Елка сербская[1][2] (Picea omorika) — рэдкі ў дзікай прыродзе від дрэў роду Елка (Picea) сямейства Pinaceae. Адна з самых распаўсюджаных у культуры елак.
Для навуковай супольнасці елка сербская была адкрыта ў 1875 годзе[3] на гары Тара(руск.) бел. недалёка ад вёскі Заавіне(серб.) бел. сербскім батанікам Ёсіфам Панчычам[4][5].
Відавы эпітэт лацінскай назвы (omorika) ўзяты з сербскай мовы, дзе «оморика» — назва толькі гэтага віду елкі (астатнія называюцца «смрча»). Такім чынам, лацінскую назву гэтага віду можна перавесці як «Елка — сербская елка». У Сербіі гэты від таксама называюць сербск.: Панчићева оморика («елка Панчыча»), у гонар першаадкрывальніка расліны.
Гэта сярэдняга памеру вечназялёнае дрэва вышынёй 20-35 метраў, у выключных выпадках да 40 метраў вышынёй, з дыяметрам ствала да 1 метра[4]. Крона вузкапірамідальная, амаль калонападобная; сукі адносна кароткія, адлеглыя адзін ад аднаго і прыўзнятыя[5].
Парасткі жаўтлява-карычневыя, і густа апушаныя. Хваінкі 10-20 мм даўжынёй, сціснутыя ў папярочным перасеку, а таксама сіне-зялёныя зверху і бела-блакітныя ніжэй[4]. Паводле іншай крыніцы, іголкі 8-18 мм даўжынёй і 2 мм шырынёй, сціснутыя, з абодвух бакоў кілеватыя, знізу з двума белымі шырокімі вусцейкавымі каналамі, зверху бліскучыя, цёмна-зялёныя[5].
Шышкі 4-7 см даўжынёй, верацёнападобныя, цёмна-пурпуровыя (часам амаль чорныя) калі маладыя, пасля паспявання — цёмна-карычневага колеру[4]. Па іншых дадзеных, шышкі яйкападобна-даўгаватыя, 3-6 см даўжынёй, бліскучыя, карычневыя, шматлікія ўжо на маладых раслінах. Лускавінкі закругленыя, слабазубчастыя[5].
Эндэмік даліны ракі Дрына ў Заходняй Сербіі і Усходняй Босніі і Герцагавіне паблізу Вішаградзе. Яна расце толькі ў невялікім раёне плошчай каля 60 га, на вышынях паміж 800—1600 метрамі над узроўнем мора.
Picea omorika (шыракакеглевая форма) |
Па-за яе натуральнага арэала, Picea omorika мае вялікае значэнне ў садоўніцтве, як дэкаратыўнае дрэва ў вялікіх садках, у паўночнай Еўропе і Паўночнай Амерыцы цэніцца за вельмі прывабную форму кроны і здольнасць да росту на розных глебах, уключаючы шчолачныя, гліны, кіслотныя і пясчаныя глебы, хоць аддае перавагу вільготным суглінкам. Акрамя таго, вырошчваецца ў невялікіх колькасцях у лясной гаспадарцы для навагодніх елак, вытворчасці драўніны і паперы, асабліва ў паўночнай Еўропе, хоць яе павольны рост робіць яе менш важнай, чым Picea sitchensis або елка еўрапейская (Picea abies).
З-за абмежаванага арэала, яна не з’яўляецца асноўнай крыніцай харчавання для жывой прыроды, але яна забяспечвае прыкрыццё для птушак і дробных млекакормячых. Да ледніковых перыядаў плейстацэну, яна была распаўсюджаная на большай частцы Еўропы[4].
Зімаўстойлівая. Адносна дыма- і газаўстойлівая. Непатрабавальная да глебавых і кліматычных умоў.
У культуры распаўсюджаныя тыповая дзідападобная (высакагорная) форма, шырокакеглепадобная і розныя карлікавыя формы: