wd wp Пошук: ⬜

Помнік Мініну і Пажарскаму

Помнік Мініну і Пажарскаму — скульптурная група з латуні і медзі, створаная Іванам Мартасам; размешчана перад Саборам Васіля Блажэннага на Чырвонай плошчы.

Сюжэт

Прысвечаны Кузьме Мініну(руск.) бел. і Дзмітрыю Міхайлавічу Пажарскаму(руск.) бел., кіраўнікам другога народнага апалчэння(руск.) бел. падчас польскай інтэрвенцыі ў Смутны час, і перамогі над Польшчай ў 1612 годзе(руск.) бел..

Рэльефы на п’едэстале помніка:

Пярэдні гарэльеф адлюстроўвае грамадзян-патрыётаў, ахвярадаўцаў сваёй маёмасці на карысць Радзімы. Злева - сам скульптар Мартас, які аддае айчыне дваіх сыноў (адзін з іх загінуў ў 1813 годзе).
Задні гарэльеф адлюстроўвае князя Пажарскага, які гоніць палякаў з Масквы.

Памятны надпіс на пастаменце абвяшчае:

Гісторыя стварэння

Парад пры адкрыцці помніка Мініну і Пажарскаму. Гравюра XIX стагоддзя.

З прапановай пачаць збор сродкаў на пабудову помніка выступілі ў 1803 годзе члены Вольнага таварыства аматараў славеснасці, навук і мастацтваў(руск.) бел.[1]. Першапачаткова помнік меркавалася ўсталяваць у Ніжнім Ноўгарадзе — горадзе, дзе было сабрана апалчэнне.

Скульптар Іван Мартас адразу ж прыступіў да працы над праектам помніка. У 1807 годзе Мартас публікуе гравюру з першай мадэлі помніка, у якой народных герояў Мініна і Пажарскага паказвае расійскаму грамадству як вызваліцеляў краіны ад іншаземнага прыгнёту.

У 1808 жыхары Ніжняга Ноўгарада звярнуліся за Высокім дазваленнем запрасіць іншых суайчыннікаў да ўдзелу ў стварэнні помніка. Прапанова была ўхвалена Імператарам Аляксандрам I [2]:II,III, які ўсяляк падтрымліваў ідэю ўзвядзення помніка.

У лістападзе 1808 скульптар Іван Мартас перамог у конкурсе на лепшы праект помніка, быў выдадзены імператарскі ўказ аб падпісцы на збор сродкаў па ўсёй Расіі[2]:III-VI. Імёны падпісчыкаў былі надрукаваныя і апублікаваныя[2]:1-229.

У сувязі c улікам важнасці помніка для рускай гісторыі было вырашана ўсталяваць яго ў Маскве, а ў Ніжнім Ноўгарадзе ўсталяваць мармуровы абеліск(руск.) бел. у гонар Мініна і князя Пажарскага[2]:VIII-X.

Цікавасць да стварэння помніка была і так вялікай, але пасля Айчыннай вайны яна яшчэ больш вырасла. Грамадзяне Расіі бачылі ў гэтай скульптуры сімвал перамогі.

Маніфестацыя ля помніка ў першыя дні першай сусветнай вайны. Відаць размяшчэнне помніка ў цэнтры Краснай плошчы. Фота А. Савельева. 1914.

Стварэнне помніка

Працы па стварэнні помніка былі пачаты ў канцы 1812 года пад кіраўніцтвам Івана Мартаса. Малая мадэль помніка была скончаная ў сярэдзіне 1812 года[3]. У тым жа годзе Мартас пачынае выраб вялікай мадэлі і ў пачатку 1813 года мадэль была адкрыта для публікі. Праца была высока ацэненая Імператрыцай Марыяй Фёдараўнай (4 лютага) і членамі Акадэміі Мастацтваў [2]:XI-XIII.

Адліўка помніка была даручана Васілю Якімаву(руск.) бел.[2]:XIII — ліцейна майстру Акадэміі Майстэрстваў. Па заканчэнні падрыхтоўчых работ адліўка была выканана 5 жніўня 1816 года. Для плаўкі было падрыхтавана 1100 пудоў медзі. Медзь плавілася 10 гадзін. Адліццё гэтакага каласальнага манумента адным разам было выканана ўпершыню ў еўрапейскай гісторыі[2]:XIV-XVII.

Для пастамента помніка першапачаткова меркавалася выкарыстоўваць сібірскі мармур. Але з-за значных памераў помніка было вырашана выкарыстоўваць граніт. Вялізныя камяні былі дастаўлены ў Санкт-Пецярбург з берагоў Фінляндыі, якая з’яўлялася часткай Расійскай Імперыі. П’едэстал, які складаецца з трох суцэльных кавалкаў, быў выраблены каменячосам Суханавым[2]:XVIII-XIX.

Дастаўку помніка з Санкт-Пецярбурга ў Маскву было вырашана ажыццяўляць па вадзе, улічваючы яго памеры і вагу, па маршруце праз Марыінскі канал(руск.) бел. да Рыбінска, далей па Волзе да Ніжняга Ноўгарада, затым уверх па Аке да Каломны і па рацэ Маскве. 21 мая 1817 года помнік быў адпраўлены з Санкт-Пецярбурга і 2 верасня таго ж года дастаўлены ў Маскву[2]:XIX-XXIV.

У той жа час было канчаткова вызначана месца ўстаноўкі помніка ў Маскве. Было вырашана, што лепшым месцам з’яўляецца Чырвоная плошча ў параўнанні з плошчай ля Цвярской брамы(руск.) бел., дзе раней меркавалася ўстаноўка. Канкрэтнае месца на Чырвонай плошчы было вызначана Мартасам: у сярэдзіне Чырвонай плошчы, насупраць уваходу ў Верхнія гандлёвыя рады(руск.) бел. (цяпер будынак ГУМа)[2]:XI-XXIII.

20 лютага (4 сакавіка) 1818 года адбылося ўрачыстае адкрыццё помніка з удзелам Імператара Аляксандра і яго сямейства і пры збегу велізарнай колькасці людзей. На Чырвонай плошчы адбыўся парад гвардыі[2]:XXV,XXVI.

XX—XXI стагоддзі

У 1931 годзе яго палічылі перашкодай для дэманстрацый і парадаў баявой тэхнікі і перамясцілі да сабору Васіля Блажэннага.

Копіі і рэплікі скульптуры

4 лістапада 2005 года ў Ніжнім Ноўгарадзе быў адкрыты помнік Мініну і Пажарскаму(руск.) бел.[4] работы Зураба Цэрэтэлі(руск.) бел. — паменшаная (на 5 см) копія маскоўскага помніка. Ён усталяваны пад сценамі Ніжагародскага Крамля, каля царквы Раства Іаана Прадцечы(руск.) бел.. Па заключэнні гісторыкаў і экспертаў, у 1611 годзе Кузьма Мінін менавіта з дзядзінца гэтай царквы заклікаў ніжагародцаў сабраць і экіпіраваць народнае апалчэнне на абарону Масквы ад палякаў. На ніжагародскім помніку надпіс захаваны, але без указання года.
Малая мадэль помніка Мініну і Пажарскаму (1818) знаходзіцца ў зборы Таганрогскага мастацкага музея(руск.) бел..
У 1820 годзе французскі майстар П’ер-Філіп Тамір(укр.) бел. вырабіў камінны гадзіннік у корпусе з пазалочанай бронзы, які паўтарае ў мініяцюры помнік Мініну і Пажарскаму. Скульптурная мадэль была выраблена па гравюры, якая адлюстроўвае адзін з першых праектных варыянтаў. Заказ парыжскай майстэрні зрабіў М. М. Дзямідаў(руск.) бел.. Маецца некалькі рэплік, якія адрозніваюцца ў дэталях. Адзін асобнік паднеслі імператару Аляксандру I, ён захоўваецца ў пецярбургскім Эрмітажы. Іншая рэпліка знаходзіцца ў музеі Пецяргофа.

Цікавыя факты

Івану Пятровічу Мартасу пры стварэнні скульптур Мініна і Пажарскага пазіравалі яго ўласныя сыны.

Тэкст надпісу крытыкаваў А. С. Пушкін:

Надпіс Грамадзяніну Мініну, вядома, не здавальняючая: ён для нас ці месціч Касма Мінін па мянушцы Сухарукаў, або думны дваранін Касма Мініч Сухарукаў, або, нарэшце, Кузьма Мінін, выбарны чалавек ад усёй Маскоўскай дзяржавы, як названы ён у грамаце пра абранне Міхаіла Фёдаравіча Раманава. Усё гэта не дрэнна было б ведаць, таксама як імя і імя па бацьку князя Пажарскага.

Выкарыстанне ў сімволіцы

Упершыню выява помніка на расійскай паштовай марцы з’явілася ў 1904 годзе ў паштова-дабрачынным выпуску «На карысць сірот воінаў дзеючай арміі». Першая савецкая паштовая марка з «Мініным і Пажарскім» з’явілася ў 1946 годзе ў перад’юбілейнай серыі «Віды Масквы», прымеркаванай да 800-годдзя горада. У 1992 годзе масавым накладам выдадзеныя стандартныя паштовыя маркі Расійскай Федэрацыі з выявай скульптуры.
Таксама выяву помніка выкарыстоўвалі на грашовых купюрах.
Помнік Мініну і Пажарскаму на дзесяці рублях УСПР 1919 год
Помнік Мініну і Пажарскаму на ста данскіх рублях(руск.) бел. 1919 год
Паштовая марка СССР, 1989 год

Зноскі

↑ Я. З. Басин. Первый памятник Москвы // И творчество, и чудотворство. — Мн.: Выш. шк, 1990. — ISBN 5-339-00448-1.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Историческое описание монумента, воздвигнутого гражданину Минину и князю Пожарскому в столичном городе Москве. — С. Петербург: Типография Императорского Воспитательного дома, 1818. — XXIX,229 с.
↑ Айчынная вайна 1812 не паўплывала на ход работ.
↑ Новость об открытии восстановленного храма Рождества Иоанна Предтечи и памятника Минину и Пожарскому в Нижнем Новгороде (руск.) (4 лістапада 2005) — сайт 1 канала.

Літаратура

Коваленская Н. Мартос (1752—1835) / Художник книги Н. Ю. Гитман. — М. - Л.: Гос. изд-во «Искусство», 1938. — 140, [2] с. — 5 000 экз. (в пер.)

Спасылкі

Концепция по реконструкции и реставрации ансамбля памятника Минину и Пожарскому Архівавана 21 лютага 2009. (руск.)