wd wp Пошук: ⬜

Аэрастат

Аэрастат (спрошчана і не цалкам дакладна — паветраны шар; ад грэчаскага аэр — паветра, стата — стаячы) — лятальны апарат лягчэй за паветра, які выкарыстоўвае для палёту пад’ёмную сілу змешчанага ў абалонцы газу (або нагрэтага паветра) са шчыльнасцю меншай, чым шчыльнасць навакольнага паветра (згодна з законам Архімеда)[2].

Тыпы

Адрозніваюць прывязныя, вольналятаючыя і аэрастаты з рухавіком — дырыжаблі.

Па тыпу напаўнення аэрастаты дзеляцца на:

• газавыя — шарльеры,
• цеплавыя — мангальф’еры,
• камбінаваныя (газавыя і цеплавыя адначасова) — раз’еры.

Для напаўнення шарльераў ўжываліся і ўжываюцца вадарод і (радзей) асвятляльны газ; але гэтыя газы гаручыя, а іх сумесі з паветрам выбухованебяспечныя, што патрабуе дадатковых мер засцярогі. Дадзенага недахопу пазбаўлены інэртны гелій, які таксама выкарыстоўваецца ў шарльерах; аднак гелій досыць дарагі, што перашкаджае яго паўсюднаму ўжыванню ў паветраплаванні.

Мангальф’еры напаўняюць нагрэтым паветрам.

Выкарыстанне

Аэрастаты ўпершыню дазволілі чалавеку падняцца ў паветра, а пазней і дасягнуць стратасферы.

У Расіі адным з арганізатараў палётаў на аэрастатах для навуковых даследаванняў атмасферы быў А. М. Каванько.

Адна з асноўных сфер выкарыстання — ўздым на неабходную вышыню сістэм відэаназірання, сувязі, атрымання метэададзеных.

Падчас Другой сусветнай вайны аэрастаты шырока ўжываліся для абароны гарадоў, прамысловых раёнаў, вайскова-марскіх баз і іншых аб’ектаў ад нападу з паветра. Дзеянне аэрастатаў загароды было разлічана на пашкоджанне самалётаў пры сутыкненні з трасамі, абалонкамі або падвешваемымі на трасах зарадамі выбуховага рэчыва. Наяўнасць у сістэме СПА аэрастатаў загароды прымушала самалёты суперніка лятаць на вялікіх вышынях і ўскладняла прыцэльнае бамбакіданне з пікіравання.

Акрамя выкарыстання ў сістэме СПА прывязныя аэрастаты ўжываюцца для назірання за полем бою, карэктавання артылерыйскага агню і выведкі.

Два аэрастаты ляталі ў атмасферы Венеры. У чэрвені 1985 з савецкіх аўтаматычных міжпланетных станцый «Вега-1» і «Вега-2», праляталі ў ваколіцах планеты, было «скінута» па пасадачнаму модулю і па атмасфернаму зонду. Аэрастатныя зонды знізіліся на парашутах і пасля напаўнення іх абалонак геліем пачалі дрэйф у атмасферы планеты на вышыні 53-55 км, праводзячы вымярэнні метэаралагічных параметраў. Працягласць працы абодвух зондаў склала больш за 46 гадзін.

У канцы 1920-х нямецкі фізік Плаўсан з поспехам ужывае прывязныя аэрастаты ў якасці прымальнікаў атмасфернай электрычнасці. З адзіночнага аэрастата ў яснае надвор’е ўдавалася зняць да 3,5 кілават электрычнай магутнасці пры напрузе каля 120 кілавольт. Пазней з гэтым эфектам сутыкнуліся пры выкарыстанні трасоў аэрастатаў загароды ў якасці антэн далёкай радыёсувязі. Гэтая тэхналогія можа прымяняцца для аўтаномнага энергазабеспячэння. Выхад энергіі можа быць павышаны з дапамогай дугавога разрадніка, падвешанага на тросе пад аэрастатам для іанізацыі атмасферы.

Рэкорды

27 мая 1931 года Агюст Пікар і Паўль Кіпфер першымі здолелі дасягнуць стратасферы на паветраным шары.

31 жніўня 1933 г. Аляксандр Даля, знаходзячыся на борце адкрытага паветранага шара, зрабіў першы здымак, на якім бачная закругленасць Зямлі.

Геліевы аэрастат Explorer II, пілатуемы афіцэрамі Авіяцыйнага корпуса Сухапутных войскаў ЗША (капітанам Оўрылам А. Андэрсанам, маёрам Уільямам Кепнэрам і капітанам Альбертам У. Стывенсам), дасягнуў новай рэкорднай вышыні ў 22066 м (72395 футаў) 11 лістапада 1935 г. У 1934 годзе 30 студзеня рэкорд вышыні ў 22 000 м (72178 футаў) быў узяты на савецкім стратасферным аэрастаце «Осоавиахим-1». Дадзены рэкорд быў азмрочаны сумнай падзеяй. Падчас спуску загінулі аэранаўты П. Ф. Федасеенка, А. Б. Васенка і І. Д. Усыскін [3].

Бягучы рэкорд устанавіў 24 кастрычніка 2014 Алан Юстас, падняўшыся на вышыню каля 41.421 метра ў скафандры, прымацаваным да паветранага шару над амерыканскім штатам Нью-Мексіка.

Рэкорд вышыні для шматмеснага пілатуемага аэрастата быў устаноўлены 4 мая 1961 года: Малькольм Рос і Віктар Пратэр на шары Stratolab V стартавалі з палубы карабля USS Antietam ў Мексіканскім заліве і падняліся на вышыню 34668 м (113739 футаў).

1 сакавіка 1999 г Бертран Пікар і Браян Джонс адправіліся на аэрастаце Breitling Orbiter 3 з швейцарскай вёскі Шато-д’О (Château d’Oex) у першы беспасадачны кругасветны палёт. Яны прызямліліся ў Егіпце пасля 40.814 кіламетраў палёту праз 19 дзён, 21 гадзіну і 55 хвілін (сярэдняя хуткасць 85,4 км / г).

Рэкорд вышыні для беспілотнага шара складае 53,0 км (173882 футаў). Шар быў запушчаны JAXA 25 мая 2002 года з прэфектуры Іватэ, Японія. Гэта самая вялікая вышыня, калі-небудзь дасягнутая паветраплавальных апаратам. Толькі ракеты, ракетныя самалёты і артылерыйскія снарады могуць лятаць вышэй.

Літаратура

• Эмден Р. Асновы пілатажу аэрастатаў. Архівавана 4 сакавіка 2016.— М.; Л., 1936.— 135 с. (DjVu-файл, 5,6 МБ; гл. таксама орыгінальнае нямецкае выданне, 1910 г.; пілатаж газавых аэрастатаў)
• Silberer V. Grundzüge der praktischen Luftschiffahrt.— Berlin, 1909.  (нем.) (эксплуатацыя газавых аэрастатаў; гл. не DjVu-, а PDF-файл)

Зноскі

1. ↑ Малюнак з Энцыклапедычнага слоўніка Бракгаўза і Ефрона, 1890—1907 г.
2. ↑ Авиация: Энциклопедия / Гл. ред. Г. П. Свищёв. — М.: БРЭ, 1994. — С. 90-91. — 736 с.
3. ↑ Катастрофа стратастата «Осоавиахим-1» Архівавана 19 ліпеня 2012.

Тэмы гэтай старонкі (1):
Катэгорыя·Авіяцыя