўнай здрады або іншага цяжкага злачынства, а таксама затрыманні на месцы здзяйснення злачынства.
Крымінальная справа ў стаўленні дэпутата Палаты прадстаўнікоў разглядаецца Вярхоўным Судом.
Паседжанні
Паседжанні палаты з’яўляюцца адчыненымі. Палата, калі гэтага патрабуюць інтарэсы дзяржавы, можа прыняць рашэнне аб правядзенні зачыненага паседжання большасцю галасоў ад яе поўнага складу. Падчас паседжанняў, у тым ліку і зачыненых, Прэзідэнт, яго прадстаўнікі, Прэм’ер-міністр і члены Урады могуць выступаць па-за чаргой якія запісаліся для выступу гэтулькі раз, колькі яны гэтага запатрабуюць.
Адно паседжанне ў месяц рэзервуецца для пытанняў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў і адказаў Урада.
Дэпутат Палаты прадстаўнікоў мае права звярнуцца з запытам да Прэм’ера-міністру, членаў Урада, кіраўнікоў дзяржаўных органаў, утвораных або абіраных Парламентам. Запыт павінен быць уключаны ў павестку дня палаты. Адказ на запыт належыць даць на працягу дваццаці сесійных дзён.
Паседжанне палаты лічыцца правамоцным пры ўмове, што на ім прысутнічае не менш двух трацін дэпутатаў ад поўнага складу палаты.
Галасаванні
Галасаванне ў Палаце прадстаўнікоў адчыненае і ажыццяўляецца асабіста дэпутатам шляхам падачы голасу «за» або «супраць». Таемнае галасаванне праводзіцца толькі пры рашэнні кадравых пытанняў.
Рашэнні
Рашэнні Палаты прадстаўнікоў прымаюцца ў форме законаў і пастаноў. Пастановы Палаты прадстаўнікоў прымаюцца па пытаннях распарадчага і кантрольнага характару.
Рашэнні лічацца прынятымі пры ўмове, што за іх прагаласавала большасць ад поўнага складу, калі іншае не прадугледжана Канстытуцыяй.
Законы аб асноўных напрамках унутранай і знешняй палітыкі Рэспублікі Беларусь, аб ваеннай дактрыне Рэспублікі Беларусь з’яўляюцца праграмнымі і лічацца прынятымі пры ўмове, калі за іх прагаласавала не менш двух трацін ад поўнага складу.
Старшыні Палаты прадстаўнікоў
- Анатоль Аляксандравіч Малафееў (1996—2000)
- Вадзім Аляксандравіч Папоў (21.11.2000 — 18.11.2004)
- Уладзімір Мікалаевіч Канаплёў (16.11.2004 — 02.10.2007)
- Вадзім Аляксандравіч Папоў (02.10.2007 — 27.10.2008)
- Уладзімір Паўлавіч Андрэйчанка (з 27.10.2008)
Зноскі
Літаратура
- Пляхимович И. И. Комментарий к Конституции Республики Беларусь: в 2 т. — Минск: Амалфея, 2015. — Т. 2. — 984 с.
Спасылкі
- Афіцыйны сайт Палаты прадстаўнікоў
- Казакевіч Андрэй Беларускі парламент эпохі незалежнасці: эвалюцыя дэпутацкага корпусу, 1990—2010 гады(недаступная спасылка)
Катэгорыя·Ніжнія палаты парламентаў паводле краін
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з непрацоўнымі спасылкамі
Катэгорыя·Гісторыя Беларусі (пасля 1990 года)
Катэгорыя·Парламент Беларусі