Пяцьдзесят рублёў (50 рублёў) (разм. паўрубель) — традыцыйная банкнота[1] Расіі, Расійскай імперыі, СССР і многіх дзяржаў і утварэнняў (у тым ліку Германіі) на іх тэрыторыі наміналам 50 рублёў; традыцыйны колер — шэра-зялёны. У перыяд стабільнасці — адна з самых буйных купюр краіны; у Савецкім Саюзе на працягу 57 гадоў, з 1934 па 1991 год — другая па намінале (пасля 100 рублёў) купюра.
Першы выпуск банкнот у выглядзе дзяржаўных асігнацый быў ажыццёўлены ў 1769 годзе па загадзе Кацярыны II. Пасля гэтага асігнацыі друкаваліся рэгулярна аж да 1840 года[2]. У 1843 годзе асігнацыі былі цалкам выведзены з абарачэння ў сувязі з іх абясцэньваннем. На змену дзяржаўным асігнацыям ў 1841 годзе прыйшлі крэдытныя білеты розных наміналаў, у тым ліку і 50 рублёў. Крэдытныя білеты наміналам 50 рублёў выпускаліся нерэгулярна[3]. Падчас рэвалюцыі, а затым грамадзянскай вайны ў зварот выпушчаныя крэдытныя білеты часовага ўрада, так званыя «керанкі».
У РСФСР гэтая купюра друкавалася з 1921 па 1924 год. Яе замяніла купюра 5 чырвонцаў.
У СССР банкноту наміналам не 5 чырвонцаў, а 50 рублёў пачалі друкаваць пасля грашовай рэформы 1947 года (сталінскі рубель). Банкнота друкавалася да 1960 года. Затым, з 1961 года, адбылася замена купюр з дэнамінацыяй у 10 разоў (хрушчоўскай рубель). Наступная замена 50 - і сторублевых купюр адбылася ў пачатку 1991 года (паўлаўскія грошы). Дадзеная разнавіднасць 50 рублёў друкавалася да распаду Савецкага Саюза і Цэнтрабанкам РФ у 1992 годзе. У сувязі з моцнай інфляцыяй 1992-1997 гадоў у Расеі не друкавалася. Затое ў выніку гіперінфляцыі дадзены намінал становіцца дробным, і замест банкноты з 1992 года выпускаецца разменная манета 50 рублёў, якая мела хаджэнне да дэнамінацыі 1 студзеня 1998 года . У 1997 годзе (пасля дэнамінацыі ў 1000 раз) друк банкноты адноўленая і працягваецца па гэты дзень[4].
Знешні выгляд банкноты неаднаразова мяняўся. На асігнацыі у асноўным маляваліся арнаменты і наміналы. На царскіх крэдытных білетах у асноўным маляваліся рускія імператары. На «керанках» і «совзнаках» маляваліся розныя арнаменты. На савецкіх грошах друкаваліся камуністычныя сімвалы, партрэт Леніна, помнікі архітэктуры. На сучаснай банкноце намаляваная статуя Нявы ля падножжа Растральнай калоны і Петрапаўлаўскі сабор. На правай назе статуі па памылцы намаляваныя шэсць пальцаў замест пяці (гэта можна растлумачыць таксама і тым, што збоку ступні кладзецца цень і мастак намаляваў яе рыскамі не ад самага пальца, а адступіўшы на некаторы адлегласць, таму нам здаецца, што паміж ценем і пятым пальцам ёсць шосты).
Выява | Памеры (мм) | Основной цвет | Описание | Дата выхода | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Пярэдні бок |
Зваротны бок |
Лицевая сторона | Оборотная сторона | Водяной знак | |||
![]() |
![]() |
132×90 | Коричневый | Номинал цифрами и прописью, пояснительные надписи | Герб России, номинал цифрами и прописью | Есть | 1918 |
![]() |
![]() |
50×38 | Коричневый | Герб РСФСР, номинал цифрами и прописью | Номинал цифрами и прописью | Есть | 1921 |
![]() |
![]() |
Жёлто-коричневый | Есть | ||||
![]() |
![]() |
138×91 | Синий | Номинал, текст условий деноминации | Есть | 1922 | |
![]() |
![]() |
40×66 | Сине-зелёный | — | Есть | ||
![]() |
![]() |
138×90 | Оливковый | Номинал, текст условий деноминации | Есть | 1923 | |
![]() |
![]() | ||||||
![]() |
![]() |
218×103 | Зелёный | Надпись «Билет государственного банка СССР», портрет В. И. Ленина анфас, герб СССР, номинал цифрами и прописью. | Номинал цифрами и прописью на официальных языках всех республик СССР. | В. И. Ленин (Как на червонцах 1937 года) | 16 декабря 1947, март 1957 |
![]() |
![]() |
140×71 | Надпись «Билет государственного банка СССР», портрет В. И. Ленина в профиль, герб СССР, номинал цифрами и прописью | Номинал цифрами и прописью на 15 официальных языках республик СССР, Большой кремлёвский дворец, Тайницкая башня | В. И. Ленин |
1 января 1961 | |
![]() |
![]() |
144×71 | Зелёный, жёлтый, красный | 23 января 1991 | |||
![]() |
![]() |
Номинал цифрами и прописью на русском языке, Большой кремлёвский дворец, Тайницкая башня | Пятиконечные звёзды и волнистые полосы ![]() |
1 июля 1992 | |||
![]() |
![]() |
150×65 | Голубой | Санкт-Петербург — Статуя Невы у подножия Ростральной колонны, Петропавловский собор | Стрелка Васильевского острова | «50», Петропавловский собор | 1 января 1998 |
![]() |
![]() |
1 января 2001 | |||||
![]() |
![]() |
16 августа 2004 |
Першая памятная манета наміналам 50 рублёў выпушчана ў СССР у 1988 годзе — у серыі «1000-годдзе Расіі» была выпушчана манета «Сафійскі сабор, Вялікі Ноўгарад».
З 1988 года па 1991 год у СССР былі выпушчаныя 6 відаў памятных манет наміналам 50 рублёў (усё з золата).
З 1992 года па 3 кастрычніка 2016 года ЦБ РФ выпусціў 109 відаў памятных манет наміналам 50 рублёў з золата і 4 выгляду памятных манет з плаціны.