wd wp Пошук: ⬜

Тамаш Міхайлавіч Грыневіч

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Грыневіч. Тамаш (Фама) Міхайлавіч Грыневіч (1815, Ніжняя Тошчыца, Рагачоўскі павет — 16 (28) ліпеня 1863, Рагачоў) — паэт, камандзір атрада ў Рагачоўскім павеце ў часе паўстання 1863—1864 гадоў.

Біяграфія

Нарадзіўся ў маёнтку Ніжняя Тошчыца (цяпер — Быхаўскага раёна Магілёўскай вобласці). Каталік. Пляменнік памешчыка Івана Нікадзімавіча Грыневіча, уладальніка сядзібы Чырвоны Бераг.

У 1834—1844 гадах — на вайсковай службе. Выйшаў у адстаўку ў чыне штабс-ротмістра і пасяліўся ў родавым маёнтку Верхняя Тошчыца Рагачоўскага павета Магілёўскай губерні (цяпер Быхаўскі раён Магілёўскай вобласці).

У красавіку 1863 года арганізаваў паўстанцкі атрад ў Рагачоўскім павеце і стаў яго камандзірам. Атрад не паспеў разгарнуць актыўных дзенняў. Паўстанцы, падпаручнік Станіслаў Дзержаноўскі-Станіславовіч разам з 4 памешчыкамі і ксяндзом Бугенам па дарозе ў Тошчыцу былі схоплены сялянамі. Асноўныя сілы паўстанцкага атрада Грыневіча пайшлі на выручку таварышаў, але натыкнуліся на роту Смаленскага запаснога палка.

Завязалася перастрэлка. Калі падышла другая рота салдатаў 4-га рэзервовага батальёна Чарнігаўскага пяхотнага палка на чале са штабс-капітанам Міхайлавым, паўстанцы вымушаны былі адступіць. У палон патрапіла 38 паўстанцаў. На наступную раніцу падышлі свежыя сілы царскіх войскаў і пачалі прачэсваць лес. У адной з сядзіб быў знойдзены паранены Тамаш Грыневіч. Палонны быў дастаўлены ў турму ў Магілёве.

У турме ён вёў дзённік, рабіў малюнкі (на адным з іх выяўлены надмагільны крыж з якарам). Вядомыя некалькі вершаў з яго дзённіка[1]. У Нацыянальнай бібліятэцы Польшчы захоўваецца ягоны верш «Песня прыгаворанага да смерці…»[2]

16 (28) ліпеня 1863 года, па прысудзе ваенна-палявога суда, Тамаш Грыневіч быў публічна расстраляны ў Рагачове.

Ушанаванне памяці

На месцы пахавання Грыневіча на старых гарадскіх могілках у другой палове XIX стагоддзя быў усталяваны вялікі дубовы крыж, які прастаяў да 1980-х гадоў. У пачатку 1990-х гадоў мясцовымі краязнаўцамі прадпрымаліся спробы аднавіць памятны знак, але гэта так ні да чаго не прывяло[1].

Вобраз Грыневіча стаў прататыпам Усяслава Грынкевіча ў творах Уладзіміра Караткевіча «Нельга забыць» і «Каласы пад сярпом тваім». Не выключана таксама, што Грыневіч быў продкам пісьменніка па мацярынскай лініі.

У 2015 годзе ў Рагачове грамадскія актывісты аднавілі памятны знак Тамашу Грыневічу[2].

Зноскі

1 2 У Рагачове аднаўляюць памятны знак герою паўстаньня 1863 году Тамашу Грыневічу(недаступная спасылка). // Будзьма беларусамі, 25 жніўня 2015. (бел.)
1 2 Адзін з самых трагічных і рамантычных помнікаў Беларусі знаходзіцца ў Рагачове. — Жывы журнал, 18 кастрычніка 2015. (бел.)

Літаратура

Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. — С. 163—164
Федосов Д.Г. “Об одной ветви Гриневичей герба Przyjaciel. Родословный очерк”. Almanach Historyczny. Kielce, 2019. T. 21, s. 55–99.