Марцірос Гавукчан (арм.: Մարտիրոս Գավուկչյան, 8 жніўня 1908, Нійдэ, Турцыя — 8 жніўня 1988, Манрэаль, Канада) — армянскі архітэктар, займаўся таксама гісторыяй, археалогіяй і лінгвістыкай. Заслужаны архітэктар Армянскай ССР (1972)[1].
Нарадзіўся 8 жніўня 1908 года ў горадзе Нійдэ Турцыі, адкуль неўзабаве яго сям’я перабралася ў Масул. У 1935—1947 гг. — галоўны архітэктар гарады Масул. У 1947—1979 гг. працаваў архітэктарам у Арменіі, дзе браў удзел у будаванні і аднаўленні розных будынкаў і помнікаў архітэктуры.
Дзякуючы сваёй цікавасці да раскопаў і даследавання развалін старажытных гарадоў (у прыватнасці, Ніневіі), захапіўся гісторыяй, асабліва гісторыяй Старажытнага Усходу — Шумера, Акада, Асірыі і Урарту. Займаўся праблемай паходжання армянскага народа. Браў удзел у перакладзе клін вопісаў, знойдзеных, у прыватнасці, у Нузі (адзін з гарадоў хурыцкай дзяржавы Мітані 2-га тысячагоддзі да н.э.).
Валодаў армянскай, арабскай, французскай, нямецкай, італьянскай, англійскай і рускай мовамі, ведаў і выкарыстоўваў у працы іншыя еўрапейскія і славянскія мовы. Вывучаў таксама шэсць «мёртвых» моў, улучаючы акадскую, шумерскую і хурыцкую, захапляўся рознымі навукамі — археалогіяй, міфалогіяй, лексікалогіяй і г.д.
Жывячы і працуючы ў Савецкай Арменіі, наладзіў кантакты ў Акадэміі навук Арменіі, а ў 1970 годзе выступіў з артыкулам «Паходжанне імёнаў Армен і Ай», якая падтрымвае адну з канцэпцый армянскай прыналежнасці Урарту, у рамках дыскусіі на гэту тэму, якую праводзіў часопіс «Камуніст». Пункт погляду Марціроса Гавукчана ў СССР падтрымана не была, і далейшыя публікацыі даследнік ужыццяўляў у іншых краінах, выдаючы кнігі за свой рахунак. У прыватнасці, у 1973 годзе ў Бейруце на армянскай мове выйшла яго капітальнае даследаванне «Паходжанне імёнаў Армен і Ай і Урарту», найболей досыць якое расчыняе армянскую тэорыю Урарту. Цягам наступнага дзесяцігоддзя на армянскай мове былі выдадзены яшчэ дзве буйныя працы Гавукчяна ў ЗША і Канадзе, а таксама іх перавыданні на англійскай мове, дзе даследчык прыводзіў довады ў карысць сувязі армянскага і шумерскага народаў.
У апошнія гады свайго жыцця Марцірос Гавукчян вывучаў шумерскую культуру Убейд у спробах давесці, што армянскі народ — найстаражытнейшы ў свеце.
У адрозненне ад архітэктурных прац, гістарычныя працы Марціроса Гавукчана не атрымалі навуковага прызнання, яму не атрымалася апублікаваць свае працы ў якія рэцэнзуюцца навуковых выданнях ні ў СССР, ні ў краінах Захаду. Аднак у апошні час у Арменіі рэзка ўзрасла цікавасць да прац даследчыка ў рамках канцэпцыі доваду аўтахтоннасці армян на Армянскім нагор’і.
Іншыя армянскія паслядоўнікі гэтай канцэпцыі, улучаючы Лявона Шаіняна, Рафаела Ішханяна, Анжэлы Тэр’ян, Карапета Сукіасяна, Аляксандра Варпецяна і Лілі Сцепанян, выкарыстоўваюць працы Гавукчана ў сваіх працах.