wd wp Пошук: ⬜

Лізавета Венгерская

Лізавета Венгерская, Лізавета Цюрынгская (7 ліпеня 1207 — 17 лістапада 1231, Марбург, ням.: St. Elisabeth von Thüringen, венг.: Árpád-házi Szent Erzsébet) — прынцэса з дынастыі Арпадаў, дачка венгерскага караля Андраша II, ландграфіня Цюрынгіі, каталіцкая святая, францысканская тэрцыярка.

Біяграфія

Прынцэса Лізавета нарадзілася 7 ліпеня 1207 года, паводле адных крыніц у Браціславе [2][3], згодна з іншымі ў Шарашпатаку [4][5]. Яна была трэцім дзіцём Андраша II і яго першай жонкі Гертруды. З чатырох гадоў Лізавета жыла пры двары ландграфаў Цюрынгіі ў Марбургу і замку Вартбург каля Айзенаха, і разглядалася як будучая жонка прынца Людвіга[удакладніць]. Калі Лізавеце споўнілася 14, яна і Людвіг, які да таго часу стаў правіцелем Цюрынгіі, былі павенчаны. Шлюб аказаўся шчаслівым, Людвіг і Лізавета мелі трох дзяцей: Германа, Сафію і Гертруду.

У 1223 годзе манахі-францысканцы пазнаёмілі Лізавету з ідэаламі бядноты і міласэрнасці, якія прапаведаваў ордэн. Францысканства моцна ўразіла Лізавету, і яна вырашыла жыць у адпаведнасці з яго духам, дапамагаючы бедным і жабракам. Вялікі ўплыў на Лізавету займеў Конрад Марбургскі, суворы прапаведнік крыжовых паходаў і інквізітар. У Айзенаху дзякуючы ландграфіні была пабудавана вялікая бальніца для бедных. Увесь свой вольны час Лізавета аддавала служэнню гаротным. У малітоўных вобразах яна адлюстроўваецца ў атачэнні жабракоў і калек, якія чакаюць ацалення.

Некаторыя крыніцы падаюць яе мужа як чалавека грубага і бессардэчнага, які дакараў жонку за тое, што яна марнатравіць грошы і ежу, забараняў ёй займацца дабрачыннасцю, пасля таго, як з’явілася чутка, што ландграфіня хоча прадаць замак, каб дапамагчы гаротным. У жыціі Лізаветы расказана аб тым, як аднойчы муж сустрэў яе на вуліцы, калі яна несла хлеб у хвартуху, каб перадаць яго жабракам. Калі ён раскрыў хвартух, каб паглядзець, што ў ім, то знайшоў яго напоўненым ружамі. (Гэтая ж легенда, запазычаная жыхарамі Іспаніі і Партугаліі, была дастасавана да яе траюраднай пляменніцы Ізабелы Партугальскай, гл. Цуд з ружамі).

Легенда аб міласэрнасці Лізаветы кажа, што аднойчы яна паклала пракажонае дзіцянё ў свой ложак. Яе муж, вярнуўшыся дадому, гнеўна адкінуў пакрывала і знайшоў не хворае дзіця, а Немаўля Ісуса, які ляжаў там. Пасля гэтых цудаў, згодна з паданнем, ландграф дазволіў жонцы працягваць дабрачыннасць.

Іншыя крыніцы падаюць ганіцелямі Лізаветы прыдворных, якія кпілі з яе, і распаўсюджвалі аб ёй плёткі яшчэ тады, калі яна жыла пры двары як нявеста спадкаемцы. На чале кааліцыі прыдворных нібыта стаяла Сафія, маці Людвіга, якая ў сапраўднасці была ёй клапатлівай маці. Сам Людвіг абараняў жонку ад паклёпаў, удзельнічаў у яе дабрачынных справах, падзяляў яе пабожнасць.

У 1226 Людвіг ад’ехаў у Крэмону, дзе прадстаўляў імператара Фрыдрыха II у рэйхстагу Свяшчэннай Рымскай Імперыі. Лізавета прыняла ў свае рукі кіраванне ў Цюрынгіі, дзе лютаваў голад і эпідэміі, выкліканыя моцнай паводкай. На дапамогу тым, хто апынуўся ў нястачы, пайшлі нават уласныя строі каралевы і царкоўнае начынне.

Праз год Людвіг прыняў удзел у шостым крыжовым паходзе, але ў італьянскім горадзе Атранта захварэў на чуму і памёр. Пасля яго смерці рэгентам пры малалетнім Герману стаў яго дзядзька, брат Людвіга — Генрых. Лізавета была аддалена ад двара, але яна не вярнулася ў Венгрыю і не сышла ў манастыр. Замест гэтага яна дала зарок бясшлюбнасці і вырашыла служыць гаротным, уступіўшы ў трэці францысканскі ордэн і стаўшы, такім чынам, першай францысканскай тэрцыяркай Германіі.

У 1228 годзе яна заснавала ў Марбургу бальніцу для бедных, дзе працавала нароўні з іншымі. Яна даглядала хворых, а ў астатні час збірала міласціну на патрэбы шпіталя. 17 лістапада 1231 года Лізавета памерла ў Марбургу, маючы ўсяго толькі 24 гады.

Шанаванне

У 1235 годзе Папа Рыгор IX кананізаваў Лізавету Венгерскую.

У часы рэфармацыі, у 1539 годзе рэшткі святой Лізаветы былі захоплены і апаганены, але праз некалькі гадоў былі вернуты ў Марбург. Цяпер рэшткі святой заховаюцца таксама ў Вене, Бруселі, Вітэрба і ў царкве Святой Цэцыліі (Дзюсельдорф-Бенрат). Лізавета Венгерская лічыцца апякункай францысканцаў-тэрцыярыяў, медработнікаў, пекараў і членаў дабрачынных таварыстваў.

Памяць святой Лізаветы Венгерскай у Каталіцкай царкве — 17 лістапада.

Лізавета асабліва ўшановаецца ў Германіі, лічыцца апякункай Цюрынгіі і Гесена. Яе воблік шырока распаўсюджаны ў мастацтве Паўночнай Еўропы. Для Францысканцаў-тэрцыярыяў яна з’яўляецца сімвалам жаночай міласэрнасці і фігуруе ў творах італьянскіх мастакоў гэтага ордэна.

У гонар Лізаветы Венгерскай асвечаны знакаміты Блакітны касцёл у Браціславе і іншыя храмы. На Беларусі ёсць касцёл св. Лізаветы ў мястэчку Падароск Ваўкавыскага раёна.

Гл. таксама

Святая Маргарыта Венгерская — пляменніца Лізаветы.

Зноскі

↑ Union List of Artist Names — 2016. Праверана 31 жніўня 2021.
↑ St. Elizabeth of Hungary//Catholic Encyclopedia(недаступная спасылка)
↑
↑ Елизавета Венгерская//Католическая энциклопедия. Изд. францисканцев. Т. 1
↑ Thorsten Albrecht and Rainer Atzbach. Elizabeth von Thüringen: leben und Wirkung in kunst und Kultureschichte (Petersberg: Michael Imhof Verlag. 2007), 7.

Літаратура

Немтина А. А. Святая Елизавета Венгерская. М., Издательство Францисканцев, 2010. ISBN 978-5-89208-091-0

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Лізавета Венгерская
Святая Лізавета Венгерская на францысканскім сайце (рус.) Архівавана 19 студзеня 2008.
Каталіцкая энцклапедыя (англ.)
Heiligenlexikon