Філіп Джэймс Эдвін Піблз (англ.: Phillip James Edwin Peebles; нар. 25 красавіка 1935, Сен-Баніфас, Манітоба, Канада) — канадска-амерыканскі астрафізік, астраном і тэарэтычны касмолаг. Ганаровы навуковы прафесар імя Альберта Эйнштэйна ў Прынстанскім універсітэце.[4][5] Шырока вядомы як адзін з вядучых сусветных тэарэтычных касмолагаў у перыяд з 1970 года, з вялікім тэарэтычным укладам у першабытны нуклеасінтэз, цёмную матэрыю, касмічны мікрахвалевы фон і фарміраванне структуры.
Піблз быў узнагароджаны паловай Нобелеўскай прэміі па фізіцы ў 2019 годзе за свае тэарэтычныя адкрыцці ў галіне фізічнай касмалогіі.[6] Ён падзяліў прыз з Мішэлем Маёрам і Дзідзье Кэлё за адкрыццё экзапланеты на арбіце сонцападобнай зоркі.[7][8][9] У той час як большая частка яго працы звязана з развіццём Сусвету з першых яго секунд, ён больш скептычна ставіцца да таго, што мы можам ведаць аб самым пачатку, і заявіў: «Вельмі шкада, што мы думаем пра пачатак, тады як на самой справе мы не маем добрай тэорыі такога паняцця, як пачатак».[10]
Піблз ахарактарызаваў сябе як перакананага агностыка.[11]
Піблз нарадзіўся 25 красавіка 1935 года ў Сен-Баніфасе, у сучасным Вініпегу, Манітоба, Канада, сын Ады Марыён (Грын), хатняй гаспадыні, і Эндру Чарльза Піблза, які працаваў на Вініпегскай збожжавай біржы.[12] Атрымаў ступень бакалаўра навук у Манітобскім універсітэце. Затым паступіў у аспірантуру ў Прынстанскім універсітэце, дзе атрымаў ступень доктара філасофіі ў галіне фізікі ў 1962 годзе, завяршыўшы доктарскую дысертацыю пад назвай «Назіральныя тэсты і тэарэтычныя праблемы, звязаныя з гіпотэзай Дзюратэстона аб тым, што трываласць электрамагнітнага ўзаемадзеяння можа змяняцца» пад кіраўніцтвам Роберта Дыке. Ён застаўся працаваць ў Прынстане. Піблз быў членам Школы прыродазнаўчых навук Інстытута паглыбленых даследаванняў у 1977—1978 навучальным годзе, а таксама ён рабіў візіты ў 1990—1991 і 1998—1999 гадах.[13]
Большасць прац Піблза з 1964 года была ў галіне фізічнай касмалогіі для вызначэння паходжання Сусвету. У 1964 годзе цікавасць да гэтай сферы была вельмі малая, і яна лічылася «тупіковай», але Піблз заставаўся адданым яе вывучэнню.[14] Піблз унёс шмат важных укладаў у мадэль Вялікага выбуху. З Дыке і іншымі (амаль праз два дзесяцігоддзі пасля Джорджа Гамава, Ральфа Альфера і Роберта Германа) Піблз прадказаў касмічнае мікрахвалевае фонавае выпраменьванне. Нароўні з важным укладам у нуклеасінтэз Вялікага Выбуху, цёмную матэрыю і цёмную энергію, ён быў вядучым піянерам у тэорыі фарміравання касмічнай структуры ў 1970-я гады. Задоўга да таго, як яна лічылася сур’ёзнай, колькаснай галіной фізікі, Піблз вывучаў фізічную касмалогію і шмат зрабіў для ўсталявання яе рэспектабельнасці.[15] Піблз сказаў: «Гэта быў не адзін крок, нейкае крытычнае адкрыццё, якое раптоўна зрабіла касмалогію актуальнай, але поле паступова з’явілася дзякуючы шэрагу эксперыментальных назіранняў. Відавочна, што адным з найважнейшых у маёй кар’еры было выяўленне касмічнага мікрахвалевага фону, якое адразу прыцягнула ўвагу […] як эксперыментатараў, зацікаўленых у вымярэнні ўласцівасцей гэтага выпраменьвання, так і тэарэтыкаў, якія далучыліся да аналізу наступстваў».[16] У цытаце яго прэміі Шаа гаворыцца: «Заклаў асновы амаль усіх сучасных даследаванняў у галіне касмалогіі, як тэарэтычных, так і назіральных, ператвараючы вельмі спекулятыўнае поле ў навуку дакладнасці».[17]
Піблз мае вялікі досвед інавацый у асноўных ідэях, якія пазней будуць шырока вывучацца іншымі навукоўцамі. Напрыклад, у 1987 годзе ён прапанаваў першародную барыённую мадэль ізакрыўлення для развіцця ранняга Сусвету.[18] Гэтак жа Піблз спрыяў устанаўленню праблемы цёмнай матэрыі ў пачатку 1970-х гадоў.[19][20] Піблз таксама вядомы па крытэрыю Острыкера-Піблза, які адносіцца да ўстойлівасці галактычнай фармацыі.[21]
Праца Піблза была прызнана, калі ён быў названы лаўрэатам Нобелеўскай прэміі па фізіцы 2019 года «за тэарэтычныя даследаванні ў фізічнай касмалогіі».
Піблз быў абраны членам Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук у 1977 годзе і членам Нацыянальнай акадэміі навук ЗША ў 1988 годзе.[22][23]
У яго гонар названы астэроід 18242 Peebles[24].