Віленскі Верхні замак
.jpg)
Віленскі Верхні замак (Горны) — замак, які знаходзіцца ў Комплексе віленскіх замкаў на замкавай гары ў Вільні. У нашы дні вышыня Замкавай гары складае 48 метраў. Даўжыня сцен Верхняга замка складае 320 метраў, сам замак займае пляцоўку памерам 110—120 на 50-60 метраў. Ад замка засталіся толькі парэшткі, за выключэннем вежы Гедзіміна, якая з’яўляецца адным з сімвалаў сучаснай Літвы.
Гісторыя Верхняга замка
Пагорак, на якім быў пабудаваны Верхні замак, вядомы як гара Гедыміна, ён складае каля 40 метраў у вышыню і каля 160 метраў у даўжыню.
Археалагічны дадзеныя паказваюць, што месца замку было абжытае яшчэ часоў з неаліту. Пагорак быў умацаваны абарончымі драўлянымі сценамі, якія былі ўмацаваныя каменем у 9-м стагоддзі. Прыкладна ў 10 стагоддзі быў пабудаваны драўляны замак, і прыкладна з 13-га стагоддзя на вяршыні ўзгорка быў акружаны каменнымі сценамі з вежамі. Падчас праўлення Гедыміна Вільня стала сталіцай; ў 1323 годзе замак быў удасканалены і пашыраны.
Паганская Літва вяла вайну з крыжацкай навалай на працягу больш чым двух стагоддзяў. Крыжакі імкнуліся захапіць Літву, заяўляючы, што іх мэта была пераўтварэнне язычнікаў у каталіцтва. Вільня стала адным з самых важных гарадоў у дзяржаве і асноўным ваенным аб’ектам. Замак быў атакаваны Тэўтонскім ордэнам ў 1365, 1375, 1377, 1383, 1390, 1392, 1394 і 1402, але ніколі не быў цалкам захоплены. Найбольш разбуральныя напады былі на чале маршалаў Тэўтонскім ордэнам Энхельда фон Вільдштэйна і Конрада фон Валенрода ў 1390 годзе падчас грамадзянскай вайны 1389—1392 паміж Вітаўтам Вялікім і яго стрыечным братам Ягайлам. Многія дваране з Заходняй Еўропы ўдзельнічалі ў гэтай ваеннай кампаніі, у тым ліку будучы англійскі караль Генрыха IV з 300 рыцарамі, і лівонскія рыцары, якім камандаваў Вялікі магістр. Падчас грамадзянскай вайны Вітаўт падтрымліваў крыжакаў, уступіўшы з імі саюз у яго пошуках за тытула вялікага князя Літоўскага.
У 1390 годзе Віленскі замкавы комплекс складаўся з трох частак — Верхняга, Ніжняга і Крывога Замка. Тэўтонскія рыцары здолелі ўзяць і знішчыць Крывы замак, размешчаны на халодным ўзгорку (Plikasis kalnas), але не змаглі захапіць іншыя. Падчас нападу 1394 году замак аблажылі на працягу трох тыдняў, і адна з абарончых вежаў была пашкоджана і звалілася ў раку Вілію.
Грамадзянская вайна паміж Вітаўтам і Ягайлам скончылася востраўскім пагадненнем 1392 і Вітаўт стаў тытул вялікага князя. Падчас яго ўладання Верхні замак падвергнуўся найбольш прыкметнай рэканструкцыі. Пасля буйнога пажару ў 1419 годзе Вітаўт ініцыяваў рэканструкцыю Верхняга замка, разам з умацаваннем іншых будынкаў у замкавым комплексе. Сучасныя рэшткі Верхняга замка — той эпохі. Вітаўт правёў каля чатырох гадоў у Тэўтонскім ордэне падчас грамадзянскай вайны. Ён меў магчымасць вывучаць архітэктуру замкаў Тэўтонскага ордэна і прыняў некаторыя з крыжацкіх элементаў у сваёй рэзідэнцыі ў Вільні.
Верхні замак быў перабудаваны ў гатычным стылі з зашклёнай зялёнай чарапіцай на даху. Верхні замак на другім паверсе меў вялікую залу (10 х 30 м), што было крыху менш, чым залы Палаца Вялікага Магістра (15 х 30 м) у Марыенбурзе, і значна больш, чым зала ў палацы вялікага князя ў Тракайскім замку (10 х 21 м). Рэканструкцыя замка скончылася ў 1422 годзе. У замку планавалася правесці каранацыю Вітаўта, што, аднак, не адбылося з-за яго заўчаснай смерці.
Пасля 16-га стагоддзя, Верхні замак не выкарыстоўваўся, што пагаршала ягоны стан. Да пачатку 17-га стагоддзя, у замку знаходзілася палітычная турма для дваран. Апошні раз ён выкарыстоўваўся як крэпасць падчас ўварвання рускіх войскаў у 1655 годзе, калі ўпершыню ў гісторыі замежная армія захапіла ўвесь замкавы комплекс. Праз шэсць гадоў польска-літоўскія войскі здолелі вярнуць Вільню і замкі. Пасля Верхні замак стаяў пакінуты і ўжо не быў рэканструяваны.
Комплекс панёс сур’ёзны ўрон падчас сусветных войнаў. У сёняшны час захавалася толькі заходняя вежа, вядомая як Вежа Гедзіміна. Яна стала сімвалам Вільні і Літвы. Акрамя таго захавалася толькі некалькіх рэшткаў сцен і іншых вежаў замка.
Гл. таксама
Тэмы гэтай старонкі (4):Катэгорыя·Збудаванні Вялікага Княства Літоўскага ў гатычным стылі
Катэгорыя·Збудаванні Літвы ў гатычным стылі
Катэгорыя·Замкі Літвы
Катэгорыя·Замкі Вялікага Княства Літоўскага