Мнагавочка шчаўевая
Мнагавочка шчаўевая (Lycaena dispar) — дзённы матылёк з сямейства блакітніц.
Апісанне
Шчупікі ўкарочаныя. Вусікі з добра адасобленай булавой. Даўжыня пярэдніх крылаў да 2 см. Верхні бок крылаў вогненна-чырвоны з чорным малюнкам. Мае моцна выражаны палавы дымарфізм і адносіцца да ліку надзвычай зменлівых відаў.
У формы f. batava на пярэдніх крылах ёсць толькі па адной чорнай кропцы, на задніх крылах характэрная чорная аблямоўка. Самкі значна цямней, са мноствам чорных кропак на пярэдніх крылах і адным чорным полем на задніх.
Заўвагі па сістэматыцы
Від ва Усходняй Еўропе прадстаўлены падвідам rutila Werneburg, 1864. Матылі намінатыўнага падвіду, які быў распаўсюджаны на тэрыторыі Вялікабрытаніі і да гэтага моманту лічыцца зніклым, адрозніваліся яркай чырвона-аранжавай верхнім бокам крылаў і прыкметным блакітнаватым адценнем ніжняга боку задніх крылаў.
Арэал
Насяляе ўмераны пояс Еўразіі. Від нярэдкі, але сустракаецца лакальна. Адсутнічае ў паўночных абласцях Расіі, у найбольш засушлівых тэрыторыях стэпавай зоны Еўразіі і Паўднёвага берага Крыму (наваколлі вёсак Курскае(руск.) бел., Даліннае, Літвіненкава(руск.) бел., Дзянісаўка, Чапаева, Глазаўка(руск.) бел.), на Цэнтральным Каўказе. На Беларусі сустракаецца вельмі часта, кармавая расліна — шчаўе.
Насяляе вільготныя лугі, забалочаныя лясныя паляны, тарфянікі, балоты, берагі розных вадаёмаў. Радзей сустракаецца ў парках, садах, на тэрыторыях гарадоў і пасёлкаў.
У стэпавай зоне звязаны з далінамі буйных рэк і насяляе даліны рэк і балоты, сустракаючыся лакальна. На тэрыторыі Узбекістана засяляе раўнінныя і стэпавыя сярэднегорныя ўвільготненыя ўчасткі з багатай травяністай расліннасцю на вышынях 500—1000 м н. у.м., радзей сустракаецца ў аазісах. На Каўказе насяляе вільготныя пойменныя лугі па берагах рэк і ручаёў. Сустракаецца на раўніне і ў нізкагор’ях да 500 м.
Біялогія
У залежнасці ад шыраты арэала развіваецца ў адным або ў двух пакаленнях на працягу года. Час лёту матылькоў пры развіцці аднаго пакалення (на поўначы арэала) — з пачатку чэрвеня (у цёплыя гады - з канца мая) да сярэдзіны ліпеня. Пры развіцці двух пакаленняў у год (напрыклад, на тэрыторыі Украіны) час лёту матылькоў прыпадае на май-чэрвень і ў сярэдзіне ліпеня па пачатак верасня.
Самка адкладае па 1 яйку на лісце кармавой расліны. Кармавыя расліны вусеняў: Bistorta officinalis, драсён птушыны (Polygonum aviculare), шчаўе воднае (Rumex aquaticus), шчаўе кучаравае (Rumex crispus), шчаўе прыбярэжнае (Rumex hydrolapathum), Rumex obtusifolius sylvestris. Пладавітасць адной самкі да 100 яек. Стадыя яйкі каля 5-7 дзён. Зімуюць гусеніцы. Кукалкі прымацаваныя да сцеблащ кармавой расліны. Развіццё кукалкі доўжыцца 12 дзён.
Ахова
Вbд прызнаны, як той, што скарачаецца ў колькасці або знікае на тэрыторыі многіх краінах Еўропы (Францыя, Нідэрланды, Грэцыя, Люксембург, Германія, Чэхія, Польшча, Італія і інш.).
Да цяперашняга часу вымерлі: Намінатыўны падвід у Вялікабрытаніі і ssp. gronieri Bernardi у Францыі.
Ахоўваецца Бернскай канвенцыяй 1979 года.
Уключаны ў Чырвоныя кнігі Усходняй Фенаскандыі (1998) для Германіі (2 катэгорыя), Даніі (0 катэгорыя), Фінляндыі (1 катэгорыя), Маскоўскай вобласці (1998) (3 катэгорыя).
Падвід ssp. rutila Wemeburg, 1864 уключаны ў Чырвоную кнігу Узбекістана (2 катэгорыя), так як за апошнія дзесяцігоддзі адзначаецца рэзкае скарачэнне колькасці на тэрыторыі краіны да адзінкавых асобін. Папуляцыя ва Узбекістане скарачаецца з-за знішчэння прыродных месцаў пражывання ў выніку ўзворвання цалінных зямель, правядзення высечкі драўнінна-хмызняковай расліннасці, празмернага сенакосу[1].
Зноскі
- ↑ Красная книга Республики Узбекистан. — Т. II — Животные. — Ташкент: Chinor ENK, 2009. — 218 с.
Літаратура
- Мацвеенка А. Блакітніцы // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ ім. Петруся Броўкі, 1983. — 575 с., іл. — 10 000 экз.
Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з рускай
Катэгорыя·Жывёлы паводле алфавіта
Катэгорыя·Біялагічныя артыкулы без ITIS
Катэгорыя·Насякомыя Еўразіі
Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Энцыклапедыю прыроды Беларусі без аўтара
Катэгорыя·Блакітніцы
Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Энцыклапедыю прыроды Беларусі без нумароў старонак