Галёшы
Галёшы або галёшы (інакш — макраступы) (фр.: galochesgaloches і ням.: GaloschenGaloschen — гумавыя (звычайна гумовыя) накладкі, напрананыя на абутак, некаторыя віды выкарыстоўваюцца як самастойная абутак (садовыя, уцепленыя, дыэлектрычныя і г. д.).
Галешы з тонкай гумы носяць з валёнкамі. У мінулым іх насілі для абароны абутку, і на туфлі, і на чаравікі (гл. гамашы).
Параўнальнае зручнасць складае нашэнне галёшаў як зменнага абутку на прадпрыемствы, у тэатр, у школу, так як няма неабходнасці, ідучы па вуліцы, несці з сабой мяшок або пакет з абуткам, ды і сам працэс пераапранання пераходзіць у працэс простага зняцця галёшаў, што, несумненна, займае нашмат менш часу.
Адрозніваюцца па матэрыялах, аздабленні і асаблівасцям выкарыстання: галёшы садовыя; галёшы на валёнкі, галёшы клееныя на валёнкі; галёшы азіяцкія баваўняныя мужчынскія, галёшы азіяцкія баваўняныя жаночыя, галёшы азіяцкія баваўняныя дзіцячыя, галёшы азіяцкія баваўняныя малодетские, галёшы азіяцкія на воўны; галёшы з полівінілхлорідного пластіката чорныя; галёшы з полівінілхлорідного пластіката каляровыя; галёшы хлапчуковыя клееныя гумовыя; галёшы хлапчуковыя камбінаваныя гумовыя; галёшы гумовыя лакаваныя клееныя дзявочыя для нашэння на абутак; галёшы гумовыя лакаваныя клееныя для нашэння на абутак; галёшы гумовыя лакаваныя клееныя з чорнай гумы для нашэння на унтах; галёшы гумовыя лакаваныя клееныя з чорнай гумы.
Першыя гумовыя галёшы з’явіліся ў продажы ў Бостане 12 лютага 1831 года.
Этымалогія
Адбываецца ад фр.: galochegaloche (з 1263 г.), з неўсталяванай формы. Па адной з версій, з старажытна-грэцкага καλόπους «сапожная калодка» (з κᾶλον «драўніна» + πούς «нага») праз (лац.: gcalopodiagcalopodia; па іншай — з (лац.: caligacaliga «ботаў», па трэцяй — з (лац.: gallicagallica «галльская сандалія»). Руская галоша, магчыма, запазычанае праз ням.: GaloscheGalosche[1].
У арміі
У амерыканскай арміі гумовыя галёшы, у форме чаравіка з высокім верхам выкарыстоўваліся падчас Другой сусветнай вайны для нашэння па-над вайсковых чаравікаў. Падчас карэйскай вайны амерыканцы прынялі да выкарыстання варыянт валёнак з галёшамі, у якіх лямец быў цалкам запакаваная ў нутро гумовага чаравіка. Паколькі лямец ўнутры двуслойного гумовага чаравіка, то ён абаронены ад намакання, тым самым будзе вырашана праблема з неабходнасцю рэгулярнай сушкі валёнак. Такую абутак трэба насіць па-над тоўстага ваўнянага шкарпэткі. Паказаны варыянт валёнак выкарыстоўваецца і ў нашы дні часткамі, якія нясуць службу на Алясцы.
Галёшы ў культуры
Галоши
Купила мама Лёше
Отличные галоши.
Галоши настоящие,
Красивые, блестящие,
Теперь хоть и захочешь,
А ноги не промочишь!
“Вершы і песні для дзяцей”[2]
- У вершаванай казцы для дзяцей Карнея Чукоўскага «Тэлефон» («У мяне зазваніў тэлефон…»; 1924, па іншых звестках 1926) Кракадзіл са слязамі просіць даслаць яму галёшы, а таксама яго жонцы і Татошы. З далейшага дыялогу высвятляецца, што высланыя «на мінулым тыдні» дзве пары «выдатных галёшаў» сямействам Кракадзілаў ўжо з’едзены:
— Ах, те, что ты выслал
На прошлой неделе,
Мы давно уже съели
И ждём, не дождёмся,
Когда же ты снова пришлёшь
К нашему ужину
Дюжину
Новых и сладких калош
- Таксама ў той жа вершаванай казцы Чукоўскага «Кракадзіл» (1916; за гэта яе часам называюць «Старая-прыстарая казка», т. к. яна з’яўляецца першым дзіцячым творам аўтара) Ваня Васільчыкаў перасцерагае сына Кракадзіла Татошу ад бяздумнага ўчынку:
Тут голос раздался Тотоши:
— А можно мне кушать калоши?
Но Ваня ответил:
— Ни-ни! Боже тебя сохрани!
- Вядомасцю карыстаецца дзіцячая песенька «Алёшыны галёшы», музыка Аркадзя Астроўскага на вершы Зоі Пятровай, пачатковыя радкі з якой цытуюцца ў творах мастацкай літаратуры, публіцыстыцы, у разнастайных журналісцкіх матэрыялах.
- У аўтабіяграфічным рамане «Абяцанне на досвітку» («La promesse de l’aube», 1960, рускі пераклад 1993) французскага пісьменніка Ромена Гары гатоўнасць хлопчыка ў доказ сваёй любові да суседскай дзяўчынцы Валянціне з’есці сырую галошу выступае вышэйшай подзвігам самаадданага пачуцці[4]. Эпізод рамана паслужыў асновай для помніка Ромену Гары, адкрытага 22 чэрвеня 2007 года ў Вільнюсе на вуліцы Басанавічаўс (Jono Basanavičiaus g., былая Вялікая Пагулянка, на якой жыў будучы пісьменнік і дзе разгортваецца частка дзеяння рамана). Помнік уяўляе бронзавую скульптуру, якая паказвае хлопчыка з прыціснутай да грудзей галошей у руках (скульптар Ромаса Квинтаса)[5].
- Радыёстанцыя «Срэбны дождж» штогод з 1996 года ўручае ўзнагароду «Серебряная калоша» «за самыя сумнеўныя дасягненні ў шоў-бізнэсе». Назва, відавочна, паходзіць ад выразу «сесці ў галёш», што азначае «трапіць у дурное становішча», «пацярпець няўдачу», «выпрабаваць правал» (выраз «пасадзіць каго-небудзь у галёш» азначае «паставіць у смешнае або няёмкае становішча»).
- Часам ужываецца просторечное выраз «Зара галёшы надзену!», аналагічнае «Зара, разбегся!».
Гл. таксама
- Бахілы (чахлы)
- Галёша (растваральнік)
Заўвагі
- ↑ Галоша, Этимологический словарь русского языка.
- ↑ «Галёшы»
- ↑ Телефон Архівавана 29 верасня 2007.
- ↑ Ромен Гари «Обещание на рассвете».
- ↑ Vilniuje atidengiamas paminklas rašytojui Romain Gary Архівавана 28 верасня 2007.(літ.)
Катэгорыя·Абутак