Катастрофа Canadair C-4 у Стокпарце — буйная авіяцыйная катастрофа, якая адбылася 4 чэрвеня 1967 года. Авіялайнер Canadair C-4 Argonaut авіякампаніі British Midland Airways (BMA), які выконваў рэйс па маршруце Мальёрка—Манчэстэр, паваліўся на зямлю недалёка ад цэнтра Стокпарта ў жылым раёне. З 84 чалавек (79 пасажыраў і 5 членаў экіпажа) выжылі 12; загінулых і параненых на зямлі не было.
Катастрофа ў Стокпарце стала чацвёртай (па колькасці загінулых) авіякатастрофай у гісторыі грамадзянскай авіяцыі Вялікабрытаніі[1].
Canadair C-4 Argonaut (рэгістрацыйны нумар G-ALHG, серыйны 153) быў выпушчаны ў лютым 1949 года. 23 лютага таго ж года быў перададзены авіякампаніі British Overseas Airways Corporation (BOAC). 19 красавіка 1960 года перайшоў у авіякампанію Overseas Aviation Ltd, ад яе 14 лістапада 1961 года перайшоў у British Midland Airways (BMA). Абсталяваны чатырма турбавінтавымі рухавікамі Rolls-Royce Merlin 622[2].
Самалётам кіраваў дасведчаны экіпаж, яго склад быў такім:
У салоне самалёта былі два бортправадніка:
Таксама ў складзе экіпажа быў авіямеханік Джэральд Лойд (англ.: Gerald Lloyd).
Canadair C-4 Argonaut борт G-ALHG быў зафрахтаваны кампаніяй «Arrowsmith Holidays Ltd» для выканання рэйса з Мальёркі ў Манчэстэр для дастаўкі адпачывальнікаў з Балеарскіх астравоў. Лайнер прызямліўся ў Мальёрцы ў 02:20 UTC і пасля прыняцця на борт пасажыраў і запраўкі вылецеў з аэрапорта ў 04:06; увесь час палёту да падыходу да Манчэстэра самалётам кіраваў другі пілот.
У 09:01 пры падлёце да Манчестеру пілоты не змаглі адразу пасадзіць самалёт і пайшлі на другі круг. Падчас набору вышыні ў момант пралёта над Стокпартам у лайнера з інтэрвалам у 15 секунд адмовілі абодва правых рухавіка (спачатку №4, затым №3). Самалёт страціў кіраванне, але пілоты, працягваючы трымацца ў паветры, павялі яго на пасадку. У 09:09 UTC пры заходзе на аэрапорт лайнер раптам нахіліўся направа і правым крылом зачапіў зямлю. Ад удару самалёт рэзка разгарнула направа, а яго левае крыло зачапіла трохпавярховы будынак і адарвалася, пасля чаго машына пластом павалілася на невялікую адкрытую пляцоўку ў густанаселеным раёне Стокпарта, недалёка ад цэнтра горада. Ад удару аб зямлю лайнер цалкам разбурыўся, адносна ацалела толькі хваставая частка.
З 84 чалавек, якія знаходзіліся на борце, загінулі 72 — 3 члены экіпажа (другі пілот, бортправаднік Тэйлар і авіямеханік) і 69 пасажыраў, выжылі 12 — 2 члены экіпажа (КПС і сцюардэса Партлетан) і 10 пасажыраў; усе атрымалі раненні. Нягледзячы на тое, што катастрофа адбылася ў густанаселеным раёне, загінулых і параненых на зямлі не было[3][4]. Паколькі ў той дзень была нядзеля і многіх не было на рабоце, катастрофа прыцягнула вялікі натоўп відавочцаў (каля 10 000 чалавек), які моцна замінаў медыкам і ратавальнікам[5].
Следчыя з аддзела па расследаванні авіяцыйных здарэнняў Вялікабрытаніі (AAIB) вызначылі, што адмова двух правых рухавікоў была выкліканая высільваннем авіяпаліва з-за раней невядомага дэфекту ў паліўнай сістэме самалёта C-4 Argonaut. C-4 Argonaut меў 8 паліўных бакаў, падзеленых на пары. Кожная пара бакаў сілкавала адзін рухавік, але была таксама сістэма крыжаванай падачы, якая дазваляла пры неабходнасці падаваць авіяпаліва з іншай пары рэзервуараў ў іншыя рухавікі. Было выяўлена, што селектары, якія кіруюць клапанамі папярочнай падачы авіяпаліва, былі дрэнна размешчаны ў кабіне экіпажа і складаны ў кіраванні. Гэта магло прывесці да ненаўмыснага выбару папярочнай падачы з некаторых пар рэзервуараў, што прывяло да знясілення авіяпаліва ў гэтых рэзервуарах і выхаду з ладу адпаведных рухавікоў.
Гэтыя праблемы былі заўважаны пілотамі іншых самалётаў гэтай мадэлі і раней, але ні BMA, ні іншыя авіякампаніі, якія эксплуатавалі C-4 Argonaut (Trans-Canada Air Lines і Canadian Pacific Air Lines), не паведамілі пра гэта кампаніі-вытворцу. Без дадзенай інфармацыі следчыя AAIB лічылі, што пілотам борта G-ALHG было надзвычай цяжка вызначыць дакладны характар аварыйнай сітуацыі. Праблемы з авіяпалівам былі заўважаны на самалёце яшчэ за 5 дзён да катастрофы, але пра гэта стала вядома толькі праз 4 месяцы пасля трагедыі[5].
Таксама стала вядома, што камандзір рэйса лятаў без адпачынку амаль 13 гадзін. Гэта было ў межах прававых і эксплуатацыйных абмежаванняў, але ў ходзе расследавання было адзначана, што ён дапусціў некалькі памылак пры паўтарэнні паведамленняў ад УУС Манчэстэра[5].
Таксама следчыя AAIB праверылі выжывальнасць пасажыраў і членаў экіпажа ў момант катастрофы. Агляды мерцвякоў паказалі, што ўсе, хто знаходзіўся ў пярэдняй частцы фюзеляжа, загінулі ў выніку хуткіх траўмаў пасля падзення самалёта, а тыя, хто знаходзіўся ў хвасце, атрымалі сур’ёзныя траўмы ніжніх канечнасцяў, якія не дазволілі ім пакінуць самалёт. Следчыя ўстанавілі, што крапежныя планкі, прызначаныя для падзелу шэрагаў сядзенняў, былі занадта слабымі, каб не дапусціць разбурэння шэрагаў, і вызначылі, што, калі б планкі былі досыць трывалымі, большасць пасажыраў змаглі б пакінуць самалёт[5].
КПС Марлоў выжыў у катастрофе, але захварэў амнезіяй і не памятаў апошніх хвілін палёту. У момант адмовы рухавікоў па правым борце самалёт апынуўся над адкрытай пляцоўкай, і следчыя AAIB меркавалі, што ён пасля страты магутнасці рухавікоў стаў цалкам некіравальным. Аднак паказанні сведкаў казалі аб тым, што лайнер пасля адмовы рухавікоў зрабіў паварот налева і выраўняўся, каб пазбегнуць сутыкнення з будынкамі[6][7].
Да 50-й гадавіне катастрофы эксперт па авіяцыі Ян Бары (англ.: Ian Barrie) і прадзюсер Рычард Бодэн (англ.: Roger Boden) стварылі дакументальны фільм «У шасці мілях ад дома: Гісторыя авіякатастрофы ў Стокпарце» (англ.: Six Miles from Home: The Story of the Stockport Air Disaster)[7].