«Аповесць пра Трышчана» — помнік беларускай перакладной літаратуры, папулярны сярэдневяковы рыцарскі раман.
Перакладзены на беларускую мову ў 2-й палове XVI ст. з сербскай крыніцы, на што ёсць прамое ўказанне ў загалоўку помніка (Починаєтсѧ повесть ѡ витезѭх / с книгъ сэрбъских а звлаща ѡ славномъ рыцэры Трысчан[е]…), якая ўзыходзіла да італьянскага арыгіналу, пра што сведчаць некаторыя лексічныя італьянізмы, якія захаваліся ў старабеларускім тэксце (прынчып→князь, морнар→моряк)[1]. Сербскае паходжанне старабеларускай аповесці пацвярджаецца таксама наяўнасцю ў тэксце шэрага лексічных сербізмаў, адзначаных Аляксандрам Брукнерам [2]. Італьянская даследчыца Э. Згамбаці ўстанавіла, што старабеларускі тэкст не прытрымліваецца ні адной з вядомых італьянскіх версій. Першыя тры чвэрці тэксту ўзыходзяць да венецыянскага італьянскага тэксту, а для апошняй чвэрці тэксту не выйшла выявіць ўзор у заходніх крыніцах. Такім чынам, старабеларускі тэкст паходзіць да розных, часткай невядомых крыніц і нават той сваёй часткай, якая ўяўляе сабой перапрацоўку венецыянскай версіі, можа быць далёка ад свайго арыгінала на некалькі рэдакцый і спісаў, пра якія нічога не вядома акрамя таго, што паміж старабеларускай і італьянскімі тэкстамі павінен быў існаваць і прамежкавы сербскі пераклад[3]. З-за таго, што першыя 6 старонак рукапісу вельмі пашкоджаны, ў публікацыях, у квадратных дужках без агаворак падаюцца абноўленыя рэканструкцыі, заснаваная на ўсіх выданнях тэкста. Беларускі пераклад збярогся ў Пазнаньскім рукапісным зборніку, у якім пад агульным загалоўкам («Повесть о витязях с книг сэрбских…») змешчана таксама «Аповесць пра Баву», а ў канцы — «Гісторыя пра Атылу» і тэкст поўнай рэдакцыі беларуска-літоўскай «Хронікі Вялікага Княства Літоўскага і Жамойцкага».
У аснове рамана паэтычная кельцкая легенда пра ўзнёслае каханне рыцара Трыстана і каралевы Ізольды (у беларускай рэдакцыі — Трышчана і Іжоты), што ў шматлікіх літаратурных апрацоўках на працягу стагоддзяў бытавала сярод народаў Еўропы. «Аповесць» — унікальны славянскі варыянт літаратурнай апрацоўкі славутай легенды, помнік беларускай культуры XVI ст. Беларускі пераклад зроблены ў свецкім асяроддзі, вылучаецца творчым падыходам да тэксту, багаццем беларускай літаратурнай мовы таго часу. Беларуская рэдакцыя аповесці перакладзена на серскахарвацкую, італьянскую і англійскую мовы.