wd wp Пошук: ⬜

Жарэс Іванавіч Алфёраў

Жарэ́с Іва́навіч Алфёраў (15 сакавіка 1930, Віцебск — 1 сакавіка 2019 [8][9]) — савецкі і расійскі фізік, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы ў 2000 годзе за распрацоўку паўправадніковых гетэраструктур і стварэнне хуткіх опта- і мікраэлектронных кампанентаў. Яго даследаванні адыгралі вялікую ролю ў інфарматыцы. Быў дэпутатам Дзяржаўнай Думы Расійскай Федэрацыі. Ініцыяваў заснаванне прэміі «Глабальная энергія» ў 2002 годзе. Да 2006 года ўзначальваў Міжнародны камітэт па прысуджэнні гэтай прэміі. Замежны член НАН Беларусі.

Біяграфічныя звесткі

Нарадзіўся ў Віцебску ў сям’і Івана і Ганны Алфёравых. Названы ў гонар Жана Жарэса. Скончыў з залатым медалём сярэднюю школу № 42 ў Мінску. Быў залічаны на 1 курс Энергетычнага факультэта Беларускага політэхнічнага інстытута (цяпер Беларускі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт). Далей, паводле парады свайго настаўніка фізікі Я. Б. Мельцэрзона паехаў паступаць у Ленінград. У 1952 годзе Скончыў Ленінградскі электратэхнічны інстытут імя У. І. Ульянава (ЛЭТІ). З 1953 года працуе ў Фізіка-тэхнічным інстытуце імя А. Ф. Іофэ (з 1987 да мая 2003 года быў дырэктарам, з мая 2003 года да ліпеня 2006 года — навуковы кіраўнік). Кандыдат фізіка-матэматычных навук (1961), доктар фізіка-матэматычных навук (1970). Прафесар ЛЭТІ (1972). У 1990—1991 гадах — віцэ-прэзідэнт АН СССР, старшыня Прэзідыуму Ленінградcкага навуковага цэнтра. З 2003 года — старшыня Навукова-адукацыйнага комплекса «Санкт-Пецярбургскі фізіка-тэхнічны навукова-адукацыйны цэнтр» РАН. Акадэмік АН СССР (1979), потым РАН. Віцэ-прэзідэнт РАН, старшыня прэзідыуму Санкт-Пецярбургскага навуковага цэнтра РАН. Галоўны рэдактар «Лістоў у Часопіс тэхнічнай фізікі», член рэдактарскай рады часопісу «Навука і жыццё».

Аўтар больш як 500 навуковых прац, трох манаграфій і каля пяцідзесяці вынаходніцтваў.

У культуры

На кінастудыі Беларусьфільм зняты дакументальны фільм «Лазар Алфёрава» (рэжысёр Уладзімір Мароз, 2008).

Узнагароды

Узнагароды Расіі і СССР

Поўны кавалер ордэна «За заслугі перад Айчынай»:
Ордэн «За заслугі перад Айчынай» I ступені (14 сакавіка 2005) — за выдатныя заслугі ў развіцці айчыннай навукі і актыўны ўдзел у заканатворчай дзейнасці
Ордэн «За заслугі перад Айчынай» II ступені (2000)
Ордэн «За заслугі перад Айчынай» III ступені (4 чэрвеня 1999) — за вялікі ўклад у развіццё айчыннай навукі, падрыхтоўку высокакваліфікаваных кадраў і ў сувязі з 275-годдзем Расійскай акадэміі навук
Ордэн «За заслугі перад Айчынай» IV ступені (15 сакавіка 2010) — за заслугі перад дзяржавай, вялікі ўклад у развіццё айчыннай навукі і шматгадовую плённую дзейнасць
Ордэн Леніна (1986)
Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі (1980)
Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга (1975)
Ордэн «Знак Пашаны» (1959)

Медалі

Дзяржаўная прэмія Расійскай Федэрацыі 2001 года ў галіне навукі і тэхнікі (5 жніўня 2002) за цыкл прац «Фундаментальныя даследаванні працэсаў фарміравання і ўласцівасцей гетэраструктур з квантавымі кропкамі і стварэнне лазераў на іх аснове»
Ленінская прэмія (1972) — за фундаментальныя даследаванні гетеропереходов у паўправадніках і стварэнне новых прыбораў на іх аснове
Дзяржаўная прэмія СССР (1984) — за распрацоўку ізаперыядычных гетэраструктур на аснове чацвярня цвёрдых раствораў паўправадніковых злучэнняў A3B5

Замежныя ўзнагароды

Ордэн Францыска Скарыны (Беларусь, 17 мая 2001) — за вялікі асабісты ўклад у развіццё фізічнай навукі, арганізацыю беларуска-расійскага навукова-тэхнічнага супрацоўніцтва, умацаванне дружбы народаў Беларусі і Расіі
Ордэн князя Яраслава Мудрага (Украіна, 15 мая 2003) — за важкі асабісты ўклад у развіццё супрацоўніцтва паміж Украінай і Расійскай Федэрацыяй у сацыяльна-эканамічнай і гуманітарнай сферах
Ордэн Дружбы народаў (Беларусь)

Іншыя ўзнагароды

Нобелеўская прэмія (Швецыя, 2000) — за развіццё паўправадніковых гетэраструктур для высакаскорасны оптаэлектронікі
Прэмія Ніка Холоньяка (Аптычнае таварыства ЗША, 2000)
Хьюллет-Паккардовская прэмія (Еўрапейскае фізічнае таварыства, 1978) — за новыя працы ў галіне гетэрапереходаў
Прэмія А. П. Карпінскага (ФРГ, 1989) — за ўклад у развіццё фізікі і тэхнікі гетэраструктур
Прэмія імя А. Ф. Іофе (РАН, 1996) — за цыкл работ «Фотаэлектрычныя пераўтваральнікі сонечнага выпраменьвання на аснове гетэраструктур»
Дзямідаўскі прэмія (Навуковы Дзямідаўскі фонд, Расія, 1999)
Прэмія Кіёта (Инамори фонд, Японія, 2001) — за поспехі ў стварэнні паўправадніковых лазераў, якія працуюць у бесперапынным рэжыме пры пакаёвых тэмпературах — піянерскі крок у оптаэлектронікі
Прэмія У. І. Вярнадскага (НАН Украіны, 2001)
Прэмія «Расійскі Нацыянальны Алімп». Тытул «Чалавек-легенда» (РФ, 2001)
Міжнародная энергетычная прэмія «Глабальная энергія» (Расія, 2005)
Залаты медаль Х. Велькера (1987) — за піянерскія працы па тэорыі і тэхналогіі прыбораў на аснове злучэнняў III—V груп
Медаль Балантайна (Інстытут Франкліна, ЗША, 1971) — за тэарэтычныя і эксперыментальныя даследаванні падвойных лазерных гетэраструктур, дзякуючы якім былі створаны крыніцы лазернага выпраменьвання малых памераў, якія працуюць у бесперапынным рэжыме пры пакаёвай тэмпературы
Залаты медаль імя А. С. Папова (РАН, 1999)
Залаты медаль (SPIE, 2002)
Узнагарода сімпозіума па GaAs (1987) — за піянерскія працы ў галіне паўправадніковых гетэраструктур на аснове злучэнняў III—V груп і распрацоўку інжэкцыённых лазераў і фотадыёдаў
Узнагарода «Залатая талерка» (Акадэмія дасягненняў, ЗША, 2002)
XLIX Мендзялееўская чытальнік — 19 лютага 1993 года
Званне і медаль Ганаровага прафесара МФТІ (2008)
Узнагарода «Ганаровы ордэн Рау». Ганараваны звання «Ганаровы доктар Расійска-Армянскага (Славянскага) універсітэта». (ГОУ ВПО Расійска-Армянскі (Славянскі) універсітэт, Арменія, 2011)

Зноскі

↑ Алфёров Жорес Иванович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.
↑ Zhores Alferov // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
↑ Алфёров Жорес Иванович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
↑ В больнице РАН назвали причину смерти Жореса Алферова Праверана 2 сакавіка 2019.
↑ Bibliothèque nationale de France Jores Ivanovitch Alferov // data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011.
↑ Schores Alferow // Munzinger Personen Праверана 9 кастрычніка 2017.
↑ Elenco cronologico Soci Stranieri — Accademia Nazionale delle Scienze detta dei XL. Праверана 2 сакавіка 2018.
↑ «Смерть наступила вчера, 1 марта, в 23:40 мск»
↑ Памёр нобелеўскі лаўрэат, ураджэнец Віцебска, Жарэс Алфёраў (нявызн.). Наша Ніва (2 сакавіка 2019). Праверана 2 сакавіка 2019.

Спасылкі

Жарэс Іванавіч Алфёраў у базе даных «История белорусской науки в лицах» Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі (руск.)