wd wp Пошук:
    ⬜

    Чатырнаццаць пунктаў Вільсана

    Прэзідэнт ЗША Вудра Вільсан

    Чатырнаццаць пунктаў Вільсана — праект мірнага дагавора, завяршальнага Першую сусветную вайну, распрацаваны прэзідэнтам ЗША Вудра Вільсанам і прадстаўлены Кангрэсу 8 студзеня 1918 года. Уключаў скарачэнне ўзбраенняў, вывад нямецкіх частак з Расіі і Бельгіі, абвяшчэнне незалежнасці Польшчы і стварэнне «агульнага аб’яднання нацый» (які атрымаў назву Ліга Нацый). Неахвотна ўхваленая саюзнікамі ЗША, гэтая праграма легла ў аснову Версальскага міра. 14 пунктаў Вільсана былі альтэрнатывай распрацаванаму У.І.Леніным Дэкрэта аб міры, які быў куды менш прымальным для заходніх дзяржаў.

    Змест

    1. Адкрытыя мірныя дамовы, адкрыта абмеркаваныя, пасля якіх не будзе ніякіх таёмных міжнародных пагадненняў якога-небудзь роду, а дыпламатыя заўсёды будзе дзейнічаць адкрыта і на вачах ува ўсіх.
    2. Абсалютная свабода суднаходства на морах па-за тэрытарыяльных водах як у мірны, так і ваенны час, акрамя выпадкаў, калі некаторыя моры будуць часткова або цалкам зачыненыя ў міжнародным парадку для выканання міжнародных дагавораў.
    3. Ліквідацыю, наколькі гэта магчыма, усіх эканамічных бар’ераў і ўстанаўленне роўнасці ўмоў для гандлю ўсіх нацый, якія стаяць за мір і аб’ядноўваюць свае намаганні да яго падтрымання.
    4. Справядлівыя гарантыі таго, што нацыянальныя ўзбраенні будуць скарочаныя да гранічнага мінімуму, сумяшчальнага з дзяржаўнай бяспекай.
    5. Вольнае, чыстасардэчнае і абсалютна непрадузятае вырашэнне ўсіх каланіяльных спрэчак, заснаванае на строгім захаванні прынцыпу, што пры вырашэнні ўсіх пытанняў, якія тычацца суверэнітэту, інтарэсы насельніцтва павінны мець аднолькавую вагу ў параўнанні са справядлівымі патрабаваннямі таго ўрада, правы якога павінны быць вызначаны.
    6. Вызваленне ўсіх рускіх тэрыторый і такое вырашэнне ўсіх закранаючых Расію пытанняў, якое гарантуе ёй самае поўнае і свабоднае садзейнічанне з боку іншых нацый у справе атрымання поўнай і бесперашкоднай магчымасці прыняць незалежнае рашэнне адносна яе ўласнага палітычнага развіцця і яе нацыянальнай палітыкі і забеспячэнне ёй ветлівага прыёму ў супольнасці свабодных нацый пры тым вобразе праўлення, які яна сама для сябе абярэ. І больш, чым прыём, таксама і ўсялякую падтрымку ва ўсім, у чым яна мае патрэбу і чаго яна сама сабе жадае. Стаўленне да Расіі з боку нацый, яе сясцёр, у будучыя месяцы будзе выпрабавальным каменем іх добрых пачуццяў, разумення імі яе патрэб і ўменні аддзяліць іх ад сваіх уласных інтарэсаў, а таксама паказчыкам іх мудрасці і бескарыслівасці іх сімпатый.
    7. Бельгія, — увесь свет пагодзіцца, — павінна быць вызвалена і адноўлена, без спробы абмежаваць суверэнітэт, якім яна карыстаецца нароўні з усімі іншымі свабоднымі нацыямі. Ніякае іншае дзеянне не можа больш, чым гэта, паслужыць да аднаўлення даверу паміж народамі да тых законаў, якія яны самі ўсталявалі і вызначалі ў якасці кіраўніцтва для сваіх узаемных зносін. Без гэтага гаючага акта ўся пабудова і ўсё дзеянне міжнароднага права будзе назаўжды пашкоджанае.
    8. Уся французская тэрыторыя павінна быць вызвалена і акупіраваныя часткі вернутыя, а зло, нанесенае Францыі Прусіяй у 1871 годзе ў дачыненні да Эльзас-Латарынгіі, якое парушала ўсеагульны мір амаль што 50 гадоў, павінна быць выпраўлена, каб мірныя адносіны маглі зноў быць устаноўлены ў інтарэсах усіх.
    9. Выпраўленне межаў Італіі павінна быць выраблена на аснове ясна адрозных нацыянальных межаў.
    10. Народы Аўстра-Венгрыі, месца якіх у Лізе Нацый мы хочам бачыць агароджаным і забяспечаным, павінны атрымаць шырокую магчымасць аўтаномнага развіцця.
    11. Румынія, Сербія і Чарнагорыя павінны быць вызваленыя. Занятыя тэрыторыі павінны быць вернутыя. Сербіі павінен быць прадастаўлены свабодны і надзейны доступ да мора. Узаемаадносіны розных балканскіх дзяржаў павінны быць вызначаны дружалюбным шляхам у адпаведнасці з гістарычна ўсталяванымі прынцыпамі прыналежнасці і нацыянальнасці. Павінны быць устаноўлены міжнародныя гарантыі палітычнай і эканамічнай незалежнасці і тэрытарыяльнай цэласці розных балканскіх дзяржаў.
    12. Турэцкія часткі Асманскай імперыі, у сучасным яе складзе, павінны атрымаць забяспечаны і трывалы суверэнітэт, але іншыя нацыянальнасці, якія цяпер знаходзяцца пад уладай туркаў, павінны атрымаць недвухсэнсоўную гарантыю існавання і абсалютна непарушныя ўмовы аўтаномнага развіцця. Дарданэлы павінны быць пастаянна адкрыты для вольнага праходу судоў і гандлю ўсіх нацый пад міжнароднымі гарантыямі.
    13. Павінна быць створана незалежная Польская дзяржава, якая павінна ўключаць у сябе ўсе тэрыторыі з бясспрэчна польскім насельніцтвам, якому павінен быць забяспечаны свабодны і надзейны доступ да мора, а палітычная і эканамічная незалежнасць якога, роўна як і тэрытарыяльная цэласнасць, павінны быць гарантаваныя міжнароднай дамовай.
    14. Павінна быць створана агульнае аб’яднанне нацый на аснове асаблівых статусаў у мэтах стварэння ўзаемнай гарантыі палітычнай незалежнасці і тэрытарыяльнай цэласці як вялікіх, так і малых дзяржаў.

    Літаратура

    Тэмы гэтай старонкі (2):
    Катэгорыя·Гісторыя Еўропы
    Катэгорыя·Першая сусветная вайна