«Барбароса» (Дырэктыва № 21. План «Барбароса», ням.: Weisung Nr. 21. Fall Barbarossa) — кодавая назва плана вайны Германіі супраць СССР, прынятага ў снежні 1940.[1] Распрацоўка плана «Барбароса» пачалася 21 ліпеня 1940 года. План, канчаткова распрацаваны пад кіраўніцтвам генерала Ф. Паўлюса, быў зацверджаны 18 снежня 1940 дырэктывай Вярхоўнага галоўнакамандуючага вермахта. Прадугледжваўся вокамгненны разгром асноўных сіл Чырвонай Арміі на захад ад рэк Дняпро і Заходняя Дзвіна, у далейшым вызначалася захапіць Маскву, Ленінград і Данбас з наступным выхадам на лінію Архангельск — Горкі — Астрахань.
Меркаваная працягласць асноўных баявых дзеянняў — 2-3 месяцы — так званая стратэгія «бліцкрыгу» (ням.: Blitzkrieg). План ваенных дзеянняў прадугледжваў і ажыццяўленне буйных эканамічных мерапрыемстваў (план «Ольдэнбург») па эксплуатацыі захопленай савецкай тэрыторыі. Быў створаны эканамічны штаб, цалкам асобны ад генеральнага штаба ўзброеных сіл.
План прадугледжваў удзел у вайне на баку Германіі Італіі, Венгрыі, Фінляндыі, Румыніі і Славакіі.
Для нападзення на СССР было створана тры групы армій.
У СССР на базе ваенных акруг, якія знаходзіліся на заходняй мяжы, былі створаныя 4 фронта:
Паўночна-Заходні фронт (камандуючы Ф. Кузняцоў) створаны ў Прыбалтыцы. У яго ўваходзілі 8-я армія, 11-я армія, 27-я армія — разам 34 дывізіі (у тым ліку 6 танкавых і матарызаваных).
Заходні фронт (камандуючы Дз. Паўлаў) створаны ў Беларусі. У яго ўваходзілі 3-я армія, 4-я армія, 10-я армія, 13-я армія — разам 45 дывізій (у тым ліку 20 танкавых і матарызаваных).
Паўднёва-Заходні фронт (камандуючы М. Кірпанос) створаны на Заходняй Украіне. У яго ўваходзілі 5-я армія, 6-я армія, 12-я армія, 26-я армія — разам 45 дывізій (у тым ліку 18 танкавых і матарызаваных).
Паўднёвы фронт (камандуючы І. Цюленеў) створаны ў Малдавіі і Паўднёвай Украіне. У яго ўваходзілі 9-я армія, 18-я армія — разам 26 дывізій (у тым ліку 9 танкавых і матарызаваных).
Балтыйскі флот ВМФ СССР (камандуючы У. Трыбуц) меў у сваім складзе 2 лінкора, 2 крэйсера, 2 лідара эсмінцаў, 19 эсмінцаў, 65 падводных лодак, 48 тарпедных кацераў, 656 самалётаў.
Чарнаморскі флот ВМФ СССР (камандуючы П. Акцябрскі) меў у сваім складзе 1 лінкор, 5 лёгкіх крэйсераў, 16 лідараў і эсмінцаў, 47 падводных лодак, 2 брыгады тарпедных кацераў, звыш 600 самалётаў.
Канчатковая мэта плана недасягнутая. Нягледзячы на тактычныя поспехі вермахта, спроба разграміць СССР працягам адной кампаніі правалілася. Стратэгічны вынік — правал бліцкрыга.