wd wp Пошук:

Барнум Браўн

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Браўн.

Ба́рнум Бра́ўн (англ.: Barnum Brown; 12 лютага 1873, Карбандэйл5 лютага 1963, Нью-Ёрк) — амерыканскі палеантолаг. Лічыцца адным з самых вядомых «паляўнічых за дыназаўрамі» XX стагоддзя[3].

Найбольш значныя адкрыцця Барнума Браўна звязаныя з Амерыканскім музеем прыродазнаўчай гісторыі, у аддзеле палеанталогіі пазваночных якога ён прапрацаваў больш за 45 гадоў. З 1897 па 1910 гады Браўн займаў пасаду асістэнта куратара (англ.: Assistant Curator), з 1910 па 1926 гады пасаду малодшага куратара (англ.: Associate Curator) і з 1926 па 1942 гады пасаду куратара (англ.: Curator) аддзела. Вымушана пакінуўшы працу, Браўн яшчэ на працягу 20 гадоў падтрымліваў цесную сувязь з музеем, захоўваючы за сабой ганаровае званне куратара ў адстаўцы (англ.: Curator Emeritus)[4].

Асноўная вобласць раскопак Браўна размяшчалася ў маланаселеных штатах Дзікага Захаду: Ваёмінгу, Мантане, Каларада, Паўднёвай Дакоце, Арызоне і Тэхасе, а таксама ў канадскай правінцыі Альберта. Ён таксама распачаў палеанталагічныя экспедыцыі на Кубу, у Патагонію, Абісінію, Паўднёвую Азію, на міжземнаморскі востраў Самас і ў Гватэмалу.

Найбольш вядомыя знаходкі Браўна - рэшткі трох няпоўных шкілетаў дагэтуль невядомага тыраназаўра, знойдзеныя ім у 1900, 1902 і 1908 гадах у Ваёмінгу і Мантане (фармацыя Хэл-Крык, позні мел). Экзэмпляр 1902 года, знойдзены ў пустыннай мясцовасці ў Мантане, праз тры гады быў выкарыстаны пры навуковым апісанні віду. Велізарнае для навукі значэнне мела даследаванне палеанталагічнага багатага раёна ў даліне ракі Рэд-Дзір ў Альберце, дзе была здабыта значная колькасць скамянелых рэшткаў, у тым ліку невядомых раней відаў. Раскопкі на поўначы Ваёмінга ў 1932 годзе ў кар’еры, вядомым як Howe Quarry, прывялі да адкрыцця вялікага магільніка дыназаўраў юрскага перыяду, якія загінулі адначасова або за вельмі кароткі прамежак часу.

Палеанталагічныя даследаванні Браўна не абмяжоўваліся выключна дыназаўрамі. Ён таксама займаўся пошукамі рэшткаў вымерлых млекакормячых, у тым ліку продкаў чалавека. У гарах Сівалік на поўначы Індыі і Пакістана яму ўдалося знайсці тры фрагменты сківіцы выкапнёвага прымата, вядомага як сівапітэк. У ЗША Браўну першаму з сучасных вучоных удалося выявіць сляды археалагічнай культуры Фолсам, што даказала прысутнасць сучаснага чалавека на амерыканскім кантыненце больш за 11 тыс. гадоў назад[5].

У адрозненне ад многіх сваіх сучаснікаў, Браўн аддаваў перавагу працы «ў полі» і часцяком мала надаваў увагі публікацыі сваіх адкрыццяў, аддаючы гэта права калегам[6]. Тым не менш, за гады актыўных пошукаў выйшла ў свет каля сотні работ, частка з якіх была прысвечана апісанню новых відаў. На сённяшні дзень аўтарства як мінімум васьмі дыназаўраў - анкілазаўра, крытазаўра, заўралофа, гіпакразаўра, анхіцэратопса, карытазаўра, лептацэратопса і празаўралофа - належыць Браўну. Ён таксама з’яўляецца аўтарам апісання мезазойскай кракадылападобнай рэптыліі пратазухіі.

Біяграфія

Дзяцінства і юнацтва

Барнум Браўн нарадзіўся ў 1873 годзе на ўскраіне толькі што ўтворанага мястэчка Карбандэйл у штаце Канзас. За некалькі гадоў да нараджэння хлопчыка яго бацькі - Уільям Браўн (англ.: William Brown, 1833-1907) і Клара Сілвер (англ.: Clara Silver, 1840-1902) - на незаселеных тэрыторыі пабудавалі хаціну і заснавалі ферму[4]. Барнум стаў чацвёртым і самым малодшым дзіцем у сям’і. Каб пры распаўсюджаным прозвішчы яго імя ўсё ж вылучалася, хлопчыка назвалі ў гонар знакамітага ў той час шоўмена і антрэпрэнёра Фінеаса Барнума. Схільнасць да будучай прафесіі выявілася ў Браўна яшчэ ў дзяцінстве: ён збіраў і калекцыянаваў ракавіны малюскаў і іншыя незвычайныя прадметы, якія апынуліся на паверхні зямлі пасля ўзворвання[6].

У 1893 годзе Барнум паступае ў Канзаскі ўніверсітэт, дзе знаёміцца ​​з выкладчыкам, прафесарам геалогіі Сэмюэлем Уілістанам, вядомым па пошуках дыназаўраў на карысць Гафанііла Марша[6]. Пад кіраўніцтвам прафесара Барнум прымае ўдзел у двух палеанталагічных экспедыцыях у Паўднёвай Дакоце і Ваёмінгу; пры гэтым, у другой экспедыцыі студэнтам, якія суправаджаюць Уілістана, атрымліваецца адшукаць чэрап трыцэратапса — распаўсюджанага раслінаеднага дыназаўра канца мелавога перыяду[7][8].

Кар’ера

Барнум Браўн (злева) і Генры Осбарн (справа) каля рэшткаў дыпладока ў раёне хрыбта Кома-Блаф

Вучоба Браўна прыпадае на перыяд так званай «дыназаўравай залатой ліхаманкі» (англ.: Dinosaur gold rush), каталізатарам якой стала скандальнае суперніцтва Гафанііла Марша і Эдварда Копа. Узаемныя абвінавачванні двух знакамітых і эксцэнтрычных палеантолагаў у прэсе прывялі да ўсплёску цікавасці шырокай публікі да амаль незнаёмым да гэтага дыназаўрам; жадаючы прыцягнуць наведвальнікаў, шматлікія музеі пачалі набываць ужо сабраныя калекцыі вымерлых рэптылій[9].

Сярод інстытутаў не стаў выключэннем Амерыканскі музей прыродазнаўчай гісторыі, чый прэзідэнт Морыс Джэсуп бачыў сваю дзейнасць у сумяшчэнні перадавых навуковых дасягненняў і камерцыйнай выгады. У пошуках амбіцыйнага чалавека, які згадзіўся б заняцца пошукамі акамянеласцей, музей звярнуўся за дапамогай да Уілістана. Прафесар без ваганняў прапанаваў разгледзець кандыдатуру Браўна, якога лічыў лепшым сваім вучнем[10][11].

Супрацоўніцтва Браўна з Амерыканскім музеем прыродазнаўчай гісторыі не толькі адыграла велізарную ролю ў яго персанальным лёсе, але і зрабіла арганізацыю адной з перадавых у галіне палеанталогіі. Калі ў 1897 годзе, толькі што атрымаўшы ступень магістра Браўн быў узяты на пасаду асістэнта куратара аддзела палеанталогіі пазваночных, музей не меў ні аднаго адпаведнага экспаната, то на момант смерці вучонага ў 1963 годзе ён валодаў самай рэпрэзентатыўнай калекцыяй выкапнёвых яшчараў у свеце[9].

Пасля нападу на Пёрл-Харбар у снежні 1941 года і ўцягвання ЗША ў Другую сусветную вайну ўся даследчая дзейнасць Амерыканскага музея прыродазнаўчай гісторыі была згорнутая, бюджэт скарочаны да мінімуму, які дазваляў толькі падтрымліваць бягучую дзейнасць. Асцерагаючыся бамбардзіровак Нью-Ёрка, Браўн змог дамовіцца з Музеем Карнегі аб продажы першага здабытага ім экзэмпляру тыраназаўра за 7 тыс. долараў. У 1942 годзе дырэкцыя музея выпусціла распараджэнне, згодна з якім супрацоўнікі, якія дасягнулі 68-гадовага ўзросту, прымусова адпраўляліся на пенсію. Нягледзячы на велізарныя заслугі і ранейшую актыўнасць, 1 ліпеня 1942 года 69-гадовы Браўн быў вымушаны пакінуць працу, якой прысвяціў большую частку жыцця. Тым не менш, яму было дазволена падтрымліваць адносіны з музеем[12].

У канцы 1942 года Браўн пераязджае з Нью-Ёрка ў Вашынгтон і паступае на дзяржаўную службу ў толькі што створанае Упраўленне стратэгічных службаў, дзе адной з яго задач становіцца пошук магчымых шляхоў адкрыцця другога фронту з боку Эгейскага мора. З другой паловы 1943 года і да канца вайны ён займае пасаду кансультанта па геалагічных пытаннях пры яшчэ адной дзяржаўнай арганізацыі - Упраўленні эканамічнай вайны (англ.: Board of Economic Warfare), у якой, у прыватнасці, вывучае дадзеныя аэраздымкі на прадмет выяўлення закамуфляваных варожых аб’ектаў[13].

Пасля вайны ў 19471952 гадах Браўн у суправаджэнні жонкі і дачкі ад першага шлюбу зноў вяртаецца да асноўнай сваёй прафесіі шукальніка-палеантолага, на гэты раз у Гватэмале. Ён праводзіць геалагічную відэа- і фотаздымку тэрыторыі краіны - спачатку з борта самалёта, а затым наземных відаў транспарту. У 1951 і 1952 гадах Браўн таксама шукае рэшткі вымерлых арганізмаў у гэтай краіне, аднак гучных адкрыццяў у выніку гэтай паездкі зроблена не было. Пошукі давялося згарнуць пасля прыходу да ўлады незалежнага ад ЗША палітыка Гусмана Арбенса і ўсплёску антыамерыканскіх настрояў[14].

У 1955 года Браўн у апошні раз выязджае ў пошукавую экспедыцыю ў Мантане. Здабыўшы для музея два фрагменты шкілета плезіазаўра[15][16], 83-гадовы навуковец перанёс цяжкае захворванне плямістай ліхаманкай, выкліканай укусам заражанага кляшча[17].

Барнум Браўн памёр 5 лютага 1963 года, не дажыўшы ўсяго тыдзень да свайго 90-годдзя. Вучоны быў пахаваны побач са сваёй першай жонкай Марыён на яе радзіме ў горадзе Оксфард (англ.: Oxford, New York) на могілках RiverView Cemetery[18].

Сям’я

Барнум Браўн быў двойчы жанаты. Першая жонка Марыён Рэймонд Браўн (англ.: Marion Raymond Brown, 1877-1910), дачка вядомага ў Оксфардзе адваката і настаўніка, атрымала біялагічную адукацыю ў Каледжы Уэлс (англ.: Wells College) і Калумбійскім універсітэце. Выкладала біялогію ў школе, пасля замужжа некаторы час суправаджала мужа ў экспедыцыях па заходніх штатах ЗША. Дакументальных сведчанняў пра час і акалічнасці знаёмства Барнума і Марыён не захавалася, аднак дакладна вядома, што яны ажаніліся ў горадзе Оксфард (штат Нью-Ёрк) 13 лютага 1904 года. 2 студзеня 1908 года ў пары нарадзілася дачка Фрэнсіс (англ.: Frances Raymond Brown, 1908-1998)[19]. Увесну 1910 года спачатку двухгадовая Фрэнсіс, а затым і яе маці захварэлі цяжкай формай шкарлятыны. Для Марыён гэтая хвароба аказалася фатальнай: яна памерла 9 красавіка 1910 года[20].

Са сваёй другой жонкай Ліліян Маклафлін (англ.: Lilian McLaughlin, 1887-1971), у замужжы Браўн, Барнум пазнаёміўся ў Нью-Ёрку незадоўга да яго экспедыцыі ва Усходнюю Афрыку. Яны зноў сустрэліся ў Каіры, дзе Ліліян падарожнічала разам са сваёй цёткай, а Барнум зрабіў кароткачасовы прыпынак па шляху з Абісініі ў Індыю[21]. Вяселле адбылося 20 чэрвеня 1922 года ў індыйскім горадзе Калькута ў перыяд работы Барнума ў гарах Сівалік[22]. Ліліян суправаджала мужа ў паездках у Індыю, М’янму, на востраў Самас і ў Гватэмалу, а таксама прыняла ўдзел у некалькіх экспедыцыях у Мантане, Юце і Ваёмінгу. Аб сваіх падарожжах з Браўнам яна напісала тры кнігі: «I married a Dinosaur» (1951), «Cleopatra slept here» (1951) і «Bring ‘Em Back perified» (1958)[23]. Барнум двойчы абавязаны ёй жыццём: з вялікай працай яна выходзіла яго падчас смяротна небяспечных інфекцыйных захворванняў - малярыі (1923) і плямістай ліхаманкі Скалістых гор (1955). Ліліян перажыла мужа на 8 гадоў.

Абедзве жонкі Барнума пахаваныя побач з ім на могілках RiverView Cemetery ў Оксфардзе. На гэтым жа могілках у шэрагу з бацькамі Марыён спачывае яго дачка Фрэнсіс[18].

Спадчына

Барнум Браўн з’яўляецца аўтарам наступных таксонаў: родаў Ankylosaurus (1908), Kritosaurus (1910), Saurolophus (1912), Hypacrosaurus (1913), Anchiceratops (1914), Corythosaurus (1914), Leptoceratops (1914), Prosaurolophus (1916) і Protosuchus (1934), а таксама сямейства Ankylosauridae (1908). У суаўтарстве з Уільямам Мэцью быў апісаны род Dromaeosaurus, у суаўтарстве з Эрыхам Шлайкджэрам (en:Erich Maren Schlaikjer) — род Pachycephalosaurus (1943).

Браўн аддаваў перавагу палявым даследаванням. Пры гэтым нярэдка знойдзеныя ім акамянеласці станавіліся матэрыялам для апісання новых відаў Генры Осбарнам, Лоўрэнсам Ламба (en:Lawrence Lambe), Эдвінам Колбертам (en:Edwin Harris Colbert) і іншымі вучонымі.

Бібліяграфія

Зноскі

  1. 1 2 Barnum Brown // SNAC — 2010. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. 1 2 Barnum Brown // Find a Grave — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. Barnum Brown: The Man Who Discovered T. rex(нявызн.). Las Vegas Natural History Museum Dinosaurs. Архівавана з першакрыніцы 18 верасня 2012. Праверана 18 верасня 2012.
  4. 1 2 Lewis, 1964, p. 19
  5. Lewis, 1964, p. 23
  6. 1 2 3 Preston, 1993, p. 66
  7. Brown, 2004
  8. Dingus, Norell, 2011, pp. 35—36
  9. 1 2 Preston, 1993, p. 64
  10. Dingus, Norell, 2011, p. 39
  11. Scott, Michon Barnum Brown.(нявызн.). strangescience.net. Архівавана з першакрыніцы 4 чэрвеня 2012. Праверана 4 чэрвеня 2012.
  12. Dingus, Norell, 2011, p. 282—284
  13. Dingus, Norell, 2011, p. 285—288
  14. Dingus, Norell, 2011, p. 288—289
  15. Каталог AMNH 2802
  16. Каталог AMNH 2505
  17. Dingus, Norell, 2011, p. 289—290
  18. 1 2 Dingus, Norell, 2011, p. 293—295
  19. Dingus, Norell, 2011, p. 114
  20. Dingus, Norell, 2011, p. 125—126
  21. Dingus, Norell, 2011, p. 171—172
  22. Dingus, Norell, 2011, p. 187—188
  23. Moody et al., 2010, p. 123

Літаратура

Спасылкі

Тэмы гэтай старонкі (15):
Катэгорыя·Памерлі 5 лютага
Катэгорыя·Вучоныя паводле алфавіта
Катэгорыя·Палеантолагі ЗША
Катэгорыя·Нарадзіліся ў 1873 годзе
Катэгорыя·Старонкі з няправільным сінтаксісам спасылак на крыніцы
Катэгорыя·Памерлі ў Нью-Ёрку
Катэгорыя·Памерлі ў 1963 годзе
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
Катэгорыя·Нарадзіліся 12 лютага
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Аўтары заалагічных таксонаў
Катэгорыя·Нарадзіліся ў Карбандэйле
Катэгорыя·Асобы
Катэгорыя·Нарадзіліся ў Канзасе
Катэгорыя·Артыкулы пра асоб без альма-матар