Legalize Belarus — беларуская грамадзянская кампанія, якая накіравана на лібералізацыю наркатычныга заканадаўства Беларусі, а таксама асвету ў галіне ўжывання псіхаактыўных рэчываў[1][2].
Legalize Belarus узнікла ў 2017 годзе ў сувязі з чарговымі ўзмацненнямі жорсткасці рэгулявання абароту наркотыкаў. Аснову кампаніі склалі разнастайныя моладзевыя актывісты, у тым ліку з грамадскага руху «Дзея» і ініцыятывы «Students For Liberty Belarus»[3]. Разам з рухам «Матулі 328», які аб’яднаў бацькоў асуджаных па артыкуле 328 (Незаконны абарот наркатычных сродкаў, псіхатропных рэчываў, іх прэкурсораў і аналагаў) Крымінальнага Кодэкса, шэраг беларускіх актывістаў выступілі з прапановамі паслаблення антынаркатычнага заканадаўства і абвяшчэння амністыі па некаторых частках 328 артыкула.[4]
У межах кампаніі Legalize Belarus актывісты арганізоўвалі збор подпісаў па дэкрыміналізацыі каноплі[5], ладзілі падпісанне паштовак салідарнасці з асуджанымі па 328 артыкуле[6].
У 2017-2018 гадах актывісты зладзілі шэраг вулічных акцыяў. У лютым 2018, у межах мясцовых выбараў актывісты кампаніі зладзілі санкцыяваны пікет каля ўніверсама «Цэнтральнага»[7][8]. Тагачасная глава ЦВК Беларусі Лідзія Ярмошына ахарактарызавала правядзенне падобнай акцыі як выпіваючы выпадак, аднак ніякіх санкцый супраць арганізатараў прыменена не было. У красавіку 2018 году Legalize Belarus правялі пікет на плошчы Незалежнасці ў Мінску каля Дому Ураду Беларусі[9].
У 2019-м годзе актывісты Legalize Belarus праводзілі вялікі шэраг вулічных акцыяў. Вясной актывісты кампаніі ладзілі акцыю салідарнасці з пакаранымі за «экстрэмізм»[10] і разам з рухам «Матулі 328» патрабавалі рэформаў антынаркатычнага заканадаўства[11].
Падчас правядзення I Еўрапейскіх гульняў у 2019 годзе ў Мінску, Legalize Belarus дамаглося частковага дазволу на ўжыванне канабісу і амфетаміну для спартоўцаў-удзельнікаў спаборніцтваў.[12]
Улетку 2019 года ў сусветны дзень «Support. Don’t Punish», які прысведчаны праблеме антынаркатычнага заканадаўства ў свеце, Legalize Belarus правялі фестываль, у межах якога прайшоў канцэрт, воркшопы, а таксама імправізаваны мітынг.[13]
У верасні 2019 года актывісты Legalize Belarus разам з калегамі з Задзіночання беларускіх студэнтаў, а таксама шэрагу іншых ініцыятываў, аб’ядналіся ў Моладзевы блок дзеля высоўвання ў Палату прадстаўнікоў Рэспублікі Беларусь[14]. Падчас парламенцкай кампаніі аб’яднаная кааліцыя прадставіла ўласны законапраект па дэкрыміналізацыі пэўнай колькасці псіхаактыўных рэчываў і адпаведных зменах у заканадаўства Беларусі[15]. Акрамя таго, актывістам руху ўдалося правесці шэраг вулічных мітынгаў і акцыяў[16][17][18]. Па выніках кампаніі ніводны з кандыдатаў Моладзевага блоку не быў абраны ў Парламент[19].
Пачынаючы з 2020 году і па сённяшні дзень, у сувязі з рэпрэсіямі супраць грамадзянскай супольнасці пасля пратэстаў, Legalize Belarus была вымушана спыніць сваю дзейнасць на тэрыторыі Беларусі. Цяпер арганізацыя займаецца асветай і маніторынгам навінаў у сферы наркапалітыцы і псіхаактыўных рэчываў.[1]
Legalize Belarus выступае за частковую дэкрыміналізацыю захоўвання і ўжывання шэрагу псіхаактыўных рэчываў. Па меркаванню Legalize Belarus, адказнасць за наяўнасць адносна невялікіх доз лёгкіх наркотыкаў мусіць быць перанесена ў Адміністратыўны кодэкс, а ў якасці мер пакарання павінны прызначацца штрафы, арышт да 15 сутак ці папраўчыя працы[3]. Дзеля гэтага прапануецца ўвесці тэрміны «нязначны» і «значны» памер наркотыкаў, якія дазволяць размежаваць адказнасць. Актывісты таксама прапаноўваюць прыбраць паняцце «захоўванне з мэтай збыту», якое дазваляе праваахоўнікам разглядаць любога спажыўца як распаўсюджвальніка.[20][21]
У 2018 годзе Беларуская Хрысціянская Дэмакратыя выступіла з крытыкай кампаніі. Па іх словах, Legaliza Belarus «дыскрэдытуе дэмакратычную апазіцыю і крыўдзіць пачуцці хрысціян краіны». Дадзеная рэакцыя выклікана пазіцыяй актывістаў кампаніі адносна легалізацыі наркатычных рэчываў, выкарыстаннем імі нацыянальных сімвалаў Беларусі і закрананне рэлігійнай тэматыкі падчас акцый, звязаных з традыцыйнымі беларускімі святамі.[32][33]
Пад асаблівую крытыку падпадае кампанія з боку дзяржаўных СМІ, якія заяўляюць, напрыклад, што Legalize Belarus і рух «Матулі-328» заклікаюць да парушэння дзеючага заканадаўства, поўнага скасавання пакарання па антынаркатычных артыкулах, прапагандуюць спажыванне наркотыкаў.[34][35][36]
Актывісты Legalize Belarus неаднаразова падвяргаліся штрафам і затрыманням за іх дзейнасць. Так на пачатку 2018 года супраць удзельнікаў канапляных калядаў былі складзеныя пратаколы за парушэнне заканадаўства аб масавых мерапрыемствах[37], за што 4 актывісты былі аштрафаваныя[38].
У красавіку 2018 года шэраг актывістаў былі затрыманыя за мітынг каля Дома Ўраду.[39]
У маі 2018 года сайт Legalize Belarus быў заблакіраваны Міністэрствам унутраных спраў[40]. У адказ на гэта, актывіст Legalize Belarus Пятро Маркелаў зладзіў віртуальны пікет з прапановай заблакіраваць сайт міністэрства[26], за што быў арыштаваны, але ў выніку не асуджаны.[27]
У верасні 2018 года на вечарыне, арганізаванай Legalize Belarus было затрымана 27 чалавек, у тым ліку актывісты Пятро Маркелаў, Станіслаў Шашок, Міхаіл Варанцоў, Ягор Віняцкі і іншыя.[41][42]
У 2019 годзе падчас парламенцкай кампаніі, затрыманню быў падвержаны Пятро Маркелаў, які на той момант з’яўляўся даверанай асобай кандыдата Станіслава Шашка[43]. У выніку, Маркелаў быў асуджаны на 14 содняў арышту[44].
У снежні 2019 года 15 дзён арышту атрымаў актывіст Legalize Belarus Станіслаў Шашок за ўдзел у антыінтэграцыйных пратэстах.[45]