wd wp Пошук:
    ⬜

    Дзяржава Палесціна

    Дзяржава Палесціна (араб. دولة فلسطين‎‎) — дэ-юрэ незалежная часткова прызнаная дзяржава на Блізкім Усходзе, якое знаходзіцца ў працэсе стварэння. Незалежнасць Дзяржавы Палесціна па стане на жнівень 2018 года прызналі 137 з 193 дзяржаў-членаў ААН[1].

    Фарміраванне палесцiнскай дзяржавы прадугледжваецца ў адпаведнасці з рашэннямі ААН на тэрыторыі Заходняга берага ракі Iардан (або яго часткі, у тым ліку на тэрыторыі Усходняга Іерусаліма) і сектара Газа. Існуюць розныя прапановы па яго стварэнні ў залежнасці ад меркавання аб палесцiнскай дзяржаўнасці, а таксама розныя яго вызначэння як тэрыторыі.

    Дэ-факта Дзяржава Палесцiна па сённяшні дзень не створана і не валодае рэальным суверэнітэтам. Дзяржаўныя структуры сфармаваныя толькі часткова. У часовай сталіцы Рамале функцыянуюць прэзідэнт, урад і парламент. Аднак у дзяржаве няма арміі, хоць ёсць паліцыя і пры гэтым актыўна дзейнічаюць напаўвайсковыя арганізацыі. Няма сваёй валюты, у якасці грашовай адзінкі выкарыстоўваюцца новы ізраільскі шэкель і долар ЗША. У Палесцiне няма дзеючага міжнароднага аэрапорта, таму для палётаў у краіны свету вышэйшыя палесцiнскія дзяржаўныя дзеячы выкарыстоўваюць аэрапорт сталіцы Іарданіі Аман.

    Значная частка тэрыторыі Заходняга берага ракі Iaрдан акупавана ізраільскай арміяй, Усходні Іерусалім (і горад у цэлым) таксама знаходзіцца пад ix кантролем. Ізраіль кантралюе таксама практычна ўсе межы Палесцiнскіх тэрыторый, за выключэннем мяжы сектара Газа з Егіптам[2], але пры гэтым перашкаджае марскому паведамленню сектара Газа са знешнім светам. Палесцiнскія тэрыторыі, нягледзячы на ​​існаванне частковага палесцiнскага кіравання на іх, усё роўна разглядаюцца ААН як акупаваныя Ізраілем[3]. Прадстаўнікі ААП называюць Палесцiну «краінай пад ізраільскай акупацыяй»[4]. Сектар Газа і Заходні бераг ракі Iaрдан ўяўляюць сабой два эксклавы, падзеленыя тэрыторыяй Ізраіля, першы кантралюецца прыхільнікамі ХАМАС, прызнанага ў шэрагу краін тэрарыстычнай арганізацыяй, а другі — прыхільнікамі ФАТХ, арганізацыі, якая фармуе аснову АВП. Пасля працяглага канфлікту і спробаў ўрэгулявання 2 ліпеня 2014 года ХАМАС і ФАТХ пры ўдзеле пяці міністраў-хрысціян сфармавалі ўрад нацыянальнага адзінства, якое было прыведзена да прысягі прэзідэнтам Абасам[5][6]. Гэты ўрад праіснаваў да пачатку 2019 года і сышоў у адстаўку ў сувязі з так і не урэгуляванымі супярэчнасцямі паміж ФАТХ і ХАМАС, з прычыны чаго ўрад не мела кантролю над сектарам Газа[7].

    Этымалогія

    Назва «Палесцiна» паходзіць ад «Філісцiна» — назвы заселенaй ў старажытнасці філісцiмлянамі часткі міжземнаморскага ўзбярэжжа цяперашняга Ізраіля. Арабскiе заваёўнікі з 638 года называлі краіну «Фаласцiнa» у якасці арабскай формы назвы «Палесцiна».

    У часы брытанскага мандата назву «Палесцiна» замацавалася за падмандатнай тэрыторыяй. У сярэдзіне XX стагоддзя назва «палесцiнцы», утворанае ад слова «Палесцiна», стала ставіцца да арабаў, якiя пражываў на дадзенай тэрыторыі («палесцiнскі народ», «арабскі народ Палестыны»), хоць перш яно вызначала ўсіх жыхароў рэгіёну і ня насіла этнічнай афарбоўкі[8][9][10].

    У 1994 годзе, у выніку Пагадненняў ў Осла паміж Ізраілем і АВП, была ўтворана Палесцінская нацыянальная адміністрацыя (ПНА) у якасці кіраўніцтва на тэрыторыі, якая ўключае Заходні бераг ракі Iaрдан і сектар Газа. У сапраўдны момант ПНА часткова (разам з Ізраілем) кантралюе толькі Заходні бераг ракі Iaрдан, а сектар Газа фактычна кантралюецца рухам ХАМАС, якi, верагодна, плануе дамагацца незалежнасці сектара Газа ад ПНА[11]. ПНА імкнецца да міжнароднага прызнання незалежнасці Дзяржавы Палесціна[12], у сувязі з чым СМІ часта выкарыстоўваюць назву «Палесціна»[13][14][15] для абазначэння Палесцiнскай аўтаноміі і прызнанага некаторымі краінамі[16][17][18] Дзяржавы Палесцiна. Пры гэтым, у дакументах, падпісаных Ізраілем і Арганізацыяй вызвалення Палестыны па выніках «Пагадненняў ў Осла», ўжываецца тэрмін «Palestinian Authority» («Палесцiнская адміністрацыя»)[19][20][21].

    Гiсторыя

    Пры распадзе Асманскай імперыі пасля Першай сусветнай вайны еўрапейскія дзяржавы падзялілі многія з яе складальных абласцей у палітычныя адзінкі, паводле мандатаў Лігі Нацый, для іх уласных мэтаў і, да нашмат меншай ступені, згодна з пагадненнямі, якія былі дасягнуты з іншымі зацікаўленымі бакамі. На Блізкім Усходзе Сірыя (уключаючы Асманскі аўтаномны хрысціянскі Ліван і навакольныя тэрыторыі, якія сталі Ліванскай Рэспублікай) перайшла пад французскі кантроль, у той час як Месапатамія, Палесціна i Трансіарданія былі перададзеныя Англіі.

    Большасць з гэтых тэрыторый дасягнула незалежнасці на працягу наступных трох дзесяцігоддзяў без вялікіх складанасцяў, хоць у невялікай колькасці рэжымаў каланіяльная спадчына працягвалася прадастаўленнем выключных правоў на продаж і здабычу нафты, і захаваннем узброеных сілаў, каб абараніць іх. Аднак выпадак Палесцiны заставаўся праблематычным.

    Пасля вайны паўсталі два новых руху, заснаваныя на еўрапейскім нацыяналізме: Арабскі нацыяналізм, заснаваны на культурнай супольнасьці ўсіх арабскіх народаў, і Панарабізм, які заклікае да стварэння аб’яднанай дзяржавы для ўсіх арабаў.

    Пасля Другой сусветнай вайны, створаная Арганізацыя Аб’яднаных Нацый на Другой сесіі сваёй Генеральнай Асамблеі 29 лістапада 1947 года прыняла Рэзалюцыю № 181 аб плане падзелу Палесцiны на арабскую і яўрэйскую дзяржавы з прадастаўленнем асаблівага статусу раёна Ieрусаліма (уключаючы Віфлеем), якім кіраваў ААН. Вярхоўны арабскі камітэт Палесціны і Ліга арабскіх дзяржаў (ЛАГ), у адрозненнi aд яўрэйскix ciл, яе не прымае[22][23][24]. Гэта прывяло да першай араба-ізраільскай вайны, што пацягнула за сабой шматгадовы міжэтнічны канфлікт паміж яўрэямі і палесцiнцамі, а таксама паміж Ізраілем і арабскімі краінамі.

    Створаная ў 1964 годзе «Арганізацыя вызвалення Палесціны» (АВП) і яе саюзнікі не прызнавалі стварэння дзяржавы Ізраіль і вялі супраць яго тэрарыстычную вайну. Арабскія краіны, якія прынялі ў жніўні 1967 гады на арабскім саміце ў Хартуме (Судан) рашэнне, званае «трыма" НЕ “»: няма мiра з Ізраілем, няма прызнанні Ізраіля і няма перамоваў з ім, падтрымлівалі АВП.

    Абвяшчэнне Дзяржавы Палесціна адбылося 15 лістапада 1988 года ў Алжыры на сесіі Палесцiнскага нацыянальнага савета — вышэйшага дарадчага органа Арганізацыі вызвалення Палесціны (АВП) — 253 галасы «за», 46 — «супраць» і 10 чалавек утрымалі свой голас. Пры гэтым АВП не кантралявала якую-небудзь тэрыторыю, на якую прэтэндавала.

    У 1994 годзе ў выніку Пагадненняў ў Осла паміж Ізраілем і АВП ад 13 верасня 1993[25] была створана Палесцінская нацыянальная адміністрацыя (ПНА). Пытанне стварэння будучай дзяржавы дамова не прадугледжвае; пры гэтым «абодва бакі ўзялі на сябе канкрэтнае абавязацельства не прымаць ніякіх аднабаковых дзеянняў па змяненні статусу Заходняга берага ракі Iардан і сектары Газа»[26].

    29 лістапада 2012 года па выніках галасавання ў Генеральнай Асамблеі ААН (138 галасоў «за», 9 — «супраць», 41 краіна ўстрымалася) «надаць Палесцiне статус дзяржавы-назіральніка пры Арганізацыі Аб’яднаных Нацый, якая не з’яўляецца яе членам, без шкоды для набытых правоў, прывілеяў і ролі Арганізацыі Вызвалення Палесцiны ў Арганізацыі Аб’яднаных Нацый як прадстаўніка палесцiнскага народа згодна адпаведным рэзалюцыям і практыцы»[27][28][29].

    5 студзеня 2013 года быў выдадзены ўказ старшыні ПНС Махмуда Абаса, які прадпісваў надалей замест назвы «Палесцінская нацыянальная адміністрацыя» выкарыстоўваць у афіцыйных мэтах выключна назву «Дзяржава Палесцiна»[30][31].

    Міжнародна-прававое прызнанне

    Асноўны артыкул: Міжнародна-прававы статус Дзяржавы Палесціна

         Дзяржава Палесцiна     Краіны, якія прызналі Дзяржаву Палесціна     Краіны, якія не прызналі Дзяржаву Палесціна

    Дзяржава Палесцiна афіцыйна прызнана 137 дзяржавамі-членамі ААН і ўваходзіць у склад Лігі Арабскіх Дзяржаў, але не мае статусу паўнапраўнага члена ААН, паколькі не прызнана трыма дзяржавамі-пастаяннымі членамі Савета Бяспекі ААН (ЗША, Вялікабрытаніяй і Францыяй), а таксама большасцю краін Еўрасаюза, Японіяй і некаторымі іншымі. На студзень 2019 года шэраг краін, у прыватнасці, Ізраіль, Іспанія, Нарвегія, ЗША, Швецыя і некаторыя іншыя гэта рашэнне не прызналі[32][33].

    У краінах, ужо якія прызналі Дзяржава Палесцiна, дыпламатычныя прадстаўніцтвы АВП дзейнічаюць пад шыльдай пасольстваў Дзяржавы Палесцiна.

    Нягледзячы на ​​шырокае міжнароднае прызнанне, бязвізавы ўезд на сваю тэрыторыю уладальнікам палестынскага пашпарты далі толькі 36 краін. Для параўнання: жыхары ЗША, Германіі, Люксембурга і Даніі, не маючы візы, могуць наведаць 172 дзяржавы. Грамадзяне з пашпартамі Бельгіі, Італіі і Галандыі могуць уехаць у 171 краіну. Ізраільцяне могуць наведаць 144 краіны[34].

    Межы i насельнiцтва

    План ААН па раздзелу Палесцiны 1947 года.
    Яўрэйскiя паселішчы ў Палесцiне (2006).

    Як вынікае з рэзалюцыі 181 Генеральнай асамблеі ААН ад 29 лістапада 1947 года аб падзеле брытанскай мандатнай тэрыторыі Палесцiны, на яе тэрыторыі павінны былі быць створаныя дзве незалежныя дзяржавы — яўрэйская (Дзяржава Ізраіль) і арабская, а таксама Вялікі Ieрусалім — тэрыторыя, падкантрольная ААН. Кожная з дзяржаў павінна былa складацца з трох тэрыторый, якія мяжуюць адзін з адным толькі кутамі. Арабы адмовіліся прыняць план ААН і не прызналі факт самаабвяшчэння яўрэйскай дзяржавы. 15 мая 1948 года сілы арабскай каалiцыi ўварваліся на тэрыторыю, адведзеную ААН будучай яўрэйскай дзяржаве, з поўначы, усходу і поўдня. У выніку араба-ізраільскай вайны 1948 гады каля паловы тэрыторый, вылучаных пад арабскую дзяржаву, а таксама Заходні Іерусалім, апынуліся пад кантролем дзяржавы Ізраіль. Астатнія тэрыторыі мандата, уключаючы і Усходні Іерусалім, апынуліся пад кантролем Іарданіі і Егіпта і заставаліся пад іх кіраваннем да Шасцідзённай вайны, у выніку якой яны перайшлі пад кантроль Ізраіля.

    Да пачатку 1980-х гадоў арабскія дзяржавы (за выключэннем Егіпта) не прызнавалі права дзяржавы Ізраіль на існаванне і падтрымлівалі прэтэнзіі палесцiнскіх арабаў на тэрыторыю Ізраіля. У канцы 1980-х гадоў «Арганізацыя вызвалення Палестыны» (АВП) прызнала дэ-факта араба-ізраільскія мяжы па стане на 4 чэрвеня 1967 года. Гэта прызнанне зрабіла магчымым заключэнне ў 1993 годзе Пагадненняў Осла паміж Ізраілем і АВП і стварэнне Палесцінскай нацыянальнай адміністрацыі (ПНА).

    Тым не менш рух «ХАМАС», у шэрагу краін прызнаны тэрарыстычным, да гэтага часу не прымае права Ізраіля на існаванне. У апошні час з’явіліся паведамленні аб тым, што некаторыя прадстаўнікі ХАМАС ўсё ж лічаць магчымым казаць пра верагоднасць працягу перамір’я ў выпадку адыходу Ізраіля да межаў 1967 года, вызвалення Ізраілем усіх палесцiнскіх зняволеных і прадастаўлення магчымасці бежанцам вярнуцца на свае землі. Падобнага меркавання прытрымліваюцца і некаторыя прадстаўнікі ФАТХ.

    У прыватнасці, часовы павераны ў справах Дзяржавы Палесціна ў Расіі Фаед Мустафа (прадстаўнік партыі ФАТХ, якая прайграла на парламенцкіх выбарах у ПНА ў 2006 годзе, але ўтрымала кантроль над Заходнім берагам ракі Iaрдан) сцвярджае[35]:

    «Гэта датычыцца статусу Ieрусаліма, дзе пазіцыя Палесцiны супадае з пунктам гледжання міжнароднай супольнасці: Усходні Ieрусалім становіцца сталіцай Палесцiны, Заходні — сталіцай Ізраіля. Гэта тычыцца вяртання бежанцаў. Ёсць адпаведная рэзалюцыя Генасамблеі ААН 194 ад снежня 1947 года, мы згодныя з ёй. Ізраілю застаецца толькі выканаць яе — і пытанне будзе вырашана. Калі казаць коратка, то ўсё залежыць ад волі Ізраіля — калі Ізраіль спыніць акупацыю, вырашыць гэтую галоўную праблему, думаю, усе пытанні адразу вырашацца.»

    Варта адзначыць, што інтэрв’ю змяшчае недакладнасці — па названай рэзалюцыі Ieрусалім пераходзіць пад кантроль ААН, а не Палесцiны і Ізраіля (з чым Фаед, як відаць з тэксту інтэрв’ю, не згодны). Больш за тое, са сцвярджэннем Фаеда не згодныя як законна выбраныя прадстаўнікі ад ХАМАС (не прызнаюць Ізраіль наогул), так і прадстаўнікі Ізраільскага ўрада. Пры гэтым, у Асноўным законе ПНА у якасці яе сталіцы паказаны Ieрусалім без ўказання на якую-небудзь яго частку.

    У чэрвені 2009 года прэзідэнт Расіі Дзмітрый Мядзведзеў, выступаючы на ​​сустрэчы з пастаяннымі прадстаўнікамі краін — членаў Лігі арабскіх дзяржаў у Каіры, заявіў: «Абавязковым вынікам такога ўрэгулявання павінна стаць стварэнне незалежнай, суверэннай і жыццяздольнай палесцiнскай дзяржавы са сталіцай ва Усходнім Ieрусаліме, суіснаванне ў міры і бяспецы з усімі краінамі рэгіёну, зразумела, і з Ізраілем.»[36].

    Пры гэтым кіраўнікі ПНА неаднаразова заяўлялі пра тое, што іх мэтай з’яўляецца стварэнне дзяржавы, «свабоднай ад яўрэяў», што выклікае непрыманне і адпаведныя гістарычныя паралелі з палітыкай Трэцяга рэйха як у Ізраілі, так і за яго межамі[37][38][39][40].

    Гл. таксама

    Зноскі

    1. ↑ В Израиле назвали «пощечиной» признание Колумбией независимости Палестины(нявызн.). Росбизнесконсалтинг (9 жніўня 2018). Праверана 10 жніўня 2018.
    2. ↑ Palestinians celebrate status upgrade at UN
    3. ↑ Status of Palestine in the United Nations Архівавана 10 снежня 2012 года.
    4. ↑ U.N. Assembly, in Blow to U.S., Elevates Status of Palestine // nytimes.com
    5. ↑ Махмуд Аббас привел к присяге палестинское правительство национального единства во главе с Рами Хамдаллой
    6. ↑ ФАТХ и ХАМАС сформировали правительство единства
    7. ↑ Аббас принял отставку правительства Палестины(нявызн.). Росбизнесконсалтинг (29 студзеня 2019). Праверана 29 студзеня 2019.
    8. ↑ Нетаньяху Б. Место под солнцем, Глава 4
    9. ↑ Борис Шустеф. Палестинец Шарон // «Еврейский мир», 24 мая 2002 года.
    10. ↑ The Palestinian Identity(нявызн.) (недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 9 жніўня 2011. Праверана 30 кастрычніка 2010.
    11. ↑ Сектор Газа готовится к отделению — Коммерсантъ, 24.07.2012
    12. ↑ Аббас подал в ООН заявку на признание Палестины // Lenta.Ru, 23.09.2011
    13. ↑ Российская Газета, сюжет/раздел «Палестина и Израиль»
    14. ↑ Палестину приняли в ЮНЕСКО — Вести. Ru, 31.10.2011(недаступная спасылка)
    15. ↑ Международный уголовный суд отклонил иск Палестины к Израилю — Lenta.Ru, 04.04.2012
    16. ↑ Парламент Исландии признал независимость Палестины — Lenta.Ru, 15.12.2011
    17. ↑ Таиланд признал независимость Палестины — Lenta.Ru, 20.01.2012
    18. ↑ Правительство Чили признало независимость Палестины — Lenta.Ru, 07.01.2011
    19. ↑ Declaration of Principles, September 13, 1993(англ.)
    20. ↑ Agreement on the Gaza Strip and the Jericho Area, May 4, 1994(англ.)
    21. ↑ Agreement on Preparatory Transfer of Powers and Responsibilities, August 29, 1994(англ.)
    22. ↑ Резолюция ГА ООН № 181/ІІ
    23. ↑ Резолюция Генеральной Ассамблеи ООН 181, 12.10.2010.(недаступная спасылка)
    24. ↑ EXPERIENCES IN ARAB AFFAIRS 1943—1958 Архівавана 17 ліпеня 2012.(англ.)
    25. ↑ Declaration of Principles On Interim Self-Government Arrangements|September 13, 1993
    26. ↑ Опасность преждевременного признания Палестинского государства(руск.) . МИД Израиля (15 Июня 2011). Архівавана з першакрыніцы 4 снежня 2012. Праверана 2 снежня 2012.
    27. ↑ Генассамблея ООН повысила статус Палестинской автономии Архівавана 31 кастрычніка 2014. — euronews, 29/11/2012
    28. ↑ Резолюция ГА ООН № 16/19 от 29.11.2012 «Статус Палестины в Организации Объединённых Наций».(нявызн.) (недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 29 кастрычніка 2013. Праверана 6 снежня 2012.
    29. ↑ Генеральная Ассамблея ООН 138 голосами «за» предоставила Палестине статус государства-наблюдателя при ООН, не являющегося её членом(нявызн.). ООН (29 лістапада 2012). Архівавана з першакрыніцы 1 снежня 2012. Праверана 30 лістапада 2012.
    30. ↑ Abbas replaces ‘PNA’ with Palestine(нявызн.) (недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 сакавіка 2013. Праверана 16 студзеня 2013.
    31. ↑ Information Ministry to Use ‘State of Palestine’ on Press Cards Архівавана 15 студзеня 2013 года.. — WAFA, 8 января 2013 года.
    32. ↑ США не будут называть Палестинскую автономию «Государством Палестина»(нявызн.). Русская служба «Голоса Америки» (8 студзеня 2013). Архівавана з першакрыніцы 19 студзеня 2013. Праверана 13 студзеня 2013.
    33. ↑ State of Palestine Name Change Shows Limitations(англ.) . Associated Press (7 студзеня 2013). Архівавана з першакрыніцы 19 студзеня 2013. Праверана 13 студзеня 2013.
    34. ↑ С палестинским паспортом не попутешествуешь(нявызн.) (недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 7 кастрычніка 2013. Праверана 7 кастрычніка 2013.
    35. ↑ См. его интервью «Интерфаксу»: Временный поверенный Палестины в РФ: Основная помощь, которую мы ждём от международного сообщества, — давление на Израиль, 15 апреля 2008 года Архівавана 7 сакавіка 2009.
    36. ↑ Выступление на встрече с постоянными представителями стран — членов Лиги арабских государств. 23 июня 2009 года.
    37. ↑ Абу-Мазен: «Никаких евреев на территории палестинского государства»; 01.08.2010(нявызн.) (недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 30 студзеня 2012. Праверана 29 снежня 2011.
    38. ↑ Представитель ООП в США: «Наше государство будет свободно от евреев», 27 декабря 2011 г.
    39. ↑ Yori Yanover Abbas: Palestinian State Will Be ‘Judenrein’(англ.) . jewishpress.com (30 ліпеня 2013). Архівавана з першакрыніцы 15 верасня 2013. Праверана 28 жніўня 2013.
    40. ↑ SARAH HONIG Another Tack: Judenfrei is fine and dandy(англ.) . jpost.com (8 жніўня 2013). Архівавана з першакрыніцы 15 верасня 2013. Праверана 28/08/2013.

    Лiтаратура

    Спасылкi

    Тэмы гэтай старонкі (5):
    Катэгорыя·Старонкі з няправільным сінтаксісам спасылак на крыніцы
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Старонкі з модулем Hatnote з чырвонай спасылкай
    Катэгорыя·Дзяржава Палесціна
    Катэгорыя·Дзяржавы паводле алфавіта
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з непрацоўнымі спасылкамі