Мі́нскі метрапалітэ́н — метрапалітэн у горадзе Мінску. З’яўляецца рэйкавым па-завулічным (цалкам падземным) гарадскім грамадскім транспартам на электрычнай цязе.
Храналагічна з’яўляецца дзявятым адкрытым метрапалітэнам у постсавецкай прасторы, а таксама адзінай на дадзены момант сістэмай метро на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь. Па колькасці пасажыраў у год займае чацвёртую пазіцыю сярод краін СНД (пасля Маскоўскага, Санкт-Пецярбургскага і Кіеўскага метрапалітэнаў адпаведна).
Складаецца з 33 станцый на трох лініях: Аўтазаводскай (14 станцый), Маскоўскай (15 станцый) і Зеленалужскай лініі (4 станцыі). На дадзены момант (2020 год) працягваецца будаўніцтва другога ўчастка трэцяй лініі, у якой у сукупнасці плануецца 14 станцый, а таксама праектуюцца станцыі чацвёртай лініі.
Гісторыя мінскага метрапалітэна пачынаецца ў канцы 1960-х. У мінскіх уладаў з’явілася ідэя пабудаваць у горадзе новы від грамадскага транспарту. У той час у СССР метро будавалі ў гарадах з насельніцтвам не менш за мільён чалавек. Пасля заканчэння Вялікай Айчыннай вайны Мінск рос хутчэй за ўсе іншыя буйныя гарады СССР[2] галоўным чынам дзякуючы хуткаму развіццю прамысловасці. У выніку ужо ў 1972 у горадзе нарадзіўся мільённы жыхар. Напачатку 1970-х гадоў беларуская сталіца сутыкнулася з істотнымі цяжкасцямі ў перавозцы людзей (вычарпаў сваю прапускную здольнасць шэраг асноўных магістраляў). Разглядаліся тры варыянты развіцця транспартнай сістэмы: аўтобус «экспрэс», хуткасны трамвай і метрапалітэн, які і быў абраны[3].
План будаўніцтва Мінскага метро быў зацверджаны Саветам Міністраў БССР 4 лютага 1974. 3 мая 1977 пачалося будаўніцтва, а 29 чэрвеня 1984 пачаўся рэгулярны рух цягнікоў ад станцыі «Маскоўская» да станцыі «Інстытут культуры» Маскоўскай лініі. У 1985 пачалося будаўніцтва адрэзку другой лініі метро ад станцыі «Фрунзенская» да станцыі «Трактарны завод». У 1990 па гэтай лініі пачалі хадзіць цягнікі.
На сённяшні дзень Мінскае метро складаецца з трох ліній агульнай працягласцю 41,8 км, 33 станцый і двух электрадэпо.
Аб’ём перавозкі пасажыраў метрапалітэнам за 2020 год склаў амаль 219 мільёнаў 290 тысяч чалавек. Сярэднясутачная перавозка пасажыраў у тым годзе склала амаль 600 тысяч. Удзельная вага метрапалітэна ў перавозках з’яўляецца самым значным сярод іншых відаў гарадскога транспарту і складае 36,4%[4].
Усе лініі і станцыі мінскага метро падземныя, дробнай закладкі. Уваход на падземныя вестыбюлі ў большасці выпадкаў сумешчаны з падвулічнымі пешаходнымі пераходамі. Таксама ў падземцы маецца 43 эскалатары, 9 травалатараў і 61 ліфт[5].
Асноўны артыкул: Маскоўская лінія Будаўніцтва першай лініі Мінскага метрапалітэна пачалося 3 мая 1977 года. Першая чарга будаўніцтва ўключала 8 станцый. Рэгулярны рух цягнікоў на гэтым участку распачаўся 30 чэрвеня 1984 года. Адкрываў лінію першы сакратар ЦК КПБ Мікалай Слюнькоў[6].
Пазней лінія яшчэ чатыры разы падаўжалася і зараз мае даўжыню 19,2 км і складаецца з 15 станцый (Малінаўка,Пятроўшчына, Міхалова, Грушаўка, Інстытут Культуры, Плошча Леніна, Кастрычніцкая, Плошча Перамогі, Плошча Якуба Коласа, Акадэмія Навук, Парк Чалюскінцаў, Маскоўская, Усход, Барысаўскі тракт, Уручча). Лінію абслугоўвае Маскоўскае электрадэпо.
Асноўны артыкул: Аўтазаводская лінія, Мінск Праектаванне другой лініі Мінскага метро пачалося ў пачатку 1980-х гадоў. Планавалася звязваць Заводскі раён з Чырвоным борам. Будаўніцтва першай чаргі Аўтазаводскай лініі, у склад якой уваходзіла 6 станцый, пачалося ў 1984 годзе. 31 снежня 1990 года пяць з іх, уключаючы перасадачны пункт, звязаны з першай лініяй, былі аддадзены да ўжытку. Праз тры месяцы — у сакавіку 1991 года — была аддадзена да ўжытку станцыя «Першамайская». Пасля гэтага лінія падаўжалася чатыры разы і зараз мае даўжыню 18,1 км і складаецца з 14 станцый (Магілёўская, Аўтазаводская, Партызанская, Трактарны Завод, Пралетарская, Першамайская, Купалаўская, Няміга, Фрунзенская, Маладзёжная, Пушкінская, Спартыўная, Кунцаўшчына, Каменная Горка). Лінію абслугоўвае Магілёўскае электрадэпо.
Асноўны артыкул: Зеленалужская лінія Зеленалу́жская лінія (трансліт.: Zielienalužskaja linija ) — трэцяя лінія Мінскага метрапалітэна. Першыя станцыі лініі («Кавальская Слабада», «Вакзальная», «Плошча Францішка Багушэвіча», «Юбілейная плошча») ўведзеныя ва ўжытак 7 лістапада 2020 года.
1985 | 1987 | 1991 | 1996 | 1998 | 2002 | 2006 | 2008 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Колькасць пасажыраў, млн у год | 79,2 | 95,5 | 101,6 | 142,8 | 220,4 | 298 | 263,9 | 244,2 | 328,3[7] | 318,5 | 305,3[8][9] | 291,0[10] | 284,2 | 283,36[11] | 293,72[12] | 219,29[13] |
Доля ў гарадскіх пасажырскіх перавозках | 7,5 % | 8,5 % | 8,4 % | 27,9 % | 26,1 % | 30,4 % | 36,8 % | 33,9 % | 37,0 % | 38,4 % | 39,3 % | 40,15 % | 43,0 % | 44,8 % | н/д | 36,4% |
У перспектыве плануецца будаўніцтва чацвёртай лініі. Яна пройдзе пад Другім кальцом ад Вяснянкі да Серабранкі і Чыжоўкі.
Лініі Мінскага метрапалітэна | |||||||
. 1 . | Маскоўская | . 2 . | Аўтазаводская | . 3 . | Зеленалужская | . 4 . | Кальцавая |
На ўсіх станцыях мінскага метрапалітэна працуе сотавая сувязь.
З 33 станцый мінскага метро ў 13 ёсць станцыі-цёзкі ў іншых гарадах СНД.
У нумарацыі турнікетаў першая лічба азначае нумар станцыі.
Асноўнае дзеянне постапакаліптычнага рамана (фанфік да Метро 2033) «МУОС. Постъядерный мир. Постъядерный Минск» адбываецца ў мінскім метро.
У Мінскам метро здымалі шэраг эпізодаў фільма «Землетрасенне». Паказаны станцыі: Акадэмія Навук, Маскоўская, і Парк Чалюскінцаў. Аднак у тытрах пра Мінскі метрапалітэн нічога не сказана.
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Мінскі метрапалітэн
Афіцыяная старонка на сайце «Мінсктранса» Архівавана 5 жніўня 2010.
Афіцыйная старонка на сайце Мінска Архівавана 19 кастрычніка 2009.
Cхема путевого развития Минского метрополитена Архівавана 12 красавіка 2009.
Минское метро ожидают большие и малые перемены // TUT.BY : Общество, 30 марта 2008 Архівавана 2 красавіка 2008.