wd wp Пошук: ⬜

Аўгусцін Аўгусцінавіч Бетанкур

Памятная манета Банка Расіі з партрэтам А. Бетанкура, срэбра-золата, 25 рублёў, 2008 г.

Аўгусцін дэ Бетанкур і Маліна, поўнае імя Аўгустын Хасэ Педра дэль Кармэн Дамінга дэ Кандэларыя дэ Бетанкур і Маліна (ісп.: Agustín José Pedro del Carmen Domingo de Candelaria de Betancourt y Molina; 1 лютага 1758 — 14 (26) ліпеня 1824) — іспанскі, затым расійскі дзяржаўны дзеяч і вучоны, генерал-лейтэнант рускай службы, архітэктар, будаўнік, інжынер-механік і арганізатар транспартнай сістэмы Расійскай імперыі.

Біяграфія

Сям’я

Аўгусцін дэ Бетанкур нарадзіўся 1 лютага 1758 года ў Іспаніі ў горадзе Пуэрта-дэ-ла-Крус(руск.) бел. на востраве Тэнэрыфэ, у сям’і, заснаванай французскім продкам Жанам дэ Бетанкурам(руск.) бел., які ў 1417 годзе абвясціў сябе каралём Канарскіх астравоў.

Дзейнасць у Іспаніі

Атрымаўшы ўсебаковую навуковую адукацыю ў Парыжы, Бетанкур быў адпраўлены іспанскім урадам у найбольш культурныя краіны Заходняй Еўропы для агляду розных сістэм суднаходства, каналаў, паравых машын і т. п. Бетанкур паспяхова выканаў гэта даручэнне. У 1798 годзе на яго было ўскладзена прылада аптычнага тэлеграфа(руск.) бел. паміж Мадрыдам і Кадысам і арганізацыя ў Іспаніі корпуса інжынераў шляхоў зносін. У 1800 годзе быў прызначаны генерал-інспектарам гэтага корпуса і членам савета фінансавага кіравання, а 1803 годзе — інтэндантам армій і галоўным дырэктарам пошт.

Прыезд у Расію

Беспарадкі, якія ўзніклі ў Іспаніі, прымусілі Бетанкура пакінуць краіну. Спачатку ён адправіўся ў Парыж, а ў 1808 годзе — у Расію, дзе і быў прыняты на службу ў чыне генерал-маёра. Тут яму было адкрыта шырокая ніва для прымянення яго ведаў; ён ператварыў Тульскі збройны завод(руск.) бел., пабудаваў гарматны ліцейны дом у Казані, увёў новыя і палепшыў старыя машыны на Аляксандраўскай мануфактуры, пабудаваў будынак Экспедыцыі нарыхтоўкі дзяржаўных папер (дзе ім асабіста прыдумана вялікая частка машын), велічэзны па тых часах маскоўскі экзэрцыргауз (крыты пляц для правядзення ваенных аглядаў, цяпер — Манеж), гасцінны двор Ніжагародскага кірмашу(руск.) бел., першы мост праз раку Няву з уладкаваннем цэнтральнай набярэжнай Санкт-Пецярбурга і розныя іншыя будынкі і збудаванні. Прымаў удзел у пабудове Ісакіеўскага сабора.

Інстытут Корпуса інжынераў шляхоў зносін

Па праекце Бетанкура ў Санкт-Пецярбургу быў заснаваны Інстытут Корпуса інжынераў шляхоў зносін, куды ён і быў прызначаны генеральным інспектарам[1]. Інстытут быў адкрыты 1 лістапада 1810 года. Бетанкур ўнёс важны ўклад у развіццё расійскай сістэмы вышэйшай інжынернай адукацыі ў XIX стагоддзі, якая адрознівалася спалучэннем фундаментальнай, агульнаінжынернай і спецыяльнай падрыхтоўкі.

Пры складанні праграмы навучання ў Інстытуце ён пісаў:

«Мэта інстытута забяспечыць Расію інжынерамі, якія, прама па выхадзе з яго, маглі б быць назначаемы да вытворчасці усялякіх работ у Імперыі».[2]

Дзейнасць у Ніжнім Ноўгарадзе

З 1816 года Бетанкур займаў пасаду старшыні Камітэту аб гарадскіх збудаваннях у Санкт-Пецярбургу(руск.) бел.. Вясной 1817 года прыбыў у Ніжні Ноўгарад будучы начальнікам Камітэта будынкаў і гідраўлічных работ для экспертызы праекта будаўніцтва Ніжагародскага кірмашу. Зацвердзіў наадварот для будаўніцтва месца, аднак не пагадзіўся з архітэктурным рашэннем, у сувязі з чым ўзяўся за праектаванне кірмашовага ансамбля і сістэмы камунікацый самастойна.

3 лістапад 1817 года рашэннем Камітэта міністраў Расійскай імперыі атрымаў у «адзінае і незалежнае распараджэнне… усю будаўнічую частку азначанага кірмаша». Мэтай будаўніцтва меў стварэнне лепшага гандлёвага комплексу ў Еўропе, «производством котораго я полагаю оказать истинную заслугу России» (бел.: вытворчасцю якога я мяркую аказаць сапраўдную заслугу Расіі)[3].

Вясной 1818 года адбылася закладка кірмашовых будынкаў. З гэтага моманту і да 1822 (адкрыццё кірмашовых таргоў) Бетанкур праводзіў у Ніжнім Ноўгарадзе кожнае лета і асабіста кіраваў працай на ўсіх стадыях будаўніцтва.

У 1819 годзе асабіста распрацоўвае праект рэканструкцыі ніжняй частцы горада.

У 1823 годзе распрацоўвае (сумесна з В. І. Гестэ(руск.) бел.) генеральны план будучага развіцця Ніжняга Ноўгарада, найвысока зацверджаны ў студзені 1824[3].

Апошнія гады

У 1819 годзе стаў дырэктарам Галоўнага ўпраўлення шляхоў паведамленні і па пасадзе увайшоў у склад Камітэта міністраў Расійскай імперыі(руск.) бел.. На гэтай пасадзе ён заставаўся да самай смерці 14 (26) ліпеня 1824 года.

Быў пахаваны на Смаленскіх лютэранскіх могілках(руск.) бел. у Пецярбургу.

У 1979 годзе прах А. А. Бетанкура і надмагільны помнік перанесены ў «Некропаль XVIII стагоддзя» на Лазараўскіх могілках(руск.) бел. Аляксандра-Неўскай лаўры [4].

Сям’я

Жонка — Ганна Журдан (пам. 1853).
Меў трох дачок (двух з іх клікалі Адэліна і Мацільда) і сына — Альфонса Аўгуставіча(руск.) бел. (1805—1875), які даслужыўся да генерал-лейтэнанта .

Памяць

27 ліпеня 1995года Міністэрства шляхоў зносін Расіі(руск.) бел. заснавала памятную медаль імя Бетанкура, якой узнагароджваюцца спецыялісты за выбітны асабісты ўклад у развіццё транспартнага адукацыі.
Імем Бетанкура названая вуліца ў Ніжнім Ноўгарадзе, на якой размешчаны пабудаваны па яго плане Старакірмашны сабор(руск.) бел..
У лістападзе 2009 года ў сувязі з 200-годдзем Пецярбургскага дзяржаўнага універсітэта шляхоў зносін імя А. Бетанкура прысвоена хуткаму фірменнаму цягніку № 25/26 «Змена(руск.) бел.» паведамленнем Масква — Санкт-Пецярбург.

Узнагароды

Удастоены шэрагу вышэйшых расійскіх ордэнаў, да ордэна Святога Аляксандра Неўскага уключна (1811).
За ўзоры асігнацый наміналам 100, 50, 25, 10 і 5 руб., распрацаваныя Бетанкурам і Хаванскім у 1818 годзе, Аляксандр I дараваў А. А. Бетанкур ордэн Св. Уладзіміра 2-й ступені.

Зноскі

↑ Большая биографическая энциклопедия
↑ А. А. Бетанкур. «Распределение курсов учения в Институте путей сообщения».Цит. по: Барышников С. «… Движение внутренней и внешней торговли превосходит уже меру прежних путей сообщения…» // Водный транспорт. — 15 июля 2012. — № 7. — С. 6. (недаступная спасылка) Таксама глядзі: Л. И. Коренев К истории образования и развития ПГУПС в XIXв.
1 2 Николай Филатов. «Нижний Новгород. Архитектура XIV — начала XX веков». Нижний Новгород, РИЦ «Нижегородские новости», 1994.
↑ Августин Августинович Де Бетанкур и Молина и его могила

Літаратура

Бетанкур, Августин // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.
Бетанкур, Августин Августинович // Русский биографический словарь : в 25-ти томах. — СПб.—М., 1896—1918.(руск.)

Спасылкі

Бетанкур Августин Августинович
Биография на сайте «Яндекс. Словари» Архівавана 29 жніўня 2014.
Он научил Россию печатать деньги Архівавана 17 снежня 2018.

Папярэднік:
няма (пасаду зацвердзілі)

Кіраўнік навучальнай установы
1809–1824

Пераемнік:
П. П. Базен(руск.) бел.