Плацкартны вагон (ням.: Platzkarten-Wagen)[крыніца?] — адзін з відаў пасажырскіх вагонаў у Расіі і іншых краінах СНД. З’яўляецца самым масавым тыпам вагонаў у гэтых краінах.
Тэрмін «плацкартны» адбываецца ад плацкарты — дадатковай да праязнога квітка карткі або квітанцыі, якая дазваляе займаць пэўнае нумараванае месца ў пэўным вагоне[1]. Бесплацкартнымі называліся вагоны, у якіх квіткі з пазначэннем месца не прадаваліся, але пазней яны былі пераведзены ў разрад агульных вагонаў, з магчымасцю займаць пэўнае месца. І, фактычна, у шэрагу выпадкаў квіткі ў плацкартны вагон, як і ў агульны, могуць таксама прадавацца без абазначэння месца.
Плацкартныя вагоны III класа адкрытага тыпу (4 паліцы папярок вагона і 2 паліцы ўздоўж вагона) будаваліся яшчэ ў дарэвалюцыйнай Расіі — напрыклад, на казённых чыгунках гэта былі вагоны з даўжынёй кузава 14 і 18 метраў. Пасля 1917 года старая класіфікацыя была адменена, і вагоны былога III класа сталі называцца жорсткімі плацкартнымі далёкага прытрымлівання. У 1920-я гады рознымі заводамі будаваліся 14-метровыя вагоны. У 1928-1941 гадах масавая вытворчасць драўляных вагонаў з даўжынёй кузава 20,2 м (так званы «егоровский» тып) было разгорнута на Ленінградскім і Цвярскім (Калінінскім) заводах. Слова «жорсткі» пачало выходзіць з афіцыйнага ўжывання толькі з сярэдзіны 1960-х, калі драўляныя паліцы ўсіх новых вагонаў, у тым ліку купэйныя, атрымалі паўмяккую абіўку з дэрмацінавым пакрыццём.
У 1934 або, па іншых дадзеных, у 1935 годзе Калінінскі завод пабудаваў першы ў СССР суцэльнаметалічны вагон з умоўнай назвай «ДІП» («Дагонім і перагонім»). Ён меў 25-метровы кузаў, традыцыйна залішне вузкім у тамбураў, 62 месца для ляжання (або 82 месца для сядзення). Мадэль была пабудавана ў некалькіх вопытных узорах, але ў серыю не пайшла.
У 1946 годзе Ленінградскі завод ім. І. я. Ягорава пабудаваў дасведчаны ўзор мадэлі 2 сб — плацкартнага вагона сучаснага тыпу, з суцэльнаметалічным кузавам даўжынёй 23,6 м і шырынёй 3,106. м. Вагон меў плоскія вонкавыя сцены, 60 ляжачых або 90 сядзячых месцаў і абапіраўся на бесчелюстные каляскі тыпу ЦМВ (з канструкцыйнай хуткасцю 120 км/ч). З 1947 года серыйную вытворчасць аналагічных вагонаў пачалося паралельна на Ленінградскім і Ліянозаўскім заводах. Вагоны другога выпуску (з жніўня 1948 года) адрозніваліся толькі челюстными каляскамі.[2] Вагоны трэцяга выпуску (1949-1950) маюць наступныя асаблівасці: каляскі сківічных, тара 55,3 тоны, павялічанае службовае купэ праваднікоў з двума спальнымі месцамі, колькасць пасажырскіх месцаў — 58 спальных і 87 для сядзення, у туалетах замест алюмініевых ўстаноўлены фаянсавыя рукамыйныя чары і ўнітазы, аконныя рамы вагонаў з 1949 года робяцца з вонкавым металічным абліцоўваннем.[3] Вагоны чацвёртага выпуску (з 1950 года) маюць такія асаблівасці: бесчелюстные каляскі, цеплаізаляцыя замест фальгі — міпора, гафрыраваныя бакавыя сцены, ўнутраная ашалёўка замест дубовага шпону — лінкруст, рукамыйныя чары і ўнітазы фаянсавыя з металічнай вонкавай арміроўкай з эмаляванай паверхняй.
У 1950 годзе Ленінградскі завод спыніў вытворчасць адкрытых вагонаў і пераключыўся на купэйныя, багажныя, паштовыя і спецыяльнага прызначэння. Ліаназоўскі завод пабудаваў апошні вагон у 1952 годзе і быў перапрафіляваны пад вытворчасць складанай радыёэлектроннай апаратуры.[4]
З 1951 па 1960 гады выпускам плацкартных вагонаў займаўся Калінінскі вагонабудаўнічы завод[5], паступова удасканальваючы канструкцыю. З 1952 года на калясках ужытыя ролікавыя падшыпнікі (замест падшыпнікаў слізгацення), з 1957 года — каляскі КВЗ-5 (з канструкцыйнай хуткасцю 140 км/ч). Усе вагоны мелі вокны з фортачкамі і прымусовую вентыляцыю. Паралельна калінінскім вагонам у 1950-1960 гадах пастаўлена 2 746 аналагічных вагонаў мадэлі 66W вытворчасці Познаньскага завода ім. Сталіна (ён жа з 1956 года — завод ім. Х. Цагельскага). Будаваліся яны па савецкім чарцяжах, але ў адрозненне ад калінінскіх, польскія вагоны некалькі цяжэй (тара 51 т супраць 48 т у большасці мадыфікацый), гафрыраваны кузаў атрымалі з 1954 года, ролікавыя падшыпнікі — з 1956 года, а каляскамі КВЗ-5 абсталёўваліся толькі ў 1960 годзе.
У 1966 годзе вытворчасць плацкартных вагонаў для Савецкіх чыгунак было адноўлена.
З ПНР у 1966-1974 гг. імпартаваліся наступныя сямейства (мадэль 908A мае 58 спальных месцаў, астатнія — 54):
З 1966 года Калінінскі (Цвярскі) ВСЗ выпускае плацкартавыя вагоны практычна бесперапынна, застаючыся адзіным вытворцам плацкартных вагонаў у самім СССР, а цяпер — і ў Расіі:
Крукоўскі вагонабудаўнічы завод (Крамянчуг, Украіна) з верасня 2010 года[8] вырабляе плацкартныя вагоны мадэлі 61-779П, якія пастаўляюцца на чыгункі Украіны, Казахстана, а Беларуская чыгунка эксплуатуе вагоны 61-779П фінальнай зборкі Гомельскага вагонабудаўнічага завода.[9] Мадэль адрозніваецца павялічанай даўжынёй (26 696 мм па восях счэпак) і умяшчальнасцю (58 месцаў, у апошнім адсеку бакавых месцаў няма).
Мінскі вагонабудаўнічы завод у 2006-2009 гадах атрымліваў ад ЗАТ «Вагонмаш» кузава для вытворчасці ўласнай мадэлі 61-537.[10] Пасля закупляліся вагонакамплекты ЦВЗ — лакалізаваныя ў Беларусі мадэлі атрымалі індэксы 61-4194.М[11] і 61-4447.М[12] і маюць некаторыя адрозненні ад цвярскіх узораў.[13]
Звычайны плацкартны вагон складаецца з 9 купэ па 6 месцаў у кожным, усяго 54 месцы.
У кожным купэ размешчаны 6 паліц для пасажыраў у два яруса, два століка, тры багажных паліцы, тры багажных аддзялення пад ніжнімі паліцамі, два вокны.
З аднаго боку ад праходу паралельна акна размешчаны: ніжняя палка (няцотныя месцы № 37-53), раскладная ў столік і два сядзення, пад ёй — багажны адсек, над ёй — верхняя палка (цотныя месца № 38-54), якая складваецца пад багажную паліцу, над ёй — багажная палка. Гэтыя месцы (№ 37-54) называюць бакавымі.
З іншага боку ад праходу размешчаны папярок вагона 4 паліцы (2 ніжніх і 2 верхніх), паміж імі — столік, пад ніжнімі паліцамі — багажныя адсекі, для доступу да іх паліцы падымаюцца, над верхнімі паліцамі — багажныя паліцы. Акно над столікам адкрываецца (за выключэннем купэ 3 і 6, дзе размешчаны аварыйныя выхады). Гэтыя месцы (няцотныя № 1-35 — ніжнія, цотныя № 2-36 — верхнія) называюцца купэйнымі.
Нумарацыя месцаў у вагоне ідзе па гадзіннікавай стрэлцы: ад працоўнага тамбура ідзе нумарацыя купэйных месцаў, а нумарацыя бакавых наадварот, ад непрацоўнага тамбура.
Параметры пасажырскага салона могуць нязначна адрознівацца ў залежнасці ад мадэлі. Для зыходнага тыпу ЦМВО-66 (мадэль 61-181) яны такія:[14]
У вагоне маецца два туалетных аддзялення з рукамыйнікамі, двухмеснае якое зачыняецца купэ праваднікоў (з папярочным размяшчэннем паліц), службовае купэ (адкуль дзяжурны правадыр кіруе сістэмамі вагона), кіпяцільнік для вады «тытан».
Плацкартны вагон у Расіі з’яўляецца адным з самых танных і папулярных відаў праезду на далёкія адлегласці.
Былы прэзідэнт ААТ РЖД Уладзімір Якунін у канцы тэрміну свайго прэзідэнцтва прызнаў паездку ў плацкартных вагонах своеасаблівым «калектыўным стрыптызам»[15][16].
http://doc.rzd.ru/doc/public/ru?STRUCTURE_ID=704&layer_id=5104&id=5777 Архівавана 2 сакавіка 2019.
Тэмы гэтай старонкі (3):