Добрая багіня
Добрая Багіня, часта Добрая багіня, зрэдку Фаўна ці Фаўнія (лац.: Bona Dea) — у рымскай міфалогіі багіня ўрадлівасці, здароўя і цнатлівасці, багіня жанчын[1].
Міфалогія
Багіня лічылася дачкой бога Фаўна, была вечна цнатлівай, асацыявалася з жаночай плоднасцю і цнатлівасцю. Спраўляць яе культ дазвалялася толькі жанчынам. Мужчынам забаранялася звяртацца да ёй, і яны не дапушчаліся да адпраўлення рэлігійных рытуалаў у яе гонар.
Таксама багіне прыпісваліся клопат аб здароўі жанчын, да ёй звярталіся за дапамогай жанчыны, шукаючыя пазбаўлення ад хвароб, а таксама малячыяся аб зачацці дзяцей.
У ніжэйшых слаях рымскага грамадства багіня шанавалася як вызваліцельніца ад рабства. Сярод яе пачытацеляў было шмат вольнаадпушчанікаў і рабоў, а таксама членаў простых плябейскіх радоў.
Яе называлі Bona Dea (Добрай багіняй) таму, што імя багіні лічылася святым і не праізносілася ўголас.
Культ
Прысвечаныя багіне рытуалы не ўваходзілі ў афіцыйную рэлігію рымскай дзяржавы, але з казны штогод выдзялялася пэўная сума на падтрымку яе храма на Авенцінскім халме. У багіні адсутнічалі ўласныя жрацы, таму ўвесь асноўны клопат аб храме багіні даручаўся вясталкам.
Месца, дзе знаходзіўся храм, было даступна толькі жанчынам. Мужчынам уваход у храм і любыя мерапрыемствы звязаныя з культам, быў забаронены, і з’яўленне мужчыны лічылася блюзнерствам - адным з нешматлікіх злачынстваў, за якія ў часы рэспублікі рымляніна маглі прысудзіць да смерці. Прычым смяротнае пакаранне, па сутнасці, было адзіным магчымым пакараннем.
У храме знаходзілася статуя багіні, якая сядзела на троне з рогам дастатку ў руках, але лічылася, што багіня не мае ані твара, ані формы, а статуя - балван для падмана цёмных сіл.
Вакол храма раслі цалебныя травы і каласвалася невялікае жытняе поле. Жыта высявалі вясталкі ў дзень абуджэння багіні з зімовага сну - 1 мая. Яны ж збіралі яго восенню, і з зёран, а таксама з зёлак гатавалі эліксір Bona Dea, які выкарыстоўваўся як лячэбны сродак для ацалення ад хвароб і зачацця.
Таксама тэрыторыя вакол храма з’яўлялася прытулкам для вялікай колькасці змей. Змеі лічыліся сімваламі мужчын. Паколькі яна мела столькі змей, Добрая багіня не мела патрэбы ў мужчынах.
Сумесна з імём Bona Dea, а таксама ў малітвах, з якімі звярталіся да яе, на яе святах і ў яе храмах нельга было згадваць словы «віно» і «мірт». Гэта было звязана з тым, што, згодна з міфам, яе бацька Фаўн аднойчы адхвастаў яе міртавай галіной за тое, што яна з’явілася перад ім п’янай. Але гэта зусім не значыла, што на ўрачыстасцях у яе гонар не прапаноўвалася віно.
Святы
Святы, прысвечаныя багіне, адбываліся двойчы ў год - 1 мая і 1 снежня.
Дзень абуджэння багіні
1 мая - дзень абуджэння багіні, які святкаваўся ў яе храме сярод кветак і святочнай весялосці. Рымлянкі, незалежна ад становішча ў грамадстве, збіраліся на містэрыі, якія пачыналіся на досвітку, а канчаліся падчас змяркання. Падчас урачыстасці яны павінны былі піць у вялікай колькасці «малако» багіні, якое прапаноўвалася ў «мядовых гаршэчках». На самой справе гэта было не што іншае, як крэпкае маладое віно ў спецыяльных сярэбраных пасудзінах. Таксама жанчыны падчас урачыстасці імітавалі палавыя зносіны са змеямі.
Пасля свята жанчыны, якія ў ім удзельнічалі, надзявалі на галовы кароны з вінаградных лістоў і разыходзіліся дамоў. Лічылася, што для жанчыны, якая прысутнічала на свяце, савакупленне з мужчынам прывядзе да зачацця. Вядома, гэта не адносілася да вясталак, хаця ва ўрачыстасцях яны прыймалі самы непасрэдны ўдзел.
Таемствы Добрай багіні
Другое свята багіні святкавалася менш пышна, але не было ад гэтага менш урачыстым і лічыўся больш важным і значным. Адзначалася яно ў ноч з першага на другое снежня, калі багіню клалі спаць. Да цырымоніі дапушчаліся толькі рымлянкі з патрыцыянскіх радоў.
Адбывалася цырымонія ў адным з дамоў патрыцыяў, адкуль папярэдне, да змяркання, выдаляліся ўсе мужчыны, у тым ліку дзеці, нават нованароджаныя, і рабы. Прычым дом гэты быў належаць дзейнаму консулу ці прэтару. Месца правядзення цырымоніі абіралі вясталкі. Гаспадыня дому з’яўлялася гаспадыняй свята. Усім жанчынам, якія не ўдзельнічалі ў цырымоніі, пасля заходу сонца і да досвітку неабходна было знаходзіцца ў сваіх дамах.
Скандал
У 62 да н.э. падчас снежаньскай цырымоніі ў рэзідэнцыі вялікага пантыфіка, прэтара таго года Гая Юлія Цэзара, адбыўся скандал, апісаны шматлікімі аўтарамі. У жаночым адзенні ў дом пранік Публій Клодзій Пульхр. Магчыма, што яго прывяла на свята яго сястра Клодзія, магчыма, што ён пераапрануўся ў жаночую вопратку, каб пранікнуць да жонкі Цэзара, Пампеі Суле.
Але Клодзій быў выкрыты Аўрэліяй, маці Цэзара. Цэзар, як вярхоўны пантыфік, збірае калегію пантыфікаў, якая выносіць адзінагалосны вярдыкт Клодзію - віноўны ў блюзнерствы. У той жа дзень Цэзар дае развод Пампее Суле, хаця неабвяржымых доказаў яе віны ў спатканні з Клодзіям няма. Але «Жонка Цэзара павінна быць вышэй падазрэнняў».
Таемнасць была апаганена. Згодна з рэкамендацыямі вясталак, усе жанчыны, які прысутнічалі на цырымоніі былі пракляты і маглі выкупіць сваё пракляцце толькі паўторнай спробай здзяйснення таемнасці. Таксама пракляцце распаўсюджвалася на зародкі тых, хто прыйшоў на свята цяжарнымі. Вясталкі давалі ім адмысловае зелле, якое прыводзіла да выкідышу, ці настойвалі, каб яны ішлі да лекараў і рабілі аборты. Пацярпела ад гэтага і Фульвія, жонка Клодзія, якой прышлося перарваць сваю цяжарнасць.
Паўторнае свята адбылося толькі ў студзені наступнага года. Яно ледзь не стала падставай палітычнага крызісу ў Рыме. Уся справа ў тым, што вялікі пантыфік не мог абвясціць змену года да таго, як не будуць здейснены рытуалы таемнасці. Як вынік, у пасаду не маглі ўступіць зноў абраныя магістраты, прапрэтары не маглі адбыць у правінцыі для кіравання.
Клодзій, пасля абвінавачвання калегіі пантыфікаў, павінен быў быць прыгавораны судом прысяжных да смерці. Але па палітычных матывах ён быў патрэбны Цэзару ў яго супрацьстаянні Бібулу і Катону, а таксама Цыцэрону. Цэзар, як вялікі пантыфік, здолеў паўплываць на вясталак і тыя забаранілі свецкаму суду, які складаўся з мужчын, умешвацца ў справы жаночай багіні. Але ў вачах Рыма Клодзій страціў большую частку свайго аўтарытэту і надоўга застаўся праклятым.
У іншых рэлігіях
У грэкаў багіню жанчын звалі Гінекея. Карнелій Лівій называе яе Мая. У Беотыі з ёй суадносілі Семелу, іспанскія плямёны звалі яе Кібелай. Часта атаясамліваюць з Празэрпінай, але гэта - іншая багіня, якая з’яўляецца жонкай Плутона, бога падземнага Царства.
Ва ўсіх рэлігіях гэта багіня малявалася з рогам дастатку ў руках і з’яўлялася пакравіцелькай жанчын і ўрадлівасці.
Зноскі
- ↑ Пры напісанні гэтага артыкула выкарыстоўваўся матэрыял з Энцыклапедычнага слоўніка Бракгаўза і Ефрона (1890—1907).
Літаратура
Бона Деа // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.
Тэмы гэтай старонкі (4):Катэгорыя·Багіні ўрадлівасці
Катэгорыя·Багі паводле алфавіта
Катэгорыя·Матэрыялы ЭСБЕ
Катэгорыя·Багіні ў рымскай міфалогіі