wd wp Пошук:
    ⬜

    Верхнялужыцкая мова

    Верхнялужыцкая мова (в.-луж.: hornjoserbska rěč) — мова лужыцкіх сербаў і адна з афіцыйных моў Германіі.

    Адносіцца да славянскай групы моў. Агульны лік носьбітаў — каля 40 000 чалавек, яны жывуць у Саксоніі. Лік носьбітаў мовы ў штодзённым жыцці значна ніжэйшы.

    Пашырэнне

    Агульны лік лужыцкіх сербаў у Горнай Лужыцы — 40 000, аднак актыўна карыстаюцца мовай — 13 000. Агульны лік лужычан у Дольнай Лужыцы — 20 000, аднак актыўна карыстаюцца мовай — 7 000. У адрозненні ад ніжнялужыцкай мовы верхнялужыцкая мова не знаходзіцца на мяжы вымірання. Усяго ж пражываюць у Лужыцы прыкладна 600 000 чалавек — лужычанаў і нялужычанаў (немцаў). Цэнтрам верхнялужыцкай культуры з’яўляецца горад Баўцэн у Саксоніі.

    распаўсюджанне лужыцкае мовы

    Асаблівасці

    Націск заўсёды падае на першы склад. Шэраг фанетычных асаблівасцей збліжае горнасербскую мову з беларускай: наяўнасць фрыкатыўнага /h/, змякчэнне гукаў /d/, /t/ адпаведна да /dź/, /ć/, наяўнасць прыстаўнога /в/.

    Алфавіт

    літара назва асноўны
    аллофон(МФА)    		 іншыя
    алафоны
    A aa[a]
    B bbej[b][p]
    C ccej[ts][dz]
    Č ččej[tʃ][dʒ]
    Ć ć[3]ćet[tʃ][dʒ]
    D ddej[d][t]
    Dź dźdźej[dʒ][tʃ]
    E eej[ɛ]
    Ě ěět[e][ɛ], [ej]
    F fef[f]
    G ggej[g][k]
    H hha[ɦ]
    Ch chcha[x][k], [kʰ]
    I ii[ɪ]
    J jjot[j]
    K kka[k][g]
    Ł łeł[w]
    літара назва асноўны
    алафон(МФА)    		 іншыя
    алафоны
    L lel[l]
    M mem[m]
    N nen[n][ŋ][4]
    Ń ńejn[nʲ]
    O oo[ɔ]
    Ó óót[o]
    P ppej[p][b]
    R rer[r][ʁ]
    Ř řeř[ʃ]
    S ses[s][z]
    Š šeš[ʃ][ʒ]
    T ttej[t][d]
    U uu[ʊ]
    W wwej[w]
    Y yypsilon[ɨ]
    Z zzet[z][s]
    Ž žžet[ʒ][ʃ]

    Прыклад тэксту

    У рэгіёне распаўсюджвання горналужыцкай мовы табліцы з назвамі гарадоў і вуліц часта двухмоўныя.

    «Naša wjeska»

    To je naša wjeska. Blisko wjeski je lěs. Tam widźiš našu chěžu. Wokolo chěže je zahroda. W zahrodźe je naša wowca. Naša kruva tam njeje. Tu je dróha do města. Widźiš tam šulu? Tam je naš wučer. Wučer ma psyka. Blisko zahrody je naš susod. Susod ma awto a jědźe do města. Maš doma tež awto? Blisko dwora je štom. Wokoło štoma je trawa. Što hišće widźiš?

    «Нашая вёска»

    Гэта наша вёска. Паблізу вёскі ё лес. Там бачыш нашу хату. Вакол хаты агароджа. У агароджы нашая авечка. Нашая карова там не есь. Вось дарога ў горада. Бачыш там школу? Там наш настаўнік. Настаўнік мае сабаку. Паблізу агароджы наш сусед. Сусед мае аўтамабіль і ездзіць у горад. А ты маеш дома аўтамабіль? Паблізу двара ё дрэва. Вакол дрэва трава. Што яшчэ ты бачыш?

    Зноскі

    1. ↑ UNESCO(англ.) . — UNESCO Atlas of the World’s Languages in Danger. Архівавана з першакрыніцы 5 жніўня 2012. (Праверана 22 верасня 2012)
    2. ↑ Helsinki.fi(англ.)  (недаступная спасылка). — UNESCO Red Book on Endangered Languages by Tapani Salminen. Архівавана з першакрыніцы 22 жніўня 2012. (Праверана 22 верасня 2012)
    3. ↑ У новай версіі ć знаходзіцца пасля č. Да 2005 года ў алфавіце можна сустрэць ć пасля t.
    4. ↑ Перад g і k вымаўляецца як [ŋ].

    Спасылкі

    Вікіпедыя

    Вікіпедыя мае раздзел, напісаны

    Верхнялужыцкай

    Тэмы гэтай старонкі (5):
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Катэгорыя·Мовы і дыялекты паводле алфавіта
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы са спасылкамі на элементы Вікідадзеных без беларускага подпісу
    Катэгорыя·Верхнялужыцкая мова
    Катэгорыя·Мовы Германіі