Сэр Тэрэнс Дэвід Джон Пратчэт OBE (англ.: Sir Terence David John Pratchett), больш вядомы як Тэры Пратчэт (англ.: Terry Pratchett; 28 красавіка 1948 – 12 сакавіка 2015) — папулярны англійскі пісьменнік. Найбольшай папулярнасцю карыстаецца яго цыкл сатырычнага фэнтэзі пра Плоскі свет (англ.: Discworld). Сумарны тыраж яго кніг складае каля 50 мільёнаў асобнікаў. У лютым 2009 года Пратчэт быў узведзены англійскай каралевай Лізаветай II у рыцары-бакалаўры[4], застаючыся пры гэтым афіцэрам ордэна Брытанскай імперыі.
Пратчэт быў самым прадаваным аўтарам у Вялікабрытаніі 1990-х гадоў,[5][6]. Было прададзена больш за 70 мільёнаў яго кніг па ўсім свеце на 37 мовах.[7][8] У цяперашні час з’яўляецца другім самым чытаным пісьменнікам у Вялікабрытаніі, і займае сёмае месца па чытанні сярод неамерыканскіх аўтараў у ЗША.[9]
У 2001 годзе Пратчэт выйграў штогадовую медаль Карнегі за “Дзіўны Морыс і яго адукаваныя грызуны”, першую кнігу пра Плоскі свет для дзяцей.[10]
У снежні 2007 года Пратчэт заявіў, што ён пакутуе ад ранняй формы хваробы Альцгеймера. Пасля ён зрабіў значнае грамадскае ахвяраванне для the Alzheimer’s Research Trust,[11] і зняў фільм пра свой вопыт змагання з хваробай для BBC.[12]
Пробы пяра
У 11 гадоў ён паступіў у High Wycombe Technical High School, школу з тэхнічным ухілам. У 13 гадоў яго апавяданне «The Hades Business» было надрукавана ў школьным часопісе, а двума гадамі пазней, у 1963 годзе, апублікавана ў часопісе «Science Fantasy» - за гэтую публікацыю Тэры Пратчэт атрымаў £ 14. Яго другая апублікаваная праца “Night Dweller» была надрукаваная ў лістападзе 1965 года ў 156-м нумары часопіса «New Worlds».
У 1965 годзе Тэры Пратчэт вырашыў скончыць адукацыю і, параіўшыся з бацькамі, пакінуў школу, уладкаваўшыся журналістам у мясцовую газету «Bucks Free Press». Гэтая праца прывяла яго на інтэрв’ю з Пітэрам Бандэры ван Дюреном, адным з дырэктараў невялікага выдавецтва «Colin Smythe Limited», дзе Пратчэт згадаў пра тое, што напісаў раман «Людзі дывана» (англ.: The Carpet People), і спытаў Піцера пра магчымасць публікацыі кнігі. «Тады Піцер перадаў яе мне, - успамінаў Колін Смайт ў кароткай біяграфіі Тэры Пратчэта[13]. - Так. Гэта было захапленне, і было відавочна, што перад намі аўтар, якога мы абавязаны апублікаваць ». І ў 1971 годзе кніга выйшла ў свет.
Затым прыйшла чарга двух іншых раманаў у жанры гумарыстычнай навуковай фантастыкі, якія Пратчэт пісаў, па ўласным прызнанні, «змрочнымі зімовымі вечарамі», калі ніякіх спраў лепей ў яго не знайшлося: «Цёмны бок сонца» (англ.: The Dark Side of the Sun) выйшаў у 1976 годзе, а «Страта» - У 1981.
За гэты час Пратчэт некалькі разоў мяняў месца працы, уладкаваўшыся ў 1970 годзе ў «Western Daily Press», вярнуўся ў 1972 годзе назад у «Bucks Free Press», на гэты раз на пасадзе малодшага рэдактара, у 1973 годзе перайшоў у «Bath Chronicle» і, нарэшце, у 1980 годзе уладкаваўся на працу ў «Central Electricity Generating Board», дзе ў якасці прэс-аташэ яму давялося адказваць за сувязі з грамадскасцю на трох атамных электрастанцыях адначасова.
Нараджэнне Плоскага света
У 1982 годзе выдавецтва «New English Library», якое выдавала да гэтага раманы Пратчэта ў мяккай вокладцы, адмовілася ад супрацоўніцтва з аўтарам з-за дрэнных продажаў. Колін Смайт здолеў зацікавіць ў выданні Дыяну Пірсан з выдавецтва «Corgi» і ў 1983 годзе выйшаў «Колер чараўніцтва» (англ.: The Colour of Magic), першы раман самага папулярнага цыклу Пратчэта - Плоскі свет. Пірсан арганізавала шасцісерыйны серыял на радыё BBC ў перадачы «Woman’s Hour», які меў ашаламляльны поспех.
У 1986 годзе выйшаў новы раман Пратчэт «Вар’яцкая зорка» (англ.: The Light Fantastic), і быў заключаны дагавор на выданне наступных кніг Тэры таксама і ў цвёрдай вокладцы. З гэтага часу Смайт вырашыў стаць афіцыйным літаратурным агентам Пратчэта. Правы на выданне менш дарагога варыянту кніг у мяккай вокладцы ён пакінуў «Corgi», а для выдання кніг у цвёрдай вокладцы абраў больш буйное выдавецтва - «Victor Gollancz Ltd».
У 1987 годзе, пасля таго як з’яўляецца трэці раман «Плоскага свету» - «Творцы загавораў» (англ.: Equal Rites), які намінаваўся на Locus Award'88, Коліну Смайту патэлефанавалі з «New English Library» з пытаннем, ці засталіся права на выданне кніг Пратчэта свабоднымі. «Вядома, яны спазніліся», - усміхаўся Смайт.
Прафесійны пісьменнік
У тым жа 1987 годзе, скончыўшы раман «Мор - вучань Смерці» (англ.: Mort), Тэры Пратчэт вырашыў пакінуць працу ў CEGB і прысвяціць увесь свой час пісьменніцкай дзейнасці. Кнігі Пратчэта імкліва станавіліся бестселерамі, заваёўваючы ўсё большую папулярнасць. У 1996 годзе раманы «Маскарад» (англ.: Maskerade) і «Цікавыя часы» (англ.: Interesting Times) патрапілі ў брытанскую дзясятку бестселераў. Апублікаваная ў 1995 годзе кніга «Фатальная музыка» (англ.: Soul Music) чатыры тыдні знаходзілася на першым радку ў спісе самых прадаваных «пэйпербэкаў». «Змрочны жнец» (англ.: Reaper Man) стаў восьмым у шэрагу найбольш хутка пакупаных выданняў у Вялікабрытаніі за апошнія пяць гадоў. Кнігі «Санта-Хрякус» (англ.: Hogfather) і «Маскарад» (англ.: Maskerade) два тыдні займалі вышэйшыя месцы ў спісах бестселераў як у «мяккай», так і ў «цвёрдай» вокладках адначасова. Кніга «Апошні кантынент» (англ.: The Last Continent) пратрымалася на першай пазіцыі восем тыдняў.
Тэры Пратчэт ажаніўся са сваёй жонкай Лін у 1968 годзе,[13] і яны пераехалі ў Роўбэроў (англ.: Rowberrow), графства Сомерсет ў 1970 годзе. Іх дачка Рыяна Пратчэт, якая таксама з’яўляецца пісьменніцай, нарадзілася там у 1976 годзе. У 1993 годзе сям’я пераехала ў вёску на паўночным захадзе ад Салзберы, графства Уілтшыры, дзе яны зараз жывуць. Пратчэт пералічвае свае забавы, як “пісаць, хадзіць, камп’ютары, жыццё».[14] Ён апісвае сябе як гуманіста і з’яўляецца ганаровым прыхільнікам Брытанскай гуманістычнай асацыяцыі[15] і ганаровым супрацоўнікам Нацыянальнага свецкага грамадства.[16]
Пратчэт вядомы сваёй схільнасцю да вялікіх чорных капелюшоў Fedora,[17] як відаць на ўнутраным боку задняй вокладкі большасці яго кніг. Яго стыль быў апісаны як “больш гарадскі каўбой, чым джэнтльмен горада».[18]