Выкраданне расійскіх дыпламатаў у Іраку — інцыдэнт з выкраданнем ісламістамі супрацоўнікаў расійскага пасольства. Акцыя праведзена ў гады Іракскай вайны з мэтай паўплываць на сітуацыю ў зоне Чачэнскага канфлікту.
Выкраданне расійскіх дыпламатаў адбылося 3 чэрвеня 2006 года ў Багдадзе, Ірак, калі іракскія паўстанцы зладзілі засаду на аўтамабіль, які належаў расійскаму пасольству[1]. Віталь Цітоў (супрацоўнік СВР) быў забіты падчас нападу. Іншыя чатыры чалавекі ў аўтамабілі — Фёдар Зайцаў (трэці сакратар пасольства), Рынат Агліулін (кухар), Алег Федасееў (супрацоўнік СВР) і Анатоль Смірноў (кіроўца) былі выкрадзеныя[2].
У 13:45, па словах відавочцаў, пазадарожнік Chevrolet Tahoe з дыпнумарамі рухаўся па раёне Эль-Мансур. Да пасольства РФ заставалася прыкладна 400 метраў, калі на скрыжаванні аўтамабілю перагарадзілі шлях легкавая машына і мікрааўтобус, баевікі адкрылі па расіянах агонь. Па іншых звестках, напад быў здзейснены ў той момант, калі супрацоўнікі пасольства выйшлі з машыны каля крамы, каб зрабіць пакупкі. Толькі ў Цітова была з сабой табельная зброя: ён пачаў адстрэльвацца са свайго пісталета, больш таго, паспеў патэлефанаваць у пасольства і выклікаць дапамогу, але неўзабаве быў цяжка паранены. Паўстанцы выскачылі з машын, кінулі параненага на дарозе, а астатніх пасадзілі ў мікрааўтобус і павезлі. Ахоўнікі расійскай дыпмісіі перанеслі Цітова ў будынак пасольства, але той памёр[3].
19 чэрвеня Савет маджахедаў Ірака — групы, афіляваная з Аль-Каідай — узяў на сябе адказнасць за напад і прад’явіў Расііультыматум: на працягу 48 гадзін расійскі ўрад павінен быў вывесці войскі з Чачні і высвабадзіць усіх зняволеных-мусульман[4]. 25 чэрвеня група выступіла з заявай, згодна з якім з чатырох закладнікаў трое былі абезгалоўлены, а чацвёрты — застрэлены. Да заявы было прыкладзена відэа, дзе былі паказаныя некалькі секунд абезгалоўлівання аднаго закладніка, абезгалоўленае цела другога і расстрэл трэцяга[5].
Намеснік міністра замежных спраў Расіі Аляксандр Салтанаў паведаміў, што МЗС «кантактуе з вышэйшым кіраўніцтвам Ірака і камандаваннем кааліцыйных сіл, а таксама з іншымі краінамі, якія могуць аказаць садзейнічанне». У міністэрстве быў створаны аператыўны штаб па вызваленні суайчыннікаў. У сваю чаргу, іракскае МУС абвясціла ў вышук машыны тэрарыстаў. З’явіліся паведамленні аб тым, што вуліцы ў раёне Эль-Мансур блакаваныя. Генеральны сакратар ААН Кофі Анан асудзіў напад на расійскіх дыпламатаў. Ён звярнуўся да ірацкага ўраду і сілам кааліцыі з заклікам «распачаць усе неабходныя крокі для таго, каб спыніць хвалю гвалту». Асудзілі напад на супрацоўнікаў дыпмісіі і прапанавалі дапамогу і Злучаныя Штаты ў асобе прадстаўніка Дзярждэпартамента Джасцін Хігінс[3][6].
28 чэрвеня прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін загадаў спецслужбам знайсці і знішчыць тэрарыстаў, адказных за выкраданне і пакаранне дыпламатаў. Мікалай Патрушаў, кіраўнік Федэральнай службы бяспекі, адзначыў, што загад будзе выкананы «незалежна ад патрабаванага часу і намаганняў»[7][8]. Лічыцца, што аналагічны загад быў аддадзены для ліквідацыі Зелімхана Яндарбіева, выконваючага абавязкі прэзідэнта самаабвешчанай Чачэнскай Рэспублікі Ічкерыя. Яндарбіеў быў забіты ў выніку выбуху бомбы ў Дохе, Катар, у лютым 2004 года[9]. Аднак загадчык аддзела палітыкі і намеснік галоўнага рэдактара «Штодзённага часопіса» Аляксандр Гольц у каментары для «Радыё Свабода» паставіў пад сумнеў здольнасць расійскіх спецслужбаў ліквідаваць тэрарыстаў у краіне, у якой ідзе вайна[10].
Адзін з выкрадальнікаў расійскіх дыпламатаў, баевік Аль-Каіды Амар Абдала Дад, быў схоплены амерыканцамі 19 снежня таго ж года. Ён прызнаў сваю датычнасьць да выкраданьня; як мяркуюць, ім уласнаручна былі абезгалоўлены двое з дыпламатаў[11]. Арганізатар выкрадання Махер аз-Зубейдзі быў забіты падчас баявых сутыкненняў з амерыканскімі войскамі ў кастрычніку 2008 года[12][13]. Яшчэ адзін саўдзельнік тэрарыстаў, член Аль-Каіды Ахмед Салех, быў асуджаны іракскімі ўладамі да смерці ў маі 2010 года[14][15]. Дадзеныя ім паказанні дапамаглі спецслужбам ў пошуку месца пахавання целаў загінулых супрацоўнікаў расійскага пасольства[14]. Цела забітых дыпламатаў былі знойдзены ў красавіку 2012 года[16][17].
Пасмяротна ўзнагароджаны ордэнам Мужнасці:
Пасля выкрадання увечары таго ж дня прадстаўнік іракскага МУС Фалах аль-Мухамедаві паведаміў аб паспяхова праведзенай аперацыі па вызваленні расіян і аршце выкрадальнікан. Аднак 4 чэрвеня іншыя крыніцы ў міністэрстве ў асобе саветніка па нацыянальнай бяспецы МУС Мувафака Рубаі гэтую інфармацыю абверглі. Прадстаўнік пасольства Расіі ў Багдадзе Ігар Маркаў звесткі аб вызваленні расіян таксама не пацвердзіў[3].