wd wp Пошук: ⬜

Макшанская мова

Макша́нская мова — фіна-ўгорская мова мардоўскай падгрупы фіна-волжскай групы фіна-ўгорскіх моў, на якой размаўляе фіна-ўгорскі народ макша.

Распаўсюджаная на захадзе рэспублікі Мардовія, у суседніх рэгіёнах (Ніжагародская, Ульянаўская, Пензенская, Разанская вобласці, рэспубліка Чувашыя), а таксама ў асобных раёнах Арэнбургскае і Тамбоўскае абласцей, рэспублік Татарстан і Башкартастан, Сібіры.

Колькасць носьбітаў

Колькасць носьбітаў макшанскай і эрзянскай мовы вылічыць і ўстанавіць дакладна вельмі цяжка з нагоды вузка распаўсюджанай этнічнай самасвядомасці сярод макшанаў і эрзянаў і традыцыйнасці ўжывання ў стаўленні адначасова да двух народаў разам этноніму «мардва». Часта макшане і эрзяне ўказваюць сваю нацыянальнасць як мардва, а сваю размоўную мову як мардоўскую (перапісы насельніцтва Расіі 2002 і 2010 гадоў).

У 2002 годзе пры перапісе насельніцтва Расіі прыкладна 610 000 чалавек[3] указалі сваё валоданне мардоўскай, макша-мардоўскай і эрзя-мардоўскай мовамі. Паводле перапісу насельніцтва Расіі 2010 года прыкладна 390 000 чалавек указалі валоданне мардоўскай мовай, з іх толькі 2025 чалавек указалі валоданне макшанскай[4].

Уключана ў Атлас знікаючых моў паводле версіі ЮНЕСКА[5].

Агульная характарыстыка

Пісьмовасць

Першыя запісы на мардоўскіх мовах адносяцца да канцу 17 ст., яны былі выкананы галандскім вандроўнікам Нікаляасам Вітсэнам. У сярэдзіне 19 ст. у выдадзеных макшанскіх і эрзянскай граматыках ужываўся лацінскі алфавіт, які засноўваўся на фанетычным прынцыпе.

У 1930-х гадах на хвалі ўсесавецкай латынізацыі быў уведзены агульны лацінскі алфавіт для макшанскай і эрзянскай моў, які пазней быў заменены на кірылічны.

Сучасны макшанскі алфавіт зацверджаны ў 1927 годзе, ён поўнасцю аналагічны эрзянскаму. Раней у часы Расійскай імперыі, а таксама пры рэформах графікі пры СССР у алфавіт дадаваліся дадатковыя літары, якія пазней былі скасаваны.

Сучасны макшанскі алфавіт

А а	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё	Ж ж
З з	И и	і й	К к	Л л	М м	Н н	О о
П п	Р р	С с	Т т	Ва ў	Ф ф	Х х	Ц ц
Ч ч	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ	Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю
Я я

Дыялекты

Макшанская мова падзяляецца на 5 дыялектаў: заходні, паўднёва-ўсходні, пераходны дыялект паміж заходнім і паўднёва-ўсходнім, цэнтральны дыялект і змяшаныя гаворкі.

• Заходні (зубу) дыялект — распаўсюджаны на крайнім захадзе Мардовіі, у Зубава-Палянскім і часткова ў Тарбееўскім раёнах.
• Змяшаныя гаворкі — распаўсюджаныя ў раёнах цеснага кантактавання макшанаў з эрзянамі і сярод макшанскай меншасці ў іншых рэгіёнах Расіі.
• Паўднёва-ўсходні — распаўсюджаны ў цэнтральнай частцы поўдня Мардовіі.
• Пераходны дыялект — распаўсюджаны на захад ад цэнтру рэспублікі, паміж заходнім і паўднёва-ўсходнім дыялектамі.
• Цэнтральны дыялект — распаўсюджаны на поўначы і значнай частцы цэнтру рэспублікі.

Грамадскае жыццё

Макшанская мова з’яўляецца дзяржаўнай мовай рэспублікі Мардовія нароўні з эрзянскай і рускай мовамі. Макшанская мова мова выкладаецца ў некаторых школах Мардовіі як навучальны прадмет з першага да адзінаццатага класа, таксама вядзецца навучальны працэс на мове ў некаторых школах з 1 па 4 класы.

На макшанскай мове выдаецца газета «Мокшень правда», а таксама часопісы «Мокша» і «Якстерь тяштеня».

Спасылкі

Вікіпедыя мае раздзел, напісаны

макшанскай

Зноскі

1. ↑ Перапіс-2010: Насельніцтва Расійскай Федэрацыі па ўладанні мовамі
2. ↑ UNESCO Atlas of the World’s Languages in Danger
3. ↑ Распространенность владения языками (кроме русского). Перапіс насельніцтва Расіі, 2002 г. Архівавана 14 красавіка 2012. (руск.)
4. ↑ Перапіс насельніцтва Расіі 2010 г. Архівавана 4 сакавіка 2012.
5. ↑ UNESCO Atlas of the World’s Languages in Danger Архівавана 27 чэрвеня 2012. (англ.)

Тэмы гэтай старонкі (5):
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Мовы Расіі
Катэгорыя·Макшанская мова
Катэгорыя·Мардоўскія мовы
Катэгорыя·Мовы і дыялекты паводле алфавіта